نمد مالی، هنری کهن اما فراموش شده در مازندران

به گزارش ایرنا، در ایران قدیمی‌ترین نمونه‌های به‌دست‌آمده از نمد مربوط به دوره هخامنشی است و ایرانیان از قرن پنجم پیش از میلاد نمدمالی را آموخته اند و تا امروز آن را با چنگ و دندان حفظ نموده اند.

در مازندران و بویژه غرب استان نیز بودند کسانی که در این حرفه فعالیت داشتند و تا قبل از آمدن فرش های دستی و ماشینی ، بازار پر رونقی را تجربه کردند اما به مرور زمان استقبال از نمد در خانواده ها کمرنگ و نبود بازار مناسب منجر به بسته شدن بسیاری از کارگاه های نمد مالی شد.

در طول این سالها بودن نمدمال هایی همچون مرحوم علی حلاجیان که موفق به دریافت مهر اصالت یونسکو شده بود و متاسفانه دار فانی را وداع گفت و با رفتن او این هنر اصیل در غرب مازندران یواش یواش رو به فراموشی رفت.در حال حاضر نیز در این منطقه نمدمال هایی هستند که شاید تعداد آنها به اندازه انگشتان یک دست هم نرسند و چراغ این هنر اصیل را با سختی های بسیار روشن نگه داشته اند و اگر شاهد حمایت های مسئولان از آنها نباشیم شاید برای همیشه نمدمالی غرب مازندران به تاریخ بپیوندد.

چراغ رو به خاموشی 

یک کارشناس صنایع دستی، نمد را زیراندازی سنتی با قدمتی تاریخی دانست و گفت : ماده اصلی نمد، پشم گوسفند به رنگ‌های طبیعی سفید، قهوه‌ای، سیاه و یا ترکیبی از آنها برای زمینه و مقداری پشم رنگ شده است که در سال های نه چندان دور مورد استفاده خانواده ها قرار می گرفت.

اسماعیل عسگری در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود : امروزه نمد در بیشترین نقاط ایران تولید می‌شود و مراکز عمده آن استهبان استان فارس در مرکز ایران و نیز مناطق جنوبی اصفهان، سمنان، دامغان، قوچان، چهارمحال و بختیاری و کرمانشاه است.

وی اظهار داشت: در مازندران نیز کارگاه های نمد مالی زیادی وجود داشت که به دلایلی بسته شده اند و تعداد معدودی از نمدمالان قدیمی در این منطقه وجود دارند و نگذاشتند تا چراغ این حرفه و هنر قدیمی خاموش شود.

عسگری نبود استادکاران جوان و ماهر ، افزایش قیمت پشم درجه یک ، عدم تبلیغات و فقدان بازاریابی مناسب برای این محصول را از مشکلات این حرفه قدیمی برشمرد و خاطر نشان کرد : نمد مالی نیاز به توان جسمالی بالایی دارد و متاسفانه بسیاری از فعالان این عرصه به دلیل کهولت سن قادر به ادامه فعالیت نیستند .

وی تصریح کرد : در سال های اخیر دستگاه هایی برای مالش نمد به بازار عرضه شد اما آن کیفیتی را که نمد های دستی داشتند ، نمد های ماشینی نداشتند و مورد استقبال قرار نگرفت.

به گفته این کارشناس ، البته در کنار این مشکلات برخی نمدمالان مهر اصالت یونسکو، نشان مرغوبیت کشوری و عنوان کارآفرین برتر را کسب نموده اند اما به طور کلی این هنر و حرفه قدیمی در مازندران نفس های آخر را می کشد.

 در انتظار حمایت 

تنها نمدمال قدیمی شهرستان تنکابن درباره این شغل قدیمی به خبرنگار ایرنا گفت : حدود نیم قرن نمد مالی می کنم و این کار را از پدرم آموختم و در حال حاضر تنها نمد مال این منطقه هستم.

کامران علی پور تکامجانی پشم پاییزی را بهترین نوع پشم برای درست کردن نمد دانست و افزود : پشم مورد نیاز برای نمد را از چوپان های مناطق دوهزار ، سه هزار و اشکور خریداری می کنم و با طرح هایی که از گذشتگان آموخته ایم آن را تبدیل به نمد می کنم.

وی با بیان اینکه روزانه تنها می توان یک نمد به شیوه سنتی تولید کرد ، اظهار داشت : به لحاظ کیفی نمد هایی که تولید می کنم بیش از ۴۰ سال ضمانت دارد و در بدترین شرایط هم مشکلی برای نمد ها ایجاد نخواهد شد و مردم می توانند با خیال آسوده از آنها استفاده نمایند.

علی پور تکامجانی خاطر نشان کرد : نمد ها در ابعاد متوسط بین ۶۰ تا ۷۰ هزار تومان قیمت دارد و برخی افراد آنها را خریداری می کنند تا در بازارهای محلی به فروش برسانند.

وی از بی توجهی به این شغل قدیمی انتقاد کرد و افزود : در سیل سال گذشته بسیاری از ابزارهای نمد مالی بنده نابود شد و این موضوع را به اداره میراث فرهنگی گزارش کردم اما تاکنون برای جبران خسارت ها اقدامی صورت نگرفته است.

این نمدمال قدیمی شهرستان تنکابن اظهار داشت : مسئولان مربوطه حتی برای یک بار هم که شده به دیدن کارگاه بنده نیامدند تا ببینند در چه شرایط سختی نمدمالی می کنم.

وی خواستار حمایت مسئولان در پرداخت تسهیلات جهت تجهیز کارگاه و رفع مشکلات تولید شد.

از هنر اصیل تا کالایی تجاری و سودآور

یک کارشناس بازاریابی درباره علت بی رغبتی مردم به خرید نمد ، گفت : عدم تنوع در طرح و نقش از یکسو و متنوع نبودن کاربرد آنها باعث شده تا نمد در روزگار سرشار از طرح و رنگ از غافله عقب بیفتد.

علی امینیان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود : برای احیای این هنر اصیل نیاز به مواد اولیه مناسب ، نیروهای کارآزموده و ماهر ، طرح و نقش های جدید مناسب با سلیقه خریداران داریم تا بتوانیم نمد را از شرایط نامناسب کنونی خارج کنیم.

وی اظهار داشت : در سال های اخیر از نمد محصولاتی از قبیل زیرانداز، ست خودرو، زیورآلات، کوسن مبل، کلاه و انواع کیف تولید شد که مورد استقبال علاقه مندان قرار گرفت و باید این روند همچنان ادامه داشته باشد.

این کارشناس بوی پشم در نمد های ایرانی را از دیگر عوامل بی رغبتی مردم در خرید آن عنوان کرد و افزود : برای رفع این مشکل می توان پشم ایرانی را با پشم خارجی مثل پشم گوسفندان اصلاح نژادی استرالیا (مرینوس) مخلوط کرد تا این مشکل برای همیشه برطرف گردد.

وی با ابراز مخالفت نسبت به ماشینی کردن نمد مالی ، خاطر نشان کرد : با ماشینی شدن فرایند مالش مسلما کیفیت کار پایین می آیند و همین مسئله می تواند در فروش این محصول در بازارهای داخلی و خارجی تاثیر منفی داشته باشد.

امینیان تصریح کرد : صادرات نمد از برخی استان ها همچون چهارمحال و بختیاری رشد قابل توجهی داشته و این نشان می دهد که برنامه ریزی لازم بر روی این محصول صورت گرفته اما در دیگر استان ها مثل مازندران این هنر اصیل به حال خود رها شد.

وی یادآور شد : کشورهای حاشیه دریای خزر و بویژه روسیه می توانند بازار هدف خوبی برای محصولات نمدی تولید شده در مازندران باشند به شرط آنکه نگاه مسئولان به نمد از یک هنر اصیل به یک کالای تجاری ارز آور تبدیل شود.

 اشتغالزای بومی

رییس اداره میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری شهرستان تنکابن در این باره گفت : در گذشته های نه چندان دور نمد مال های زیادی در این شهرستان فعالیت می کردند که به مرور زمان و به دلیل کهولت سن این کار بسیار پر زحمت کنار گذاشتند و هم اکنون تنها یک نمد مال در منطقه فعالیت می کند.

سعید بهادری در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با بیان اینکه شیوه سنتی نمدمالی مازندران تقریبا با همه شهرها یکسان و ابزار آن نیز کمان ، مشته ، قالب ، طناب ، پنجه وپاتیل است ، اظهار داشت : باید با بهره گیری از علم روز و استفاده از تجربه افرادی که در این عرضه فعالیت داشتند تلاش کنیم تا این میراث کهن برای آیندگان باقی بماند.

به گفته رییس اداره میراث فرهنگی وصنایع دستی شهرستان تنکابن ، در برخی از استان ها اقدامات خوبی جهت احیاء و رونق بخشیدن به نمد و نمدمالی اغاز شده و بازخورد خوبی هم داشته و باید از تجربیان آنها در این زمینه استفاده شود.

وی تربیت نیروی انسانی ماهر در این زمینه را تضمینی برای بقای این صنعت کهن در مازندران دانست و خاطر نشان کرد : نمدمالی یک فعالیت اشتغالزایی بومی است که می تواند کمک قابل توجهی در کاهش بیکاری جوانان در روستاها داشته باشد.

بهادری با اشاره به یک استاد نمد مال این شهرستان گفت :  این استاد نمد مال در سیل مهرماه سال گذشته دچار خسارت شد که با رایزنی های صورت گرفته تلاش داریم تا بخشی از آن را جبران نماییم.

در مازندران ۵۲ صنعت دستی تولید می شود که ۱۶ صنعت دستی از جمله نمد مالی از صنایع بومی این خطه شمال کشور محسوب می شود.

۱۶۰۲/۷۵۱۳/ ۱۶۵۴