آسم، بیماریِ نفس‌گیرِ قرن

آسم بیماری شایعی است که از هر ۱۰ کودک یک نفر و از هر ۲۰ بزرگسال یک نفر را مبتلا می کند؛ حدود ۵۰ درصد کودکان مبتلا به آسم هنوز در بزرگسالی نیز مشکلاتی دارند بنابراین این بیماری به توجه بیشتری نیاز دارد.  براساس برآوردهای سازمان جهانی بهداشت، ۲۳۵ میلیون نفر در دنیا از آسم رنج می برند و شایع‌ترین بیماری مزمن در کودکان به شمار می رود.

آسم فقط یک مشکل بهداشت عمومی برای کشورهای پردرآمد نیست: در همه کشورها بدون در نظر گرفتن سطح توسعه، این بیماری بروز می کند. بیش از ۸۰ درصد مرگ و میر مربوط به آسم در کشورهای کم درآمد و متوسط ‌پایین رخ می دهد.

آسم به روش  های مختلف ممکن است تحریک شود. همان طور که علت ایجاد آن هم در افراد مختلف متفاوت است. در حال حاضر افراد زیادی به آسم آلرژیک مبتلا هستند که شاید حتی خودشان هم خبر نداشته باشند. آسم آلرژیک شایع ترین نوع از انواع آسم به شمار می رود به‌طوریکه گفته می شود درصد زیادی از کودکان به این نوع از آسم مبتلا می شوند.  آلرژی ها با سیستم ایمنی بدن ارتباط دارند، وظیفه سیستم ایمنی بدن، محافظت در برابر میکروب هایی مانند باکتری و ویروس است اما اگر آلرژی دارید، سیستم ایمنی بدن شما نیز از بدن شما در برابر ماده ها یا موجودات بی ضرر مانند «مایت های گرد و غبار» دفاع می کند.

مایت ها یا هیره های گرد و غبار، حشرات کوچکی هستند که در فرش ها، بالش ها و پارچه ها و سایر جاهای گرمی که غبار ممکن است جمع شود، زندگی می کنند. بدن افراد دارای آلرژی در مواجهه با این مواد آلرژی زا، واکنش هایی ایجاد می کند که می تواند باعث تورم، آبریزش بینی و عطسه شود. در افراد مبتلا به آسم آلرژیک، ماهیچه های موجود در مجاری هوایی سفت و راه های هوایی نیز ملتهب می شوند.  تنگی نفس و سرفه‌های مکرر از علائم این نوع از آلرژی به شمار می رود.

برخی از پزشکان بر این باور هستند بیشتر از ۵۰ درصد بیماران مبتلا به آسم به ویژه کودکان سابقه شخصی یا خانوادگی آلرژی با علائمی مانند آب ریزش بینی، کهیر و اگزما را دارند.  به گفته آنان، در آسم آلرژیک مواد آلرژن یا حساسیت زا مانند گرده گیاهان، اجزای حیوانی مثل مو، پر، پشم، گرد و غبار خانگی و قارچ ها سبب افزایش شدت بیماری می شوند و در مورد بیمارانی که زمینه آلرژی دارند باید تا سر حد امکان رویارویی با مواد حساسیت زا را کاهش داد.

وجود حیوانات خانگی، سوسک،   مو، پشم و پر حیوانات در محیط زندگی در بروز حملات آسم موثر است، محیط زندگی باید کاملاً تمیز و عاری از هرگونه گرد و غباری باشد. در واقع در گرد و خاک های خانگی، لای پرز های فرش و موکت بندپایان بسیار کوچکی وجود دارند که به آنها «مایت» گفته می شود.  مایت ها با چشم غیرمسلح دیده نمی شوند و به صورت انگل در محیط زندگی انسانی و حیوانی زندگی می کنند. ورود مایت ها به دستگاه تنفس سبب بروز و افزایش شدت بیماری آسم می شود و لازم است که برای کاهش و کنترل حملات آسم محیط زندگی بیماران را تا جایی که ممکن است از عوامل خطرآفرین و حساسیت زا پاکسازی کنیم.

آسم و سرفه های شبانه

عباس دشتی متخصص آسم و آلرژی در این زمینه به خبرنگار ایرنا می گوید: آسم بیماری دستگاه تنفسی است که روی مسیرهای تنفسی تاثیر گذاشته و ورود و خروج هوا از شش ها را دچار مشکل می کند، زیرا دیواره داخلی مجاری هوایی یک مبتلا به آسم ملتهب و متورم است و این تورم یا التهاب سبب می شود تا مسیرهای هوایی بسیار تنگ و حساس شوند و احتمال بروز واکنش آلرژیک را بالا ببرند.

وی می افزاید: باریک تر شدن مسیر هوایی همچنین سبب می شود که هوای کمتری به شش ها رسیده و از آن ها خارج شود و علائم آن  سرفه، مشکل در تنفس، تنگی قفسه سینه و صدای خس خس هنگام نفس کشیدن است  و مبتلایان به آسم، عمدتا این علائم را اوایل صبح یا در طول شب تجربه می کنند.

حمله های گاه و بیگاه آسم

این پزشک، آسم را یک بیماری دوره ای می داند و می گوید: بیماران به ویژه جوانان و کودکان ممکن است هنگام معاینه هیچ گونه نشانه غیرعادی نداشته باشند زیرا در فواصل بین حملات حاد آسم، این بیماری بدون علامت است و در حمله حاد آسم علائم به صورت تنگی نفس، خس خس سینه و سرفه بروز می کند.

دشتی توضیح می دهد: علائم آسم در کودکان بسیار متفاوت است به گونه ای که در برخی موارد مادر دارای کودک مبتلا به آسم فقط متوجه ضعف عمومی، خستگی و خمودگی و کاهش فعالیت کودک خود می شود. سرفه در کودکان ممکن است تنها علامت باشد.

وی اضافه می کند: از علائم مزمن آسم سرفه های خشک پشت سر هم و متناوب است و تمام بیماران آسمی، شب ها بدحال تر می شوند و بسیاری از بیماران صبح ها پس از خواب شبانه هنگام نفس کشیدن احساس سختی و فشار روی قفسه سینه دارند.

این متخصص بیماری‌های آسم و آلرژی تاکید می کند: این بیماران باید همواره تحت نظر پزشک باشند و با مصرف غذاهای سالم و داروهای لازم، آسم را تحت کنترل در آورند.

تغذیه در آسم

مینا رضا پور متخصص تغذیه  درباره درمان های تغذیه ای آسم به خبرنگار ایرنا می گوید: حساسیت‌های غذایی به‌ طور مستقیم با آسم مرتبط هستند، اگرچه رژیم به‌خصوص و مشخصی برای درمان آسم وجود ندارد اما می‌توان گفت چه ترکیباتی برای بهبود آن موثر هستند و کدام غذاها باعث وخامت بیشتر وضعیت می‌شوند.

وی توصیه می کند: افراد مبتلا به آسم، با اضافه کردن ترکیبات دارای ویتامین دی D (شیر و تخم مرغ)، بتا کاروتن (سبزیجاتی مثل هویج و کلم) و منیزیم (اسفناج و کدو) به تغذیه سالم و بهتر خود کمک کنند.

این متخصص تغذیه می افزاید: ویتامین دی در بهبود عملکرد ریه‌ها نقش موثری دارد زیرا دریافت به‌اندازه این ویتامین در کاهش حملات آسم در کودکان ۶ تا ۱۵ سال مفید است.

رضا پور ادامه می دهد: ویتامین دی را می‌توان با خوردن ماهی، شیر و آب میوه‌های غنی شده و تخم مرغ به دست آورد، اگر فردی به شیر یا تخم مرغ حساسیت غذایی دارد، بهتر است این دو مورد  از رژیم غذایی حذف شود زیرا  برخی از انواع آسم به دلیل همین حساسیت‌های غذایی به وجود می‌آیند و اولین قدم در درمان آسم این افراد نیز حذف مواد غذایی حساسیت‌زا است.

سیب، کاهش دهنده حملات آسم

این متخصص تغذیه خاطرنشان می کند: منیزیم یکی دیگر از ترکیبات مهم برای بهبود و درمان آسم است و  در مطالعات انجام شده مشخص شده که ریه‌های کودکان ۱۱ تا ۱۹ سال که منیزیم کمتری در بدن داشتند، حجم و جریان بازدم کمتری دارد و با یک رژیم غذایی متعادل و متشکل از غذاهای غنی از منیزیم مانند اسفناج، تخم کدو و ماهی می‌توان این مشکل را برطرف کرد.

رضا پور می افزاید: برخی میوه‌ها در درمان سرفه‌های مزمن نقش مؤثری دارند، خوردن سیب می‌تواند احتمال حمله آسم را کاهش دهد و به بهبود بیماری تنفسی کمک کند.

غذاهای مضر برای تنگی نفس

این متخصص تغذیه می گوید: سولفیت‌ها ترکیبات نگه‌دارنده هستند که به بدتر شدن بیماری تنفسی کمک می‌کنند. سولفیت معمولا در میوه‌های خشک شده، شراب، آب میوه‌ها و کنسروها یافت می‌شود.

وی ادامه می دهد: همچنین غذاهای نفاخ مانند لوبیا، کلم، نوشیدنی‌های گاز دار، پیاز، سیر و غذاهای سرخ شده  برای بیماری تنفسی مضر هستند، این غذاها باعث فشار آمدن به دیافراگم می‌شوند. دیافراگم پرده ای است که قفسه سینه را از محوطه شکم جدا می‌کند و در تنفش نقش مهمی برعهده دارد. به‌ویژه کسانی که رفلاکس معده دارند، بهتر است خوردن این غذاها را محدود کنند زیرا  فشاری که گاز این غذاها ایجاد می‌کند باعث تنگی نفس و تشدید عود کردن آسم شود.

رضاپور تاکید می کند: داشتن تغذیه سالم و ورزش برای بهبود آسم توصیه می‌شود واین به معنی  قطع کردن مصرف داروهای تجویز شده برای بهبود اسم نیست و در واقع مکمل آن است.

حقایقی درباره آسم
آسم یکی از مهمترین بیماری‌های غیر واگیر است. این بیماری مزمن مربوط به گذرگاه های هوایی ریه ها است که آنها را باریک می کند.  در حال حاضر حدود ۲۳۵ میلیون نفر از آسم رنج می برند و آسم بیماری شایعی در کودکان به شمار می رود.

مهم‌ترین عوامل خطر برای ایجاد آسم، مواد و ذرات استنشاقی هستند که ممکن است واکنش‌های آلرژیک را تحریک کرده یا مجاری هوایی را تحریک کنند.
داروها می توانند آسم را کنترل کنند و استفاده از روش های درمانی می تواند شدت آسم را کاهش دهد بنابراین لازم است خانواده ها در کنار نظام سلامت نیز به این بیماری بیش از پیش توجه کنند. چه بسا بسیاری از افراد به خس خس های سینه و تنگی نفس بی توجهی می کنند و هنگام پیشرفت بیماری دچار رنج های جسمی زیادی می شوند. علاوه براین بی توجهی و شناسایی نشدن این بیماری، بار مالی نظام سلامت را افزایش می دهد.