ائتلاف امید در برابر ائتلاف آمریکا

در یادداشت روزنامه آفتاب یزد می خوانیم: “طرح ائتلاف امید،ابتکار صلح هرمز” عنوانی است که حسن روحانی به عنوان محور سخنرانی خود در سازمان ملل از آن یاد کرده است. پیشنهادی که قرار است رئیس جمهور با هدف ارائه سازوکار منطقه‌ای برای برقراری امنیت در خلیج فارس ارائه کند و گفته می‌شود مستند به «بند ۸ قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت» است. همان قطعنامه‌ای که منجربه پایان جنگ ایران و عراق شد. در بند ۸ این قطعنامه که بر اساس آن جنگ ۸ ساله میان ایران و عراق به پایان رسید بر ایجاد ترتیبات امنیتی با مشارکت عراق و ایران و شش کشور حاشیه خلیج فارس زیر نظر سازمان ملل تاکید شده است. اما آیا این بدان معناست که این طرح قرار است صرفا یک فضای بومی برای امنیت در خلیج فارس را خلق کند و اساسا جایی برای سایر کشورها مثل آمریکا و اروپا نداشته باشد؟
رئیس‌جمهور کشورمان در اظهاراتش پیش از سفر به نیویورک در اینباره بیان داشته است: «ما در این شرایط طرحی را به نام ابتکار صلح هرمز به سازمان ملل می‌بریم که اساس آن همکاری جمعی کشورهای درون منطقه خلیج فارس است، البته این طرح فقط امنیتی نیست بلکه اقتصادی و سیاسی هم هست.»
براساس گزارش ایسنا، روحانی در سخنانش گفته: ما از همه کشورهای حوزه خلیج فارس و هرمز در این ائتلاف دعوت می‌کنیم تا خودمان امنیت منطقه را تضمین کنیم، البته عکس‌العمل‌ها به این طرح هنوز روشن نیست. آمریکا گفته است دوست داریم این طرح را ببینیم. امیدواریم این طرح را در سازمان ملل تشریح کرده و به دنیا اعلام کنیم ایران دنبال صلح بلندمدت در منطقه است. در این طرح از سازمان ملل هم دعوت شده، ما معتقدیم راه‌حل منطقه از درون منطقه خواهد بود و آنها که از بیرون منطقه می‌آیند نمی‌توانند صلح و امنیت را تامین کنند. آمریکا از سال 2001 در منطقه است، ولی نتوانسته امنیت را به‌وجود بیاورد.
در برابر ائتلاف آمریکا؟
عده‌ای می‌گویند طرح حسن روحانی مشخصا طرحی است در برابر ائتلاف شکست خورده آمریکا در تنگه هرمز که نتوانسته به نتیجه برسد، عده‌ای هم می‌گویند که این طرح بیشتر حاوی پیام‌هایی برای کشورهای متخاصم منطقه است و در پنهان معانی دیگری دارد که درنگاه اول به نظر نمی‌آید و البته سوال مهم تر اینکه آیا اساسا چنین طرحی که حسن روحانی به زبان آورده می‌تواند جنبه عملیاتی به خود بگیرد؟
بانی صلح هستیم
مرتضی مکی کارشناس مسائل بین‌الملل به آفتاب یزد می‌گوید: بیشتر از اینکه ایران به دنبال این موضوع باشد که این طرح تا چه اندازه عملیاتی و یا تا چه حد منطقی است، این طرح را در واکنشی به اقدامات دولت ترامپ در فضای ایران هراسی که در منطقه و سطح جهان اجرا کرده مطرح نموده است. در عرصه دیپلماسی ما باید به گونه‌ای رفتار کنیم تا خود را منادی صلح و ثبات در منطقه بنامیم و نشان دهیم که ما خودمان بانی ائتلاف صلح در منطقه هستیم.
وی ادامه می‌دهد: ابتکار صلح هرمز یا ائتلاف امید، کلمات کلیدی است که در عرصه رسانه در سازمان ملل به کار می‌آید و پاتک تبلیغاتی به تلاش‌های آمریکا درزمینه ایران هراسی است.
مکی در مقایسه دو ائتلاف اظهار می‌کند: قطعا ائتلاف آمریکا که بیش از دوماه است تلاش دارد تا کشورهای منطقه و فرامنطقه را همسو با خود کند، ناکام مانده است. اما در پاسخ به سوال شما هم باید گفت تشکیل ائتلافات اینگونه الزاماتی دارد که مطمئنا این الزامات هنوز فراهم نیست. مهم ترینش آن است که طرفین باید خود به یک ثباث دوطرفه در ارتباط بایکدیگر برسند. رقابت‌هایی که بین آمریکا با چین، روسیه از یک طرف و دولت‌های منطقه مانند ایران با عربستان یا ایران با آمریکا از سوی دیگر وجود دارد باعث می‌شود تا چنین ائتلاف‌هایی در کوتاه مدت به دست نیاید و اگر نگوییم ائتلاف از این جنس چه ایرانی چه آمریکایی‌اش غیر ممکن است، خیلی دشواراست اما به نظر از لحاظ سیاسی و رسانه‌ای ابتکار عمل خیلی خوبی از سوی ایران است.
همکاری نظامی مشترک عربستان و ایران؟
الزام ائتلافی که کشورمان از آن سخن می‌گوید این است که ایران با عربستان و امارات کار مشترک نظامی انجام دهد، آیا اساسا چنین چیزی به ویژه بعد ازحادثه آرامکو امکان دارد؟ آن هم با توجه به اینکه مشخصا امارات و عربستانی‌ها اعلام کردند که بعد از آرامکو به ائتلاف آمریکا در خلیج فارس می‌پیوندند که عملا موضعی ضد ایرانی از سوی این دو کشور است. این سوال را زمانی که از مکی می‌پرسیم پاسخ می‌دهد: روحانی اعلام کرد که جمهوری اسلامی حاضر است دست دوستی به طرف همه کشورهای منطقه دراز کند. تشکیل چنین ائتلافی برای تشکیل صلح و ثبات در منطقه قطعا سیگنال مثبتی به کشورهای منطقه است با این مضمون که جمهوری اسلامی ایران حاضر است، ائتلافی در منطقه با حضور همه کشورهای منطقه داشته باشد اما یک جمله حسن روحانی را نادیده نگیرید؛ او اظهار داشت: «آمریکا گفته است دوست داریم این طرح را ببینیم. امیدواریم این طرح را در سازمان ملل تشریح کرده، در این طرح از سازمان ملل هم دعوت شده است. مابه دنبال صلح بلند مدتیم». دعوت از سازمان ملل و سخن از اینکه آمریکا گفته است ما دوست داریم این طرح را ببینیم یعنی ما اعضای دائم شورای امنیت را هم دراین طرح سهیم کرده‌ایم و این یعنی حتی ما حضور آمریکا را در باره ایفای نقش یا نظر درباره چنین ائتلافی پذیرفتیم. این مسئله نشان می‌دهد که ایران به دنبال آن نیست تاسیاست‌های خودش را در محور منطقه قرار بدهد، بلکه به سایر کشورهای منطقه و کشورهای ذینفع منطقه چون چین،روسیه، آمریکا، فرانسه و دیگر کشورهای اروپایی نیز توجه دارد. این ابتکارعملی که ما خود را در این طرح تنها به کشورهای منطقه محدود نکردیم بلکه حتی حضور اعضای شورای دائم را که قاعدتا شامل حال آمریکا می‌شود را پذیرفتیم، بیانگر این است که ایران به دنبال سیاست تنش زدایی نه در منطقه بلکه در کل جهان نسبت به روند تحولاتی است که در منطقه می‌بینیم.
وی ادامه می‌دهد: بعد سیاسی و رسانه‌ای این ابتکار می‌تواند خیلی بالا باشد. بخصوص آنکه دولت‌های اروپایی نیز رویکرد همسویی با آمریکا ندارند و این مسئله می‌تواند کشورهای اروپایی را هم به طرح ایران راغب کند.
مکی اظهار می‌کند: وقتی ایران می‌گوید ما حاضریم اعضای شورای دائم را بپذیریم بدین معناست که حاضریم با آمریکا هم همراهی کنیم. اما اینکه شما بخواهید فکر کنید در عمل ائتلافی تشکیل می‌شود که درآن هم ایران، هم عربستان، هم آمریکا و هم چین وروسیه باشد دور از ذهن است. ولی از لحاظ فضای تبلیغاتی پاتکی به آمریکاست که فضای ایران هراسی را به راه انداخته بود. اکنون ایران نیز با این طرح می‌خواهد بیان کند که برخلاف این تبلیغات به دنبال برقراری امنیت در منطقه ودنیا است.
این کارشناس درباره اینکه ترامپ مشخصا اعلام کرده است که می‌خواهد طرح ایران را بشنود، می‌گوید: هرچند نمی‌توان روی اظهارات او نیز حسابی باز کرد و این اظهارات نیز جنبه رسانه‌ای دارد، ولی ایران می‌خواهد نشان دهد که می‌تواند پرچمدار امنیت خلیج فارس باشد.
حرکتی هماهنگ
از سویی علی بیگدلی دیگر کارشناس مسائل بین‌الملل به آفتاب یزد می‌گوید: روحانی در آستانه سخنرانی در سازمان ملل سعی دارد تا کاهش التهاب در روابطش با منطقه ایجاد کند. همزمان با اظهارات روحانی درتهران و اظهارات ظریف در نیویورک گفته‌های انصارالله که اعلام داشته است می‌خواهد حالت تهاجمی با عربستان را کاهش بدهد نیز معنا داراست. از طرفی عربستان نیز باید از تنش خود بایمن بکاهد. فرانسه هم یکی از شروط خود برای گشایش خط اعتباری 15 میلیاردی به ایران را خاتمه موضوع یمن اعلام کرده بود و اینکه باید رابطه کنونی عربستان و ایران بهبود بیابد. البته عربستان سعودی بدون اجازه آمریکا محال است که به رفع اختلافاتش دست بزند ولی جالب است بدانید که اتفاقا ترامپ شاید بدش نیاید که تنش میان عربستان و ایران کاهش بیابد و از آن به سود خود درانتخابات استفاده کند.
وی ادامه می‌دهد: باید منتظر بود اظهارات ترامپ در سازمان ملل شامل چه مباحثی می‌شود؟ قطعا او به مسئله آرامکو نیز اشاره خواهد داشت. ببینیم که چه سیاستی را در این زمینه پیش خواهد گرفت.
بیگدلی درباره اینکه هدف از طرح صلح تنگه هرمز مقابله با ائتلاف آمریکا در خلیج فارس است، اظهار می‌کند: ائتلاف آمریکا به نتیجه نرسید چرا که وضعیت اقتصادی اروپا در شرایط بسیار نامطلوبی است. بنابراین ائتلافی که انتظار می‌رفت، عملی نشده است. اما ایران هم در حال حاضر در شرایط خاص اقتصادی قراردارد به دنبال این است که فضای منطقه را ملایم تر کند تا بتواند اختلافاتش را با عربستان سعودی کاهش دهد. عربستان هم بدون موافقت آمریکا دست به چنین اقدامی نمی‌زند. اما مسلما راه برون رفت از شرایط فعلی ائتلاف آمریکایی که ترامپ آن را پیشتر مطرح می‌کرد، نیست.
وی اضافه می‌کند: ایران می‌گوید که می‌خواهیم با کشورهای همسایه مان رابطه داشته باشیم اما باید دیپلماسی پنهان با عربستان در خلیج فارس را باجدیت دنبال کند و دو طرف هم از مواضع قبلی‌شان کوتاه بیایند.
به نتیجه می‌رسد؟
اما آیا ائتلاف تنگه هرمز به نتیجه می‌رسد؟ بیگدلی می‌گوید: در حال حاضر منطقه ما آمادگی پذیرش چنین چیزی را ندارد مگر اینکه ایران و عربستان قبلا دست به یکسری اقداماتی به سود یکدیگر بزنند. البته با طرح «ائتلاف امید» ایران همین پیام را به عربستان سعودی می‌دهد.
وی اضافه می‌کند: اینکه توقع داشته باشیم آمریکا منطقه را ترک بکند و امنیت آن را به ایران بسپارد شاید توقع زیادی باشد.
بیگدلی درباره این اظهار نظر ترامپ که گفته است منتظر است تا طرح ایران را در سازمان ملل بشنود هم گفت: همانطور که اشاره کردم ترامپ هم بدش نمی‌آید تا شاهد کاهش تنش میان ایران و عربستان باشد تا به عنوان یک امتیاز درانتخابات از آن بهره‌مند شود و فضای عربستان را برای پذیرش سرمایه خود و اروپا آماده کند. در حال حاضر اروپا با این وضعیت اقتصادی می‌تواند در عربستان سرمایه گذاری کند و سرمایه‌های عربستان را به سمت اروپا بکشاند. ترامپ نسبت به این اتفاق بی میل نیست. اما لازمه همه این‌ها این است که ایران و عربستان هردو به دیپلماسی دست بزنند.
رئیس‌جمهور روزگذشته برای حضور در هفتاد و چهارمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد، عازم نیویورک شد. حسن روحانی در این سفر علاوه بر سخنرانی در مجمع عمومی، با مدیران ارشد و نخبگان رسانه‌ای حاضر در نیویورک و جمعی از نخبگان سیاست خارجی آمریکا نیز دیدار و گفت‌وگو خواهد داشت. وی همچنین با تعدادی از سران کشورهای حاضر در مجمع عمومی، دبیرکل سازمان ملل و احتمالا برخی روسای سازمان‌های بین‌المللی دیدار و گفت‌وگو می‌کند. از اعضای دولت،‌ واعظی رئیس دفتر رئیس جمهور و آشنا مشاور رئیس جمهور،‌ روحانی را در این سفر همراهی می‌کنند. ظریف وزیر امور خارجه و تیم همراه او نیز روز جمعه وارد نیویورک شده‌اند.
روحانی: آمریکایی‌ها تمایل ندارند ما در سازمان ملل حضور داشته باشیم
درهمین راستا حسن روحانی پیش از عزیمت به نیویورک برای حضور در هفتادوچهارمین مجمع عمومی سازمان ملل اظهار کرد: وقتی آمریکا تمایل ندارد هیئت‌های ایرانی در سازمان ملل حضور یابند، ما باید برای حضور در سازمان ملل اصرار داشته باشیم.
رئیس جمهور گفت: همواره اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل فرصت مناسبی برای این‌که نظرات ملت‌ها از جمله ملت ایران بیان شود و اقدامات غیرمنصفانه و ظالمانه‌ای که نسبت به ملت ایران روا داشته می‌شود برای مردم و کشورهای جهان توضیح داده شود،‌ است. همچنین فرصتی برای توضیح مسائل پیچیده و سخت منطقه.
وی ادامه داد: امسال این سفر اهمیت ویژه‌ای دارد. احساس ما این بود که آمریکا خیلی تمایلی ندارد که هیئت‌های ایرانی در سازمان ملل حضور داشته باشند که دلایلش را خود آمریکایی‌ها باید توضیح دهند، بالاخره آنها یا از بیان حق می‌ترسند و حقیقت برای آنها تلخ است یا می‌خواهند بر افکار مردم اروپا تاثیر نگذاشته باشد؛ البته وقتی آنها تمایلی برای این سفر ندارند ما باید برای انجام این سفر اصرار داشته باشیم ما باید به سازمان ملل رفته و حرف خود را بزنیم، چون دارای منطق و استدلال کافی هستیم.به گزارش ایسنا، رئیس جمهور همچنین خاطرنشان کرد: در جریان سفر به نیویورک 15 ملاقات با سران کشورهای مختلف انجام می‌شود. چند نشست با مدیران و مسئول رسانه‌ها و فرهیختگان و صاحبنظران آمریکا و چند مصاحبه هم انجام می‌شود. من در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل مواضع اصولی جمهوری اسلامی ایران را برای دنیا تبیین می‌کنم.
جانسون روز سه‌شنبه با روحانی دیدار می‌کند
در همین رابطه نخست‌وزیر انگلیس اعلام کرد که در جریان سفرش به آمریکا گفت‌وگوهای دوجانبه‌ای را با «حسن روحانی» رئیس‌جمهور ایران انجام می‌دهد. به گزارش فارس به نقل از گاردین، تاسیسات نفتی عربستان و «نازنین زاغری راتکلیف» شهروند دو تابعیتی انگلیسی ایرانی که در ایران در بازداشت به سر می‌برد، در دستور کار دو نفر قرار دارد.جانسون گفت که یکی از اهداف کلیدی وی در مجمع عمومی سازمان ملل، کمک به «متحد کردن جهان برای پاسخ دادن به آنچه که در عربستان سعودی رخ داده است و در مدیریت ایران» است.
وی ادامه داد: «انگلیس با درجه احتمال بسیار بالا، مسئولیت حملات آرامکو را به ایران نسبت می‌دهد. ما واقعاً فکر می‌کنیم که ایران با استفاده از پهپادها و موشک‌های کروز، در حقیقت مسئول بوده است».نخست‌وزیر انگلیس در ادامه اتهام‌زنی‌های خود به ایران گفت: «به وضوح، مشکل در واقع چگونگی سازماندهی یک پاسخ جهانی است و اینکه راه پیش رو چیست. ما با دوستان آمریکایی و دوستان اروپایی خود برای ایجاد یک پاسخ که در راستای کاهش تنش‌ها در منطقه خلیج (فارس) باشد، همکاری خواهیم کرد».
امانوئل ماکرون، همچنین گفت که به صورت جداگانه با «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور آمریکا و «حسن روحانی»، رئیس‌جمهوری ایران دیدار خواهد کرد. او گفت به صورت غیررسمی با ترامپ صحبت کرده و بار دیگر با او ملاقات خواهد کرد. ماکرون گفت با روحانی دیدار می‌کند.
شانس دیدار روحانی و ترامپ افزایش نیافته است
رئیس‌جمهور فرانسه نیز درباره احتمال دیدار حسن روحانی و دونالد ترامپ در نیویورک گفت که فرصت انجام گفت‌وگوهایی وجود دارد. به گزارش رویترز، امانوئل مکرون که در مسیر نیویورک برای شرکت در اجلاس سالانه مجمع عمومی سازمان ملل قرار دارد، در گفت‌وگو با نشریه لوموند در پاسخ به این سوال که باتوجه به حضور همزمان روسای جمهور ایران و آمریکا در نیویورک احتمال دیدار این دو وجود دارد، اظهار داشت: فرصت انجام گفت‌وگوهایی هست اما به‌طور قطع شانس دیدار (میان آنها) افزایش نیافته است. وی همچنین درباره حمله اخیر به تاسیسات نفتی آرامکو در عربستان گفت که برای اعلام کردن مقصر این حمله باید جانب احتیاط رعایت شود.
ایران از موضوعات مورد بحث شینزو آبه در دیدار با ترامپ
از سوی دیگر خبرگزاری کیودو گزارش داد که انتظار می‌رود در جریان سفر نخست وزیر ژاپن به نیویورک، تجارت میان توکیو و واشنگتن و ایران از موضوعات اصلی مورد بحث وی باشد. به گزارش خبرگزاری کیودو، شینزو آبه نخست وزیر ژاپن اعلام کرد که در جریان سفرش با دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا دیدار خواهد کرد و موضوع تجارت میان ژاپن و آمریکا موضوع اصلی دیدار میان آبه و ترامپ خواهد بود اما ایران نیز در دستور کار نخست وزیر ژاپن قرار دارد.
تنش‌ها میان تهران و واشنگتن پس از آنکه دونالد ترامپ به‌طور یک‌جانبه از توافق هسته‌ای با ایران خارج شد و تحریم‌ها علیه این کشور را بازگرداند، شدت گرفته است.
به گزارش کیودو، شینزو آبه همچنین قرار است از ترامپ بخواهد که به تنش‌ها دامن نزند و مانع از وقوع درگیری‌های نظامی ناخواسته در منطقه خاورمیانه شود.
از آنجایی که ژاپن به دلیل تامین نیازهای خود در انرژی وابستگی زیادی به خاورمیانه دارد، انتظار می‌رود که آبه در دیدار خود با ترامپ خواستار گفت‌وگو با ایران شود.
وی روز سه‌شنبه پیش از دیدار با رئیس جمهور آمریکا در نیویورک با حسن روحانی رئیس جمهوری ایران ملاقات خواهد کرد که به گفته منابع آگاه در این دیدار نیز بر اهمیت گفت‌وگو با آمریکا تاکید خواهد شد.