چهل و پنجمین نشست «گروه ۷» بعد از سه روز رایزنی و گفت‌وگوهای متعدد رهبران آمریکا، فرانسه، آلمان، انگلستان، ایتالیا، ژاپن و کانادا در تفرجگاه ساحلی بیاریتز فرانسه عصر دوشنبه به کار خود پایان داد.
با وجود آنکه در دستور کار نخست این نشست، بررسی مسائل جهانی و منطقه‌ای با هدف مبارزه با نابرابری‌ها و رسیدن به نقاط همگرایی مشترک در رفع چالش‌های موجود مطرح شد، اما در طول مدت دوره، موضوع‌های مختلفی میان سران کشورهای حضور یافته مطرح و رایزنی شد که از جمله آنها می‌توان به تجارت، آتش‌سوزی جنگل‌های آمازون، جنگ تجاری چین و آمریکا اشاره کرد.
در این بین، یکی از موضوع‌های مهم مطرح شده در نشست و همچنین رایزنی‌های دوجانبه سران این کشورها، ایران و تنش‌های میان تهران و واشنگتن بود که با سفر چند ساعته محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان به محل نشست و دیدارهای فشرده با مقام‌های فرانسوی، این مساله بیشتر مورد توجه قرار گرفت.
کوتاه اما پرثمر
به دنبال تماس‌های منظم رئیسان جمهور ایران و فرانسه که آخرین آن (پنجمین گفت‌وگوی تلفنی) ۲۰ روز مانده به اجلاس رهبران گروه ۷ صورت گرفت، امانوئل مکرون گفته بود که پیش از آغاز این اجلاس با مقام‌های ایرانی دیدار و گفت و گو خواهد کرد.
در این چارچوب، «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران در آخرین مقصد تور اروپایی اخیر خود پس از فنلاند، سوئد و نروژ، جمعه گذشته برای دیدار با رئیس جمهوری این کشور و همتای فرانسوی اش «ژان ایو لو دریان» به پاریس رفت؛ دیداری چند ساعته که در پی ابتکار چند ماهه اخیر رئیس جمهوری فرانسه برای کاستن از تنش‌های بین واشنگتن - تهران و نقطه عطفی در آستانه برگزاری اجلاس گروه صورت گرفت.
ظریف پس از اتمام تور اروپایی خود به تهران بازگشت تا برای تور آسیایی خود به چین، ژاپن و مالزی آماده شود. طبق آنچه که رسانه‌های فرانسوی اعلام کرده‌اند، در پی ضیافت ناهار رهبران فرانسه و آمریکا،مکرون پیشنهاد حضور ظریف در بیاریتز را می‌کند تا در حاشیه در روز دوم اجلاس، رئیس دستگاه دیپلماسی ایران در فاصله کمتر از ۴۸ ساعت و به دعوت همتای فرانسوی‌اش بار دیگر به فرانسه برود و با رئیس جمهوری، وزیران امور خارجه و اقتصاد فرانسه و همچنین مشاوران نخست وزیر انگلیس و صدراعظم آلمان دیدار و گفت و گو کند.
در حاشیه اوج رایزنی‌های رهبران جهان برای مسائل مهم خود، مذاکرات ظریف چهار ساعت و نیم طول کشید؛ در این دیدارها، دیدگاه و پیشنهاد دو طرف مطرح و مورد بررسی قرار گرفت تا مکرون با شنیدن سخنان ظریف، به جمع ۶ کشور دیگر گروه ۷ بازگردد تا برای رسیدن به توافقی جامع در مورد ایران به نتیجه برسند.
البته سفر ظریف به بیاریتز پس از آن صورت گرفت که مقام کاخ الیزه و شخص رئیس جمهوری فرانسه اعلام کرد با توافق همه اعضای گروه ۷، مکرون به عنوان نماینده این گروه برای ارسال پیام به ایران تعیین شد؛ گرچه این اعلام از سوی ترامپ و با این توجیه که «در این باره گفت‌وگویی نداشته است» رد شد. با این وجود مکرون به خبرنگاران گفت که نمایندگی او از طرف رهبران گروه ۷ برای انتقال پیام به مقام‌های ایرانی رسمی نیست.
ظریف پس از این سفر شامگاه یکشنبه به تهران بازگشت. او درباره سفر خود به بیاریتز در توئیتر نوشت: دیپلماسی فعال ایران در راستای تحقق تعامل سازنده ادامه می‌یابد.
وی افزود: پس از گفت‌وگوهای گسترده با «ژان ایو لودریان» وزیر خارجه و وزیر دارایی فرانسه، با امانوئل مکرون در حاشیه نشست گروه هفت دیدار کردم. پس از آن جلسه توجیهی مشترکی با انگلیس و آلمان داشتم.
ظریف گفت: راه پیش رو دشوار است اما ارزش امتحان کردن دارد.
هر چند مساله ایران پیش از برگزاری اجلاس سران گروه ۷ همواره یکی از مسائل مهم مطرح در بین رهبران و مقام‌های اروپایی و آمریکایی بود و در دیدار رسران فرانسه و روسیه در اقامتگاه تابستانی مکرون نیز در چند روز مانده به اجلاس مطرح و درباره آن تبادل نظر شد اما در میان همه موضوع‌ها، دیدار و رایزنی‌های رهبران جهان پس از سفر ظریف به بیاریتز بیش از پیش برجسته و مورد توجه قرار گرفت.
ایران؛ یک الزام غیر قابل چشم پوشی
مساله ایران و رفع تنش های تهران - واشنگتن از موضوع های مهم مورد اشاره رهبران گروه ۷ در ملاقات‌ها و کنفرانس های خبری مشترکشان بود که تاکید بر رفع تنش ها همزمان با پرهیز از افزایش آنها، الزام ایران به پایبندی بر همه تعهدات برجامی و ثبات منطقه ای از یک سو و نیز تلاش برای باز کردن باب مذاکرات جدید درخصوص توافق هسته ای با در نظر گرفتن تعهدات طرفین اروپایی اساس گفت و گوها را شامل می شد.
موضوع ایران نه فقط در منطقه، بلکه برای رهبران صنعتی جهان بویژه اروپایی‌ها مساله‌ای مهم و غیرقابل چشم‌پوشیست زیرا تامین منافع خود را در گرو رفع تنش‌ها با تهران و راه‌اندازی سازوکاری درست در این چارچوب می‌بینند.
آماده سازی شرایط برای گفت و گوی تهران - واشنگتن
در پی گفت‌وگوهای دوجانبه رهبران و کنفرانس‌های خبری مشترک، مکرون و ترامپ در جمع خبرنگاران حضور یافتند. در ابتدا مکرون به اظهارنظر از نشست گروه ۷ پرداخت و به نخستین موضوعی که اشاره کرد «مساله ایران» بود؛ آن هم در میان همه موضوع‌های مورد چالش و بحث در بین رهبران جهان. این رخداد، چیزی جز اهمیت رایزنی‌های دولتمردان ایران و عزم طرفین اروپایی برجام ر رفع مشکلات موجود و ترسیم نقشه راه مناسب برای رسیدن به یک نتیجه مطلوبی است که منافع همه طرف‌ها را حفظ کند.
مکرون در ادامه نشست خبری با بیان اینکه رئیس جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده آماده ملاقات با هر مقامی برای تامین منافع مردم ایران است، گفت: آماده برگزاری دیدار بین ترامپ و روحانی هستم.
هرچند او گفت که ایران باید در تامین امنیت خلیج‌فارس با اروپا همکاری و به همه تعهدات هسته‌ای خود عمل کند؛ اما تهران بارها تصریح کرده که انجام تعهدات برجامی، یک طرفه نبوده و همه طرف‌ها ملزم به انجام تعهدات و وظایف خود هستند.
رئیس جمهوری فرانسه در عین حال آمادگی خود را برای برگزاری ملاقات بین ترامپ و روحانی اعلام کرد و گفت: امکان رسیدن به توافق بین رئیسان جمهوری ایران و آمریکا وجود دارد.
او به این مساله اشاره کرد که درباره ایران در چند هفته گذشته و به ویژه در چند روز اخیر، گفت‌وگوهایی با ترامپ داشته و دو طرف توافق کرده‌اند که «ایران باید به تعهدات هسته‌ای خود پایبند باشد و در خلیج (فارس) رفتار مسئولانه داشته و با ما همکاری کند.» البته در این زمینه دستگاه سیاست خارجی و دیگر مقام‌های کشور بارها اعلام کرده‌اند که همه اقدامات ایران در خلیج‌فارس براساس منافع ملی و طبق چارچوب قوانین بین‌المللی بوده و به هیچ عنوان از حقوق خود دست نخواهد کشید.
رئیس جمهوری فرانسه در ادامه سخنان خود به گفت‌وگوهایش با همتای آمریکایی اشاره و بار دیگر به موضوعی اشاره کرد که جمهوری اسلامی ایران درباره آن نظارت صریح خود را اعلام کرده بود.
مکرون گفت که دو مساله بسیار واضح بود که برای ما مهم است، نخست اینکه ایران نباید سلاح هسته‌ای داشته باشد و دوم اینکه نباید ثبات منطقه را تهدید کند. در واقع تکرار این مباحث در حالی همچنان ادامه دارد که در عمل، رهبری جمهوری اسلامی نیز به صراحت فرمودند که تسلیحات هسته‌ای در اهداف و چارچوب نظام نیست.
ایشان حتی در این زمینه فتوایی صادر و تصریح کردند: به اعتقاد ما افزون بر سلاح هسته‌ای، دیگر انواع سلاح‌های کشتار جمعی، نظیر سلاح شیمیایی و سلاح میکروبی نیز تهدیدی جدی علیه بشریت تلقی می‌شوند... ما کاربرد این سلاح‌ها را حرام، و تلاش برای مصونیت بخشیدن ابناء بشر از این بلای بزرگ را وظیفه همگان می‌دانیم.
رئیس جمهوری فرانسه، دیدار با ظریف را در نتیجه هماهنگی با دیگر رهبران اروپایی دانست و گفت:نقشه راه تا حدی مشخص شده است اما هنوز هیچ چیزی قطعی نیست؛ ما باید با هم به پیش برویم تا به نتیجه‌ای برسیم.
وی با توجه به سخنان رئیس جمهوری ایران مبنی بر اینکه به خاطر کشورش آماده دیدار با هر مقام سیاسی جهان است، خاطرنشان ساخت: این موضوع را به وزیر خارجه ایران گفتم و در گفت‌وگوی تلفنی با روحانی نیز متذکر شدم که اگر موافق دیدار با رئیس جمهوری ترامپ باشد، عقیده من این است که رسیدن به یک توافق ممکن است.
مکرون همچنین گفت: من و دیگر طرف‌هایی که امکان ایفای نقش در مذاکرات هسته‌ای دارند نیز به طور کامل در این مذاکرات مشارکت خواهند داشت... در چند روز گذشته وضعیت شفاف شده؛ میان وزیران پیام‌های بسیاری رد و بدل شده و کارهای بسیاری انجام شده است.
«البته می‌خواهم بسیار محتاط باشم و پیش‌قضاوت نکنم؛ فکر می‌کنم این تلاش به پایان دادن به افزایش تنش‌ها و رسیدن به راه حلی مناسبت منجر می‌شود.»
دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا هم اگر چه بار دیگر توافق هسته ای ایران را وحشتناک خواند اما در عین حال گفت اگر شرایط مناسب باشد، با ایرانی ها برای رسیدن به یک توافق جدید دیدار خواهم کرد.
رئیس جمهوری آمریکا در پاسخ به این که اگر ابتکار عمل رئیس جمهوری فرانسه موثر شود، آیا آمادگی دیدار با مقام‌های ایران را دارید، به تکرار اظهارت گذشته خود در این زمینه پرداخت و گفت: ایران نسبت به ۲.۵ سال گذشته تفاوت زیادی دارد.
او نومیدانه از تلاش های تغییر رژیم در ایران صحبت کرد و افزود: ما خواهان تغییر کادر رهبری ایران نیستیم زیرا زمان این کار به سر رسیده است. معتقدم ایران می‌تواند کشور بزرگی باشد اما نمی‌تواند سلاح اتمی داشته باشد، اگر شرایط مناسب باشد با رئیس جمهوری ایران دیدار می کنم اما باید بازیگران خوبی باشند.
ترامپ با اشاره به سفر محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به بیاریتز هم گفت: مکرون همه مسایل را با من در میان گذاشت و دقیقا به من گفته بود چه کسی می آید. درباره خرید نفت ایران صحبت کرد، با این حال، شاید ابتکار مکرون کار ساز باشد، شاید هم نباشد.
وی که عادت به تکرار برخی سخنان خود درباره برجام دارد، بار دیگر گفت: توافق قبلی(برجام) بسیار مسخره بود و بزودی زمان آن به سر می‌آید، احساس مثبتی درباره ایران دارم. ایرانی‌ها فوق‌العاده هستند.
رئیس جمهوری آمریکا ادامه داد: برجام یک توافقی بود که نباید هرگز وارد آن می‌شدند، ایرانی‌ها اجازه یافتند موشک بالستیک آزمایش کنند، برخی از تاسیسات اجازه بازرسی نیافتند که همه اینها باید تغییر کند با این حال، ممکن است به سرعت به این هدف دست نیابیم.
وی با بیان اینکه ایران در یک موقعیت جغرافیایی عالی اما پرتنش قرار دارد، افزود: کشورهای عضو برجام به مرور بیشتر با ما موافق شدند. فکر می‌کنم زمان اعتبار توافق هسته‌ای بسیار کوتاه است. ایرانی ها مذاکره کنندگان توانمندی هستند. نگاه کنید چه کار کردند تا به توافق دست یابند، نگاه کنید چه بلایی بر سر جان کری آوردند؛ هواپیما را پر از پول کردند و به ایران فرستادند.
ترامپ در توصیف آثار تروریسم اقتصادی دولت خود بر مردم ایران، این بار نیز به تکرار برخی آرزوهای خود پرداخت و گفت: وضعیت اقتصاد آنها بد است، تورم بالایی دارند، اقتصادشان دچار نزول شدید است و تحریم‌ها به آنها صدمه رسانده است؛ نمی‌خواهم این طور باشند، فقط نمی‌خواهم که سلاح اتمی داشته باشند، از این رو شانس زیادی برای توافق وجود دارد.
عقب نشینی ترامپ
از نگاه «دانیل سرور» استاد روابط بین الملل دانشگاه جان هاپکینز آمریکا، دونالد ترامپ با پذیرفتن کاهش برخی تحریم‌ها برای دیدار با روحانی دست به عقب نشینی در برابر تهران زد و تیر خلاص را به سیاست فشار حداکثری شلیک کرد.
این همه ماجرا درباره ایران از زبان رهبران جهان نبود؛ به گونه‌ای که آنگلا مرکل صدراعظم آلمان نیز روز دوشنبه پس از دیدار سران هفت اقتصاد بزرگ جهان به خبرنگاران گفت، سران گروه هفت در مسیر تلاش‌هایشان برای پرهیز و جلوگیری از اوجگیری تنش ها با ایران بر سر برنامه هسته ای این کشور، گام بلندی به پیش برداشته اند.
او افزود: همه سران گروه۷ نه تنها درباره اینکه ایران نباید تسلیحات هسته‌ای داشته باشد، بلکه در این مورد که مذاکره تنها راه درست دستیابی به این هدف است، متفق‌القول هستند و توافق دارند و آمریکا از مذاکرات کشورهای اروپایی با ایران استقبال کرده است.
مرکل درباره مذاکرات با ایران گفت: ما نمی توانیم امروز بگوییم که نتیجه این مذاکرات چه خواهد بود و چه احتمال هایی پیش خواهد آمد، اما همین اراده و خواست استوار کنونی برای مذاکره، گام بزرگی به شمار می رود. «ما همگی منافع زیادی در حل مسالمت آمیز این مسئله داریم، هر چند سهل و آسان نخواهد بود.»
اهمیت همکاری شرکای اروپایی برجام
امانوئل مکرون در ادامه بحث‌های مطرح شده درباره برجام، بار دیگر به این موضوع اشاره کرد که همکاری سه کشور اروپایی امضاکننده توافق هسته‌ای بسیار مهم است و همه طرف ها باید با احتیاط رفتار کنند.
رئیس جمهوری فرانسه گفت: همه هفت کشور در این اجلاس هستیم که بدانیم دقیقا چه چیزی می خواهیم تا شرایط آرام تر شود.
توافق هسته ای ایران که در سال ۲۰۱۵ بین ایران و ۵ شریک برجامی دیگر منعقد شد در سال ۲۰۱۸ با خروج ترامپ از آن با چالش‌های عمده ای همراه شد. این اقدام، تنش های بین تهران - واشنگتن را افزایش داد. حال با گذشت بیش از یک سال از این خروج، طرف های اروپایی در ظاهر نشان داده‌اند که تلاش دارند با باز کردن باب مذاکرات جدید در این رابطه، به چالش های مود در این ارتباط پایان دهند. اما باید منتظر بود که ایا در عمل نیز اقداماتی از سوی خود آنها برای بازکردن گره‌ای که خود نیز در آن دخیل هستند، صورت خواهد گرفت یا نه.
واکنش روحانی به نشست سران گروه ۷
با توجه به اظهارات رهبران جهان در فرانسه، رئیس جمهوری اسلامی ایران دیروز(سه شنبه) با بیان اینکه سیاست ما تعامل گسترده با جهان است، گفت: اگر کسی بخواهد با حسن روحانی عکس بگیرد، این کار امکان‌پذیر نیست مگر آنکه روزی از همه تحریم‌های ظالمانه دست بردارد و به حقوق ملت ایران احترام بگذارد.
حسن روحانی در مراسم آغاز ساخت مسکن در قالب طرح اقدام ملی تولید مسکن، تصریح کرد که سیاست جمهوری اسلامی ایران و دولت دوازدهم نسبت به روابط خارجی با دنیا تغییر نکرده است؛ ما از روز اول که‌آمدیم شعار ما تعامل سازنده با جهان بود.
وی خاطرنشان ساخت: آنچه در هفته‌های اخیر در رابطه با مذاکره با جهان انجام دادیم و امروز انجام می‌دهیم بر همین مبنا استوار است؛ قدرت ایران احقاق حقوق مردم و ایستادگی برابر بدخواهان برای دستیابی به آرمان‌های بلند نظام جمهوری اسلامی ایران و انقلاب اسلامی است.
روحانی، قدرت دیپلماسی و سیاسی را از جمله قدرت‌های جمهوری اسلامی برشمرد و گفت: ما با دیگران صحبت و مذاکره می‌کنیم تا منافع مردم و حقوق مردم را تامین کنیم؛ اما آنهایی که تحریم را بر مردم ما روا داشتند و اقدام به تروریسم اقتصادی کردند هرگونه تحول در رفتار ما با آنها از توبه آنها آغاز می شود که بارها این را گفتم.
وی افزود: آنها باید به تعهداتشان برگردند؛ باید راه و مسیر خطایی که انتخاب کردند عوض و در خدمت امنیت و منافع جهان حرکت کنند. با احترام و تکریم متقابل انقلاب ما را به رسمیت بشناسند نظام و حقوق ملت ما را به رسمیت بشناسند و از خطاهایشان برگردند.
روحانی تاکید کرد: ما خواهان تنش با دنیا نیستیم و امنیت منطقه و جهان را می‌خواهیم. خواهان همکاری با همه کشورهای دوست هستیم. آماده‌ایم که با همه مقررات بین المللی در چارچوب امنیت و منافع ملی‌مان حرکت کنیم. به این دلیل مسیری را انتخاب کردیم به نام توانمندتر کردن ایران و قدرت ملی.
مذاکره نیم ساعته در کاخ سفید مشکلی را حل نمی‌کند
در این پیوند، محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه نیز در گفت‌وگو با یک رسانه سوئیسی، با رد پیشنهاد رئیس جمهوری آمریکا برای مذاکره با همتای ایرانی اش تاکید کرد که یک گفت‌وگوی کوتاه در کاخ سفید نمی‌تواند مشکلی را در روابط ایران و آمریکا حل کند.
وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران همچنین در گفت وگو با نشریه آلمانی زوددویچه سایتونگ تاکید کرد، تهران همواره آماده مذاکره است اما این آمریکایی ها بوده اند که میز مذاکره را ترک کرده اند.
ظریف بر آمادگی ایران برای دفاع از منافع خود در صورت تهدید از سوی قدرتی خارجی تاکید کرد و گفت: ایران خواهان جنگ نیست اما اگر مورد تعرض قرار گیرد از خود دفاع می کند.
وی همچنین در حاشیه سفر این روزهای خود به شرق آسیا، به خبرنگار ایرنا گفت در سفر بیارتز گفتم دیداری بین رئیس جمهوری ایران و ترامپ قابل تصور نیست. تا زمانی که آمریکا به جمع پنج بعلاوه یک بپیوندد و برجام را اجرا کند، در آن زمان هم گفت و گوی دو جانبه ای نخواهیم داشت. اینکه مسئولان فرانسوی و آمریکایی ها در این زمینه چه گفت و گوهایی داشته اند به خود آنها بستگی دارد اما من در سفر به بیاریتز گفتم که دیداری با مقامات آمریکایی انجام نخواهد شد.
وزیر خارجه ایران گفت: ما کاملا مشخص کردیم که دولت ایالات متحده و ترامپ، توافق هایی که به دنبال گفت و گوهای طولانی میان دو کشور بوده است را زیر پا گذاشته است و آنچه که اکنون ضرورت دارد انجام شود اجرای توافقات گذشته است و در این زمینه ما هنوز نشانه قابل توجهی از سوی دولت آمریکا ندیدم.
او در مورد مذاکرات خود در بیاریتز فرانسه و پیش از آن در پاریس نیز گفت: مذاکرات در مورد این بود که چگونه می‌توان با اجرای تعهدات طرفین، برجام را حفظ کرد و با توجه به اینکه ایران در سال های گذشته همه تعهدات خود را در برجام اجرا کرده و بعد از خروج غیر قانونی آمریکا و یک سال بی‌عملی اتحادیه اروپا به مواردی که در ماده ۳۶ برجام هم قابل اجرا بوده، اقدام کرده است چگونه می‌توان شرایط فعلی را به شرایط قبل برگرداند.
نظر شما