عزاداری شاطرهای میمه اصفهان، آیینی به قدمت تاریخ

این نوای سوگناک سرشار از پریشانی و آه، یک بار در سال در روز عاشورا هنگامی  طنین انداز می شود که دسته عزاداری شاطرها در میمه اصفهان، به راه می افتد.

عزاداری شاطرهای میمه در ایام محرم و صفر که لوح ثبت آن به عنوان اثر ناملموس ملی بتازگی در سومین جشنواره قنات میمه رونمایی شده از قدمت ۴۰۰ ساله برخوردار است.شاطر در لغت نامه دهخدا، دلاور، چالاک و تند، معنا شده و در قدیم سربازان تندرو و پیاده نظام و پیش قراول را شاطر می گفتند.در اینجا مراد از شاطر یارانی آماده و در خدمت که گویی از نبودنشان در کربلا اندوهگین و در حسرت یاری آقایشان مانده اند.بر اساس اسناد تاریخی، شاطران افرادی چابک بودند که در گذشته های دور نقش پیام رسان را داشتند. آنها  خبر شهادت امام حسین (ع) را به مناطق دیگر از جمله شهر مدینه انتقال دادند.

در این آیین، دو صف موازی از مردان سیاه پوش  که به آنها شاطر می گویند و برخی نیز  پابرهنه اند با علم های کوتاهی  با عنوان "تفنگ" به سبکی راهپیمایی می کنند که گویی آماده برخورد با دشمن هستند. حرکت این دسته با شتاب همراه است. تفنگ می تواند بیانگر این نکته باشد که هیئت همواره و در هر زمان مسلح  و آماده است.

هیات شاطران علم هایی شبیه به تفنگ را در شب عاشورا  با پارچه های  متنوع و نامنظم آذین می بندند. سپس صبح روز عاشورا  عزاداران علم به دوش راهپیمایی می کنند تا به مسجد جامع این شهر برسند. هیئت شاطران  در حین حرکت با لحن سوزناک و تاثیرگذار می خوانند:

ما شاطر حسینیم               

کجاست آقای ما ؟

در کربلا شهید شد                 

 پس خاک بر سر ما 

در میمه تلاش می شود این نحوه عزاداری که از گذشتگان به ارث رسیده  حفظ و به نسل های بعدی منتقل شود.بر اساس اسناد تاریخی میمه چهار دسته عزاداری از جمله  سینه زن ، زنجیرزن و شاطر داشت.

گروهی به عنوان شاطر با علم های کوتاه (کتل) که با پارچه های رنگی و بیشتر به رنگ سبز مزین شده در حالی که تمامی آنها پای برهنه هستند در مسیرها به حالتی مانند هروله (دویدن آرام)  حرکت می کنند و ذکر "وای حسین کشته شد، در صف کربُبَلا »  می خوانند که حزن بسیاری در بیننده ایجاد می کند.

یک پژوهشگر آیین های سوگواری در این خصوص به ایرنا گفت: در اسناد تاریخی چنین آمده که  شاطری ها به کاروان هایی گفته می شد که از صنف پارچه فروش بودند و زمانی که متوجه ورود امام حسین(ع) به کربلا می شوند، اسلحه های خود را درون طاقه های پارچه ای می گذارند تا به صحرای  کربلا برسانند اما در راه به مرد عربی می رسند که با گریه خبر شهادت امام حسین(ع) و یاران با وفایش را می دهد.

به گفته وی علت اندوه  و حسرت عظیم نهفته در اشعار هیات شاطران این است که آنها از یاری امام حسین(ع) و یارانش در دشت کربلا جا می مانند.

مرتضی ادیب افزود: سبک عزاداری محرم در هر شهر و یا روستا میراث ناملموسی است که باید حفظ، احیا و برای مقابله با بدعت ها هر سال اجرا شود.

این پژوهشگر ادامه داد:  هر یک از آیین های عزاداری دریچه ای  به سوی پیشینه پربار تاریخی و  باورهای دینی  است که با بررسی آن ابعاد بیشتری از فلسفه عزاداری ها به دست می آید، از این رو لازم است ضمن سنجش و پایش سبک های نوظهور عزاداری به مطالعه و بررسی کهن رسوم عزاداری نیز اهتمام ورزید.

به گزارش ایرنا، امسال در نشست شورای سیاستگذاری ثبت ملی، آیین های سنتی « طبالی محرم»، «دانش ساخت طبل» و «عزاداری شاطران امام حسین(ع) در روز عاشورا» از شهر میمه و «آیین نخل‌بندی و نخل‌گردانی» از روستای مورچه‌خورت‌ در فهرست میراث ناملموس کشور ثبت شد.

مسئولان قدمت برگزاری این آیین های سنتی ومذهبی نزدیک به ۵۰۰سال بیان کرده اند. با ثبت این چهار اثر، در مجموع ۹ اثر از شهرستان شاهین‌شهر و میمه در فهرست میراث ناملموس کشور ثبت شده‌ است.

به گفته مسوولان ۲۰۰هیئت مذهبی در شهرستان شاهین‌شهر و میمه وجود دارد.

 شاهین شهر و میمه (گز و بُرخوار یا برخوار و میمه قدیم) منطقه ای حاصل خیز و دارای قنوات بسیار بوده و کشاورزی در این منطقه رونق بسیاری داشته است.

شهرستان شاهین شهر و میمه با افزون بر ۲۰۰ هزار نفر جمعیت در ۲۰ کیلومتری شمال مرکز اصفهان قرار دارد.

۹۸۶۱/ ۶۰۲۶/