تحریم‌ها مانع پرواز پرستوی ایرانی نشد

به گزارش گروه دانشگاه و آموزش ایرنا، دهه آخرمرداد و اوایل شهریور امسال در کنار همه اخبار سیاسی که بیشتر هم درباره برجام و گام سوم ایران مطرح بود و رسانه ها درگیر این خبرها بودند تیم های چهارگانه دانشکده هوافضای دانشگاه صنعتی شریف در مسابقات هوانوردی و فضانوردی آمریکا با وجود تحریم ها گل کاشتند و بدون هیچ گونه کمک خارجی و با اینکه اعضای تیم اکثرا دانشجوی کارشناسی بودند در  طراحی هواپیما در بخش تحصیلات تکمیلی اول شدند و توانستند ۲ رتبه اول در مسابقات تیمی و رتبه اول در مسابقات انفرادی را کسب کنند.

تیم «شدکس» shadx متشکل از دانشجویان کارشناسی و کارشناسی ارشد دانشکده‌ مهندسی هوافضا دانشگاه شریف است که توانست پس از ۹ ماه تلاش موفق به کسب مقام اول در مسابقات بین المللی هوانوردی و فضانوردی آمریکا (AIAA) در بخش طراحی هواپیما در رده graduate (تحصیلات تکمیلی) شود.

«اسپریچو» در گویش کرمانی به معنی پرستو و نام طرح تیم شدکس است که دانشجویان دانشگاه شریف امسال با بال بسته توانستند بالاتر از پرنده کشورهای دیگر پرواز کرده و ثابت کنند تحریم ها مشکلاتی برای این تیم به وجود آورد اما نتوانست مانع پرواز پرنده ایرانی در انجمن فضا نوردی آمریکا شود.

محمدحسن ثابتی، محمدمهدی محمدی، علیرضا اکبری، حسین اکبری، محدثه قاسمی، زهرا ساعدی، محمد علیزاده، یاسمین کرمیان و محمدرضا نجفی و فرید رسولی (سرگروه تیم) و سیدرضا فتاحی معصوم دانشجویانی هستند که پرستوی ایرانی را در آسمان آمریکا به پرواز درآوردند.

از چهار نفر از اعضای تیم شدکس دعوت کردیم در ایرنا حضور پیدا کنند تا در مورد «اسپریچو» و مسابقات انجمن فضانوردی آمریکا گپ و گفتی داشته باشیم. حاصل این دعوت حضور فرید رسولی سرپرست تیم، سید رضا فتاحی معصوم مشاور تیم و همچنین حسین اکبری و یاسمین کرمیان از اعضای تیم در ایرنا بود.

شدکسی ها هدف اعضای تیم از شرکت در این مسابقات را محک زدن اطلاعات و آموخته‌های خود در سطح بین المللی و مواجهه با چالش‌های به روز طراحی هواپیما در دنیا بیان می کنند. این تیم پروپوزال خود را با موضوع طراحی هواپیمای ۲۰۱۸-۲۰۱۹ AIAA ، طراحی یک پرنده ۴ نفره (بدون خلبان) و تمام الکتریکی با قابلیت بلند شدن و نشستن عمودی (E-VTOL) که از طرح‌ها و چالش‌های بروز دنیا است و تنها محدود به شرکت‌های بزرگی در دنیا از جمله بوئینگ و ایرباس است، ارائه کردند.

سرپرست تیم در مورد اسپریچو در این میزگرد بیان داشت: طرح این هواپیما شامل ۸ موتور به قطر ۳۴ اینچ است که پس از بلند شدن عمودی ۴ تا از موتورهای نوک بال چرخیده و در حالت عمودی قرار می گیرد. و پرنده پرواز عادی خود را انجام می دهد. سپس در هنگام نشستن مجدد این ۴ موتور چرخیده و در حالت افقی قرار می گیرد و پرنده به کمک ۸ موتور خود می نشیند.

رسولی تاکید دارد که طراحی داخلی این پرنده به صورتی انجام شده که در ۵ سال اولیه عملیاتی آن، اسپریچو یک خلبان و سه مسافر خواهد داشت و در این مدت سیستم Autonomous در فاز یادگیری خود خواهد بود و پس از آن خلبان حذف شده و پرنده به شکل ۴ نفره بدون خلبان پرواز می کند.

وزن پرستوی شریفی ها ۱۹۵۰ کیلوگرم، طول آن ۷.۶ متر و ارتفاع آن ۳.۶ متر است. این پرنده برای پرواز در ارتفاع های ۱۵۰۰ و ۲۵۰۰ و ۳۵۰۰ تا حداکثر بُرد ۱۰۰ مایل بر روی شهرها طراحی شده است. درب‌ها به سمت بالا باز شده تا سوار و پیاده شدن مسافر نیز به سهولت انجام شود.

قسمت اول میزگرد ایرنا با حضور تیم شدکس دانشگاه شریف به شرح زیر است:

ایرنا: تیم شما چگونه شکل گرفت؟

رسولی: شهریور سال گذشته شروع به جمع کردن اعضای تیم کردیم. دلیل اصلی جمع شدن ما دور هم، این مسئله بود که انگیزه های مشترکی داشتیم. همه ما دوست داشتیم که قدمی بالاتر از آن چیزی که در دانشگاه می خوانیم، برداریم و خود را با چالش های جدید و جدی تری مواجه کنیم؛ چالش هایی مدنظر ما بود که در سطح جهانی مطرح بودند. می خواستیم به جنگ این چالش ها برویم و خود را محک بزنیم.  با این انگیزه دور هم جمع شدیم و خود را وسط مسابقات انداختیم. قدم بعدی پس از شکل گیری تیم این مسئله بود که با انگیزه هایی که ما داریم چه راهکارهایی جلوی روی ما قرار دارد تا درس هایی که در دانشگاه خوانده ایم را مورد استفاده قرار دهیم. می خواستیم کاربرد درس ها و مطالبی که در کلاس ها خوانده ایم و از اساتید آموخته ایم را در حوزه عملی و کاربردی هم ببینیم.

یکی از راه حل ها و مسیرهای پیش روی ما حضور در همین مسابقات بود. مسابقه (AIAA) که دارای برند جهانی و در کل دنیا شناخته شده است. در نتیجه ما به سراغ این مسابقه رفتیم، از طرف دیگر وقتی موضوعات این مسابقات منتشر شد موضوع بخش طراحی هواپیما در رده  graduate  برای ما جالب تر و جدید تر بود. با اینکه اعضای تیم اکثرا دانشجویان کارشناسی بودند تصمیم گرفتیم تیم خود را با چالش بزرگتری مواجه کنیم. بنابراین در رده طراحی هواپیما در مقطع ارشد در مسابقات شرکت کردیم. با همین تصمیم و انگیزه یک مسیر ۹ ماهه را طی کردیم.

ایرنا: نام تیم شما چیست و چرا این نام را انتخاب کردید؟

رسولی: نام تیم ما تیم شدکس ((ShadX مخفف متخصصین طراحی هواپیمای دانشگاه شریف است. البته این اسم از قبل در دانشکده هوافضای دانشگاه شریف ایجاد شده بود تا هم حضور در مسابقات به نحوی سابقه و آینده داشته باشد و اینگونه نباشد که بعد از مسابقات تیم از هم بپاشد و ارتباطات قطع شود.
 
ایرنا: آقای فتاحی در مورد اعضای تیم توضیح دهید؟ چند نفر در طراحی پروژه شما مشارکت داشتند؟

فتاحی: تیم ما علاوه بر محمدباقر ملائک به عنوان استاد راهنما ۱۲ نفره است  از این تعداد یک نفر دانشجوی کارشناسی ارشد و بقیه دانشجوی دوره کارشناسی هستند. رشته اکثر اعضای تیم هم مهندس هوافضا است اما یکی از دوستان دانشجوی رشته مهندسی صنایع است و رشته فرعی او رشته هوافضا است. ( یک نفر کارشناسی ارشد است فقط؟)

آقای رسولی به عنوان سرپرست تیم از شهریور ماه شروع به صحبت با دانشجوها برای بستن تیم کردند تا دوستانی که به موضوع مسابقه علاقه دارند و هم اینکه دوست دارند در چالش بزرگی شرکت کنند و بتوانند خود را اثبات کنند در تیم حضور پیدا کنند.
یکسری از دانشجویان اعلام تمایل کردند. با صحبت هایی که با همین دانشجویان انجام شد هسته اولیه تیم شکل گرفت. البته در ادامه کار با گذشت چند ماه بر اساس نیاز، دوستان دیگری هم اضافه شدند و من خودم به عنوان مشاور به تیم اضافه شدم و بخشی از وظایف آماده سازی پروپوزال را بر عهده داشتم.

انگیزه مشترک همه اعضای تیم این بود که در مسابقات بین المللی و مطرح حضور پیدا کنیم و برخلاف اینکه در یک سری از دانش ها ما دچار عقب ماندگی بودیم و در طول مسابقه مجبور شدیم یاد بگیریم و یا از اساتید کمک بگیریم اما از حضور در این چالش بین المللی نترسیدیم.

ایرنا: استاد راهنما در تیم شما چه نقشی را بر عهده داشت؟

فتاحی: روش کار گروه ما این بود که برای شروع فعالیت در مرحله اول با استاد صحبت می کنیم و بعد از گرفتن تایید وی کار را شروع می کنیم و در طول انجام کار هر کجا با مشکل مواجه شویم از استاد راهنما مشورت می گیریم و استاد راهنما در جلسات تیم شرکت می کند.
در طول این مسابقات هم واقعا جاهایی که به اشکال برمی خوردیم استاد راهنما به ما راه حل هایی ارائه می داد که باعث می شد کار جلو برود. و دکتر ملائک از ابتدا شروع فرایند مسابقه تا انتها در کنار تیم بود.
 

ایرنا: شما قبل از شرکت در مسابقات می دانستید که با مشکلات مختلفی مواجه می شوید. آیا به این فکر نیفتادید که اصلا در مسابقه شرکت نکنید و حضور در این مسابقه را مثلا به بعد رفع تحریم ها و یا کاهش مشکلات واگذار کنید؟

فتاحی: سابقه حضور تیم های قبلی از دانشکده هوافضای دانشگاه شریف در انگیزه ما برای حضور در این مسابقه بی تاثیر نبود. از سال ۹۴،  ۱۲تیم از دانشکده در این مسابقه شرکت و ۶  مقام هم کسب کرده اند.  بنابراین تجربه دوستان قبلی در ما هم تاثیر گذار بود.
البته با صحبتی که با اعضای تیم های سال های گذشته داشتیم از مشکلات بی اطلاع نبودیم. و اینطور نبود که مسابقه را شرکت کنیم و بعد با مشکلات مواجه شویم. مشکلات را می دانستیم ولی در حد و توان خود دیدیم که بتوانیم این مشکلات را حل کنیم.  فرض کنید ما مثلا به نرم افزارهای پایین تر دسترسی داشتیم و از دسترسی به نرم افزارهای به روز محروم بودیم ولی ما راه های جایگزین دیگر هم داشتیم مثلا یک بخشی را خود بچه ها مجبور شدند کد نویسی کنند. یا از استاد راهنما کمک بگیرند. در مجموع اینگونه نبود که مشکلات و محدودیت ها مانع حضور و موفقیت ما در مسابقه شود.

ایرنا: در تیم شدکس سه نفر از دانشجویان خانم هم شرکت داشتند. خانم کرمیان شما چگونه به این تیم پیوستید؟ همچنین در مورد بخش های مختلف مسابقات امسال هم توضیح دهید؟

کرمیان: فراخوانی در دانشکده در مورد این مسابقه نصب شده بود که هر کسی که تمایل دارد در مسابقه شرکت کند و توانایی ها خود را در فرم های مخصوصی باید می نوشتیم تا مسئول تیم بررسی کند.

 دو خانم دیگر هم که در تیم حضور داشتند مهارت خیلی بالایی دارند و از نظر علمی هم در سطح بالایی هستند.

یکی از مشکلاتی که وجود دارد این مسئله است که  در رشته ما تعداد خانم ها به نسبت آقایان خیلی کمتراست  به خاطر همین هم احتمال حضور خانم ها در مسابقات علمی کمتر می شود. ولی در تیم ما شرایط به نسبت برابری برای فعالیت خانم ها و آقایان وجود داشت.

امسال دانشجویان دانشگاه شریف در چهار بخش مسابقات انجمن هوانوردی و فضا نوردی آمریکا شرکت کردند. بخش فضا، طراحی موتور، طراحی هواپیما و همچنین بخش فردی مسابقات که در هر چهار بخش هم تیم های دانشگاه شریف توانستند مقام کسب کنند.
تیم ما همانطور که اشاره شد در بخش طراحی هواپیما شرکت کرده بود. در این بخش تیم ها باید هواپیما طراحی کنند که از نظر سوخت، با باطری کار کند و همچنین به صورت عمودی نشست و برخاست کند.

ایرنا: آقای اکبری تیم شما برای طراحی این هواپیما با چه مشکلاتی مواجه بود؟

اکبری: مشکلات ما جدا از مشکلات فنی، به دو دسته تقسیم می شد؛ یکی از مشکلات ما مربوط به داخل دانشگاه بود و همچنین تحریم ها هم مشکل دیگری بودند که تیم ما را اذیت می کردند.  یکی از مشکلات داخلی ما این مسئله بود که تیم ما مکان ثابت برای کار کردن نداشت. و مجبور بودیم مدام اتاق عوض کنیم. و اتاق هایی هم که داشتیم اکثرا کوچک بودند و یا آن زمانی که لازم داشتیم در اختیار نبود.

بخش دیگری از مشکلات که از داخل دانشگاه برای ما ایجاد می شد مربوط به برخی از اساتید بود که با ما همکاری نمی کردند یعنی از نظر فنی  مطالبی که لازم داشتیم را نمی دادند و برخی اساتید هم روحیه ما را تضعیف می کردند. ممکن بود سطح علمی ما را زیر سوال ببرند  یا سطح مسابقات را زیر سوال ببرند و استدلال درستی برای مخالفت با ما نداشتند فقط یک حالت ناامید کردن و تزریق روحی ناامیدی در آن ها وجود داشت.

بخش دیگر مشکلات ما محدودیت در دسترسی به منابع علمی و نرم افزارها بخاطر تحریم ها بود. نرم افزارهایی باید در این مسابقه استفاده می شد ما نسخه های قدیمی این نرم افزارها را داشتیم و این نرم افزارها هم دچار مشکلاتی بودند. بنابراین ما مجبور بودیم که کدنویسی کنیم و نرم افزارها را توسعه دهیم که اگر نرم افزارها را داشتیم قطعا کار ما راحت تر بود.

ایرنا: یعنی دانشگاه اتاق ثابت در اختیار شما قرار نداده بود؟

ما درخواست اتاق کرده بودیم و جا هم دادند اما جای ثات نداشتیم و همچنین چند تیم شرکت می کردند و گاه تداخل پیش می آمد و بعضی وقت ها هم اتاق هایی که داشتیم تعداد تیم ما زیاد بود و اتاق ظرفیت لازم را نداشت.

ایرنا: آقای رسولی در مورد مسابقات و طرح تیم شدکس توضیح دهید؟

رسولی: فرایند طراحی هواپیما از یک سری بخش های مختلفی تشکیل شده که در رشته هوافضا هم بر اساس همین بخش ها در مقطع ارشد گرایش بندی می شود. با توجه به این مسئله، تیمی که تشکیل می شود باید از همه تخصص های مورد نیاز در آن حضور داشته باشند. و هر شخصی  یک بخشی را بر عهده بگیرد. مسابقه امسال فرق عمده ای که داشت این بود که مسابقه درباره طراحی هواپیمای الکتریکی عمود پرواز بود.  هواپیمای الکتریکی عمود پرواز حوزه جدیدی است که در دنیا به تازگی مطرح شده، هواپیمایی که کاملا الکتریکی است و به صورت عمودی بلند می شود و می نشیند.

این هواپیما، هواپیمای خوبی به نظر می رسد که می تواند در شهر فعالیت کند و آلودگی ایجاد نمی کند و نیازی به باند پرواز هم ندارد و مزیت های دیگری که باعث شده در دنیا به سمت این هواپیما حرکت کنند. شرکت ایرباس و بعضی از شرکت های خصوصی در زمان حاضر روی این هواپیما در حال کار هستند و حتی یک سری هواپیماهای اولیه ساخته شده و در حال انجام دادن تست های اولیه آن هستند.

برای ما این مسابقه یک چالش اولیه داشت. به این صورت که این هواپیما نسبت به حالت کلاسیک هواپیما کاملا متفاوت است.  چالشی که ما داشتیم این بود که روند طراحی متفاوت تری را باید دنبال می کردیم. در کنار این مسئله چالش های کوچک تر و ریزتری هم داشتیم که مثلا مسابقه از ما خواسته بود این هواپیما بدون خلبان باشد که خود این مسئله هم مقوله بزرگی در بحث طراحی بود. مسئله دیگر زیر ساخت های مورد نیاز برای این پرنده است. وقتی باند پرواز حذف شود باید زیر ساخت هایی برای این هواپیما فراهم شود. به عنوان مثال اگر قرار است از بالای پشت بام یک خانه بلند شود باید دیده شود و چالش هایی از این نوع که ما باید برای آن ها فکر می کردیم.

در مورد فرایند مسابقات هم از زمانی که موضوع مسابقه اعلام می شود  که معمولا اوایل شهریور ماه است تا اردیبهشت یعنی حدود ۹ ماه تیم ها فرصت دارند که طراحی خود را انجام دهند. تیم ما هم از همان اوایل زمانبندی برای رسیدن به طرح نهایی انجام داد. مثلا ماه های اول را به جستجوی اولیه اطلاعات اختصاص می دهیم تا ببینیم در دنیا چه کارهایی انجام شده است. ما اول کار سعی می کنیم ایده های خود را بپرورانیم و در ماه های بعد سراغ طراحی می رویم.

این مسابقات هم توسط انجمن هوانوردی و فضانوردی آمریکا برگزار می شود.  این انجمن هم از نظر منابع مقاله ای و کارهای حوزه هوافضا تقریبا بهترین و معتبرترین انجمن در دنیا است. مسابقات شرکت حضوری ندارد در این فرایند ۹ ماهه حضور فیزیکی لازم نیست و طرح به مسابقه فرستاده می شود و اگر تیمی اول شود  این امکان را دارد که مسئولان مسابقه تیم را دعوت می کنند تا در آمریکا طرح خود را ارائه دهند. ما هم منتظر دعوت مسئولان مسابقه هستیم البته هنوز دعوتی صورت نگرفته است.

ایرنا: آقای فتاحی در مورد سابقه این مسابقات در آمریکا و همچنین نقش خود به عنوان مشاور در تیم شدکس توضیح دهید؟

فتاحی: مسابقات از دهه شصت میلادی یعنی از ۱۹۶۳  در آمریکا برگزار می شود.  به صورت بین المللی طراحی هواپیما از ۱۹۷۲ شروع شد  و طراحی هواپیما در بخش تحصیلات تکمیلی از ۱۹۹۰  در حال برگزاری است. انجمن هم از نظر تعداد اعضا بزرگترین انجمن هوافضا دنیا است و ۳۰ هزار عضو  دارد و حدود نود شرکت بزرگ در این انجمن عضویت دارند. در بحث مقالات دارای ضریب تاثیر بالایی است و حتی اساتید هم مایل هستند مقالاتی در این انجمن چاپ کنند. در این مسابقات تیمی که طراحی می کند با تیمی که داوری می کند ترکیبی از افراد دانشگاهی و صنعتی هستند. بنابراین بخش های علمی را اساتید داوری می کند و اینکه این طرح قابلیت اجرای صنعتی دارد را هم افراد صنعتی بررسی می کنند. و مسابقه هم از سطح بسیار بالایی برخوردار است.

در مورد نقش مشاور در تیم شدکس هم باید بگوییم که هر تیمی می تواند ۲ مشاور داشته باشد و لزومی ندارد این مشاوران حتما دانشجو باشند. مشاور هم تنها کارهای مشاوره ای انجام نمی دهد بلکه علاوه بر انتقال تجربیات در انتها یک بخشی از پروژه را هم انجام می دهد و اینگونه نیست که مشاور گروه  فقط پاسخ سوالات اعضای تیم را بدهد. تقسیم بندی هم در تیم به این صورت است که  بر اساس علائق و تخصص افراد و با مشورت همه اعضای گروه تقسیم کار صورت می گیرد. در این مسابقه معمولا حدود ۱۱ تیم شرکت می کنند تعداد تیم هم به معنی تعداد کشور شرکت کننده نیست و ممکن است ۱۱ تیم از هشت کشور شرکت کرده باشند. همچنین در این مسابقه که تیم ما شرکت کرد از دانشگاه های برتر حوزه فنی مثل دانشگاه کانزاسف جورجیاتک و ام آی تی شرکت داشتند. رقبای ما اکثرا از دانشگاه های آمریکا هستند از دانشگاه های اروپایی هم شرکت می کنند و یکی، دو تیم قدرتمند هم دارند.

ایرنا: طراحی هواپیما به چه معنا است؟ آیا این طراحی قابلیت صنعتی سازی دارد یا فقط یک طراحی علمی و دانشگاهی و به صورت اولیه است؟

فتاحی: ما وقتی طراحی را انجام دادیم به این معنا است که کار تا جایی جلو رفته است و اگر سرمایه گذاری شود می توان به نقشه ساخت رسید. نمونه ای که ما طراحی کردیم نمونه اولیه است. اگر بخواهیم پروژه ما ساخته شود که ۲ هزار فروند در نظر گرفتیم ۲ میلیارد دلار سرمایه گذاری لازم دارد. از نظر توان علمی و فنی مشکلی وجود ندارد فقط بحث سرمایه گذاری مطرح است و تیم ما آمادگی این کار دارد که طرح را به جاهای مختلف ارائه کند و در صورت سرمایه گذاری برای ساختن آن با کمک تیم اقدام خواهیم کرد.