به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، حضور، سخنرانی و دیدارهای دوجانبه «حسن روحانی» رییس جمهوری در هفتاد و چهارمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل، از رویکردهای متفاوتی مورد توجه جریان های سیاسی قرار گرفته است. این گزارش به بررسی نگاه های متفاوت به این رویداد بین المللی پرداخته است.
جریان های سیاسی اگرچه به اتفاق، اظهارات و سخنرانی روحانی در مجمع عمومی سازمان ملل را عزتمندانه و صلح خواهانه تفسیر می کنند، ولی در مورد نحوه برخورد روحانی با اروپایی ها اختلاف نظر دارند.
روحانی از فضای بین المللی به خوبی بهره برد
بسیاری از ناظران اصلاح طلب بر این باورند حضور روحانی در مجمع عمومی، فرصتی بود که روحانی از آن برای رساندن صدا و شفاف سازی مواضع ایران در عرصه بین المللی به خوبی بهره برد.
«علی ربیعی» سخنگوی دولت در یادداشتی در روزنامه «ایران» نوشت: دستاورد سفر روحانی از جمله این بود که استدلال‌های ایران نه در یک فضای بسته و یا محدود داخلی بلکه در پیش چشم جهان و در زیر نور رسانه‌های جهانی مطرح شد و درخشش خود را آشکار کرد. این رؤیت‌پذیری بسیار مهم است. زیرا پیشتر، عرصه رؤیت پذیر کلام واستدلال از ایران دریغ شده بود.اراده معطوف به مذاکره باید در یک صحنه جهانی اصالت وحقانیت خود را آشکارکند.
به نوشته ربیعی، روحانی دراین سفر در حقیقت افق تازه‌ای فراروی یک مذاکره واقعی گشود، بن‌بست شکنی کرد و با بیان روشن اینکه برجام امر حداقلی است و «اگر بیشتر از برجام می‌خواهید باید بیشتر از برجام بدهید» روح تازه‌ای در کالبد آن توافق جهانی دمید.
روزنامه «اعتماد» با اشاره به گفت و گوی «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه و روحانی با شبکه تلویزیونی «فاکس‌نیوز» آورد: مصاحبه با فاکس‌نیوز به معنای صحبت کردن با شخص دونالد ترامپ و کنار زدن اطرافیان تندروی وی است. گفت‌وگو با فاکس نیوز، پیام رسانی مستقیم و بی‌واسطه ایران به رییس‌جمهور آمریکا را آسان‌تر می‌کند. بنابراین می‌توان گفت که مصاحبه‌های ظریف و روحانی با رسانه‌ای مانند فاکس نیوز که طرفدار دونالد ترامپ است هم جنبه تبلیغاتی برای ایران دارد و هم ابزاری است برای گفت‌وگوی مستقیم با رییس‌جمهور امریکا. همزمان مصاحبه‌های متنوع و متعدد وزیر خارجه ایران با رسانه‌های متفاوت بین‌المللی در حاشیه جلسات رسمی در نیویورک به معنای استفاده از این رسانه‌ها برای بیان دیدگاه‌های ایران در مسائل بین‌المللی است. در حقیقت ظریف با این مصاحبه‌ها این رسانه‌ها را به تریبونی برای شفاف‌سازی موضع‌گیری‌های ایران تبدیل می‌کند.
«عباس عبدی» فعال سیاسی اصلاح طلب هم در یادداشتی در روزنامه «ایران» نوشت: به علت وجود چند قرینه، نتایج مجمع عمومی برای هیأت ایرانی از طرف مقابل خود بهتر بوده است. یکی به علت حضور فعال‌تر هیأت ایرانی و دیگری به علت رفتار انفعالی و نیز اتهام‌زنی‌های بی‌دلیل امریکایی‌ها و بالاخره به دلیل مسائل جانبی که برای ترامپ به وجود آمد از جمله کلید خوردن استیضاح او که می‌توان گفت در مجموع هیأت ایرانی را در موقعیت برتری نسبت به طرف امریکایی قرار داد.
نشانه‌های اقتدار در دیدارهای دیپلماتیک مسوولان ایرانی
از دید اصلاح طلبان، حضور روحانی در نیویورک و دیدارها و مذاکرات او موجب بی اثر شدن سیاست ترامپ برای منزوی کردن ایران بود. به نوشته روزنامه «ابتکار»، رییس جمهوری در این سفر طی ۱۵ دیدار دیپلماتیک تلاش کرد مانع هدف آمریکایی ها در انزوای ایران شود. دیدارها و مذاکراتی که محدود به کشورهای آسیایی نشد و کشورهای مختلفی نیز از قاره اروپا از جمله انگلستان و فرانسه رایزنی های چندباره ای را با هیات ایران داشتند.
«صادق زیبا کلام» استاد دانشگاه درباره دستاوردهای سفر روحانی به نیویورک به روزنامه «همدلی» گفت: در شرایطی که آمریکا با تمام توان تلاش می کند ایران را تحت فشار بگذارد و در حالی که برخی کشورها نیز با توام توان مالی خود نیز درصدد برآمدند آتشی در منطقه برافزوند سفر روحانی به نیویورک یک دستآورد مهم داشت آن هم اینکه نگذاشت شرایط بدتر شود. آقای روحانی تلاش کرد از فضاسازی هایی که آمریکا علیه ایران کرده بود جلوگیری کند و درباره مواضع ایران در افکار عمومی جهان روشنگری کند. آقای روحانی برخلاف برخی از روسای جمهوری قبلی ایران که در نطق خود به برخی از کشورهای غربی توهین می کردند با ادبیاتی فاخر درصدد تبیین مواضع ایران برآمدند و روشنگری کردند.
زیباکلام معتقد است که روحانی با دیدارهای مختلف در حاشیه سازمان ملل متحد تلاش کرد تا از اتحاد علیه ایران جلوگیری کند و درخواست های سران کشورهای مختلف غربی خود گواهی بر این موضوع است.
فرصت سوزی نشد
برخی اصلاح طلبان دوآتشه با انتقاد از شکل نگرفتن مذاکره میان ایران و آمریکا، از آنچه «فرصت سوزی» خوانده اند انتقاد کرده اند. برخی دیگر از اصلاح طلبان اما این گزاره را قبول ندارند.
در گزارش روزنامه «آرمان ملی» می خوانیم: اروپایی‌ها و آمریکا درصدد بودند که ایران را تحت فشار مجبور به قبول مذاکره مجدد کنند، اما اقتدار رئیس‌جمهور، وزیر خارجه و هیأت ایرانی موجب شد تا این ایران باشد که از مقام بالاتر و طلبکارانه با آنها سخن بگوید و آنها را به سمت عمل به تعهدات و سپس سخن گفتن سوق دهد. از این رو دیپلماسی فعال جمهوری اسلامی در دیدار با آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل و همچنین مقامات عالیرتبه ۱۵ کشور جهان را می‌توان از نقاط مثبت و روشن حضور حسن روحانی در نیویورک دانست.
«حمیدرضا جلایی پور» فعال سیاسی در یادداشتی نوشت: به نظر من، تیم دیپلماسی ایران و روحانی با سخنانش در مجمع‌عمومی سازمان‌ملل از موضع اقتدار و عزت راه را برای «مذاکره» به مقصد تحریم‌شکنی با کشورهای غربی باز گذاشت. خوشبختانه روحانی بر موضع اصولی خود و حاکمیت راه را برای دیپلماسی و مذاکره با کشورهای۵+۱ باز گذاشت. ممکن است گفته شود روحانی چون رسما با ترامپ دست نداد و گفت‌وگو نکرد، «فرصت نیویورک» را برای مذاکره و تحریم‌شکنی از دست داد و ایران در آینده نزدیک به‌خاطر عدم تحریم‌شکنی بر مشکلات اقتصادی و داخلی‌اش افزوده خواهد شد.
به نوشته جلایی پور، این گفته و ارزیابی به سه دلیل درست نیست:اول اینکه اگر ابتدا همه یا بخشی از تحریم‌ها از سوی ترامپ برداشته نشود، هیچ ضمانتی نیست که ترامپ به تعهدش برای رفع تحریم‌ها بعد از مذاکره عمل کند. دلیل دوم اینکه روحانی در مواضعش راه مذاکره را مسدود نکرد. دلیل سوم اینکه درست است که موقعیت اقتصادی ایران در مجموع خوب نیست (یا همان روند تداوم رکود-تورمی که فقرزا است)، ولی ایران و حاکمیت و دولت روحانی در یک سال گذشته به‌رغم «شدت تحریم‌ها» نشان داده‌اند قادرند بحران‌های اقتصادی را کنترل کنند.
خرسندی اصولگرایانه از سخنرانی روحانی
اصولگرایان هم از اظهارات روحانی در سازمان ملل ابراز خرسندی کردند. «حسین شریعتمداری» مدیر مسوول روزنامه «کیهان» روز پنجشنبه در یادداشتی به روحانی «دست مریزاد» گفت و نوشت: رئیس‌جمهور کشورمان زبان گویای مردم پاکباخته ایران اسلامی بود که در مجمع عمومی سازمان ملل به سخن ایستاده بود. عزت و حکمت و مصلحت را به هم آمیخته و تابلوی واقع‌نمایی از بایدها و نبایدهای پیش روی انقلاب اسلامی را در مقابل چشم جهانیان آویخته بود،
به نوشته شریعتمداری، سران سه کشور اروپایی فرانسه، انگلیس و آلمان و سران برخی کشورهای دیگر، در ملاقات‌های جداگانه و نیز ملاقات مشترک با جناب روحانی از ایشان با جدیت و اصرار خواسته بودند به مذاکره‌ای حتی در حد و اندازه یک دیدار کوتاه و یا دیداری در حال عبور از کریدورهای سازمان ملل با دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا موافقت کند. اگرچه هنوز بر این باوریم که بعد از بیانیه مشترک خصمانه و اهانت‌آمیز سه کشور اروپایی، ملاقات آقای روحانی با آنان و قهقهه و... شایسته و در شأن رئیس‌جمهور ایران نبود و اهانت به مردم این مرز و بوم تلقی می‌شد ولی سخنان دیروز آقای روحانی در صحن مجمع عمومی سازمان ملل نشان داد که تیر مسموم اروپایی‌ها به سنگ خورده است.
امروز هم شریعتمداری در یادداشتی دیگر به انتقادات مطرح شده در مورد یادداشت روز پنجشنبه خود واکنش نشان داد و نوشت: کیهان بارها نشان داده است که «قبیله‌گرا» و «حزب و گروه‌گرا» نیست و به همان اندازه که عملکرد و مواضع ناحق و ضد انقلابی را برنمی‌تابد و علیه آن به سختی موضع می‌گیرد، در همان حال سخنان حق و انقلابی را از سوی هر کسی مطرح شده باشد شایسته تقدیر و دفاع می‌داند.
به نوشته شریعتمداری، رئیس‌جمهور در یک مجمع عمومی و بین‌المللی سخن می‌گفته، اگر سخنی خلاف بود، حق داشتیم اعلام کنیم که آن سخنان مواضع جمهوری اسلامی ایران نیست اما وقتی ایشان همان مواضع افتخارآفرین جمهوری اسلامی را اعلام می‌کنند - چه خدای نخواسته ظاهراً و چه واقعاً - آیا حق داریم بگوئیم مواضع ایران نیست؟!
خنده های روحانی؛ نمایش عزت بود یا ...؟
انتشار تصاویری از خنده های رییس جمهوری در دیدار با «امانوئل مکرون» رییس‌جمهوری فرانسه و «بوریس جانسون» نخست‌وزیر انگلستان، موجی از نقد و نظرهای متفاوت را در میان رسانه های منتسب به جریان های سیاسی برانگیخت.
در حالی که رسانه های اصولگرا نحوه برخورد و مواجهه رییس جمهوری با سران اروپایی را به «مسامحه گری» با غرب تفسیر کردند، اصلاح طلبان نحوه برخورد روحانی را ناشی از «اعتماد به نفس» و نمایش عملی «اقتدار» و «صلح خواهی» ایران دانستند.
آیت الله «احمد علم الهدی» امام جمعه مشهد با انتقاد از رییس جمهوری گفت: در حالی که اروپایی‌ها علیه ما بیانیه داده‌اند، رئیس‌جمهور ما با مقامات اروپایی می‌نشیند و بگو بخند راه می‌اندازد؛ این موضوع، قابل قبول نیست و عکس منتشرشده از آن زننده بود.
خبرگزاری «تسنیم» نزدیک به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با تیتر «با دشمنان قدح شکن و با ما عتاب کن» رویکرد خود را به صراحت در این باره نشان داد.
این تارنما در مورد آنچه «قهقهه های حاشیه ساز روحانی با جانسون و مکرون» خواند نوشت: خنده‌های از ته دل با کسی که ایران را متهم می‌کند تا تحریم‌های بیشتری علیه مردم کشورمان اعمال کند و به ترامپ برای اعمال سیاست فشار حداکثری همکاری کند، معنایی جز همکاری در پروژه تحقیر ملت ایران ندارد. نشان دادن رفتار عزتمندانه و برخورد در خور با نخست‌وزیر کشوری که بیشترین همکاری را با آمریکا در پروژه فشار حداکثری بر ایران داشته، شاید کمترین خواسته مردم ایران از رئیس‌جمهورشان باشد.
در ادامه می خوانیم: این رفتار به این دلیل از طرف شخص رئیس‌جمهور جای تعجب دارد که تیم سیاست خارجی وی همیشه داعیه این را داشته است که دیپلمات است، زبان دنیا را می‌فهمد و استاد رفتارهای دیپلماتیک است و درعین‌حال حاضر نیست به دشمنی که کشورش را تحت محاصره اقتصادی قرارداده و به تعهدات بین‌المللی‌اش پایبند نیست، اخم کند!
روزنامه اصولگرای «جوان» هم نوشت: روحانی و دولتمردانش همواره تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای در دولت قبل را به نابلدی زبان بدن و ریزه‌کاری‌های آداب دیپلماتیک متهم می‌کردند اما در عمل نشان دادند که خود، همان‌قدر هم آداب دیدار رسمی دیپلماتیک و فضاسازی رسانه‌ای بعد دیدار را بلد نیستند.» جوان همچنین با استفاده از عکس دیدار روحانی، مکرون و جانسون از «خیز اروپا برای برجام ۲ بدون اجرای برجام» با استفاده از «سیگنال‌های اشتباهی» مسوولان دولتی نوشت.
این درحالی است که اصلاح طلبان خنده های روحانی را از نگاه دیگری معنا کردند.
به نوشته روزنامه «ایران»، در یک دیدار سرپایی امانوئل مکرون به حسن روحانی گفته: «اگر این کشور [امریکا] را ترک کنی و ترامپ را نبینی، از دست دادن یک فرصت است.... چون شما که تا مدتی برنمی‌گردی و ترامپ هم به تهران نمی‌آید.» بوریس جانسون هم به روحانی گفته: «موافقم، شما باید در لبه استخر بایستید و همزمان در آن بپرید.» پاسخ روحانی اما خنده‌ای با صدای بلند است. این چه معنایی می‌تواند داشته باشد جز خنده‌دار بودن این پیشنهادات؟
به نوشته این روزنامه، حالا فرض بگیریم روحانی در پاسخ به این گفته نمی‌خندید! جدی و عبوس ادامه می‌داد؛ فردا همین جماعت جامه می‌دریدند که چرا رئیس جمهوری به دو رهبر خارجی فقط اخم کرد و یقه به یقه نشد تا چنین حرفی نزنند؟ اصلاً فرض بگیریم که منتقدین از حرف‌های ردوبدل شده بی خبر بودند. مگر رئیس جمهوری به نیویورک رفته تا چهره عبوس و عصبی از ایران به نمایش بگذارد؟ اتفاقاً همین آرامش درونی و شوخی‌های رئیس جمهوری نشانه اعتمادبه نفس و شکست سیاست انزوای هیأت ایرانی در سازمان ملل است. روحانی که پیام صلح به سازمان ملل برد آیا باید با چهره غضبناک به نیویورک می‌رفت؟
«مجید انصاری» عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام هم در گفت‌وگو با «جماران» رفتار روحانی را پیامبرگونه و در راستای عمل به «نرم خویی» و «گشاده رویی» مورد تاکید قرآن در توصیه به پیامبران در برخورد با دشمنان دانست.
رسانه های اصلاح طلب، رفتار روحانی را عزتمندانه تعبیر کردند. تارنمای «انتخاب» در گزارشی نوشت: نمی‌توانیم در شرایطی که در تمام صحنه جهانی رئیس‌جمهورمان با انتقاد روبرو شود، سکوت اختیار کنیم و در زمانی دیگر که تمام قدرت‌های اروپایی و امریکا، برای مذاکره با ما اصرار و خواهش می‌کنند، خنده‌های معنادار رئیس‌جمهوری کشورمان را مایه ذلت بنامیم. این معیارهای دوگانه را می‌توان دلواپسی‌های سلیقه‌ای ارزیابی کرد که از اساس با منافع ملی کشور و عزت ایرانی در تضاد است.
روزنامه «ایران» هم با استناد به بیانات رهبری، لبخند را جزئی از دیپلماسی دانست.
«عباس عبدی» فعال سیاسی اصلاح طلب در یادداشتی در روزنامه «ایران» نوشت: آن خنده شدید از نظر من نه تنها بد نبود که مثبت هم بود. زیرا این عکس می‌تواند معنای در موضع اعتماد به نفس بودن را نیز به ذهن بیننده متبادر کند.
حزب «اعتدال و توسعه» هم در بیانیه ای اظهارات رییس‌جمهوری را «نقطه عطفی در تاریخ دیپلماسی ایران» خواند.
انتقادات اصلاح طلبانه از روحانی
اگرچه اغلب تحلیلگران دستاوردهای سفر روحانی را مثبت ارزیابی کردند اما اصلاح طلبان انتقاداتی را هم در این ارتباط مطرح کردند.
برخی اصلاح طلبان، ضرورت سفر شخص روحانی به نیویورک را زیر سوال بردند. «محمدعلی ابطحی» فعال سیاسی اصلاح طلب امروز در یادداشتی در روزنامه «شرق» با اشاره به «فشار تبلیغاتی غیرمتعارفی روی ایران» ناشی از تبلیغات بین المللی با محوریت احتمال مذاکره روحانی و ترامپ، نوشت: وقتی می‌دانیم که قرار نبوده مذاکره‌ای در کار باشد، بهترین راه برای خواباندن این فشار بین‌المللی، پایین‌آوردن سطح مشارکت ایران بود. وزیر خارجه می‌توانست همه کارهایی راکه آقای روحانی کرد، انجام دهد، اما ایران زیر فشار قرار نگیرد. آقای ظریف می‌توانست همه کارهای خوب رسانه‌ای آقای روحانی را انجام دهد، ولی فشار «نه‌گفتن» رئیس‌جمهور را که «نه» درستی بود، ایجاد نکند.
در ادامه می خوانیم: ایران امسال دست پُری در مقابل آمریکا داشت. گروه «ب» به هم ریخته بودند. پهپاد آمریکایی زده شده بود. کشتی انگلیسی در آب‌های ایران بود. آرامکو را یمنی‌ها زده بودند و دنیا آن را کار ایران قلمداد می‌کرد. وقتی قرار مذاکره نبود، رفتن آقای روحانی بازکردن این مشت پر تلقی می‌شد. دیپلماسی البته باید فعال باشد. همه
در حالی که بسیاری اظهارات روحانی را گویا ارزیابی می کنند، برخی ناظران معتقدند روحانی موضوع صلح تنگه هرمز را به خوبی تبیین نکرد و برنامه مشخصی برای آن ارائه نداد.
روزنامه «اعتماد» درباره سخنرانی رییس‌جمهور در مجمع عمومی می‌توان گفت که رونمایی از ابتکار ایران برای برقراری صلح در تنگه هرمز و منطقه خلیج‌فارس از جایگاه ملل متحد از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار بود چراکه حسن روحانی برخلاف رییس‌جمهور پیشین ایران هم در سال‌های گذشته و هم امسال از بیان نطق‌های آتشین و هزینه‌زا دوری کرده و با آرامش، موضع‌گیری‌های خود را بیان می‌کند که همین مساله منجر به افزایش مخاطب وی و دقت بیشتر به اظهاراتش می‌شود. این رویه رییس‌جمهور ایران نکته مثبتی است که در چند سال اخیر وجود داشته و امسال نیز تکرار شد.
این سخنرانی ایشان یک نقطه ضعف هم داشت و آن این بود که هنوز هیچ‌کس در سطح‌بین‌المللی دقیقا نمی‌داند جزییات ابتکار ایران موسوم به «امید» برای برقراری امنیت و ثبات در منطقه خلیج‌فارس به خصوص تنگه‌هرمز چیست. شاید بهتر بود رییس‌جمهور ایران در نطق خود در مجمع عمومی از بخش‌هایی از این ابتکار رونمایی می‌کرد.
همزمان به نظر من ایران می‌توانست از حاشیه مجمع عمومی برای برقراری تماس مستقیم با عربستان سعودی استفاده کند.
«حشمت الله فلاحت پیشه» عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس در گفت و گو با روزنامه «آفتاب یزد» گفت: مشخصا ایران قرار بود یک طرح امنیتی در تنگه هرمزداشته باشد و روی آن نیز تا پیش از نیویورک مانور زیادی می‌داد، یکی از اهداف طرح ائتلاف امید در تنگه هرمز این بود تا کاری کند که اتهاماتی که در بحث آرامکو علیه ایران مطرح شده است تاثیردر ماجرای برجام نگذارد. اما شاهد بودیم که چون ایران در قبال ائتلاف صلح در تنگه هرمز طرح عملیاتی نداشت، روحانی در نیویورک مجبور شد تا عملا در میدانی بازی کند که در مورد برجام برایش طراحی شده بود.
به دلیل شرایطی که امروز در خلیج فارس حاکم شده، انتظار این بود که طرح ائتلاف امید یا صلح تنگه هرمز در قالب عملیاتی در سازمان ملل مطرح شود، مناسبات دوجانبه و دیدارها دراین قالب صورت بگیرد و اگر چالش‌هایی هم با کشورها وجود داشت در شکل و شمایل تنش زدایانه به کمک این طرح، این چالش‌ها حل شود. اما دیدیم ایران در سازمان ملل عملا نتوانست از این طرح بهره‌برداری کند و چنین موضوعی تحت الشعاع دیدارهای رئیس جمهور با سران کشورهای اروپایی قرارگرفت.
در ارزیابی دستاوردهای سفر روحانی به نیویورک منصف باشیم
در عین حال برخی اصلاح طلبان با اشاره به مقدورات و محذورات روحانی، خواهان در نظر گرفتن واقعیات در ارزیابی عملکرد او در نیویورک شدند و انتقادات برخی اصلاح طلبان از روحانی را خارج از دایره انصاف دانستند.
روزنامه «آفتاب یزد» در گزارشی با عنوان «سطح توقع از روحانی» نوشت: نمی‌توان از رئیس جمهور ایران چه حسن روحانی، چه احمدی نژاد و چه هر شخص دیگر بیش از این انتظار داشت. رئیس جمهور ایران کسی است که بنا نیست تصمیمات شخصی بگیرد. از سویی کسی مثل روحانی باید موضع بینابینی داشته باشد تا هم مواضع گروههای داخلی را تا حدی تامین کند، هم خواست‌هایی که منافع ملی در گرو آن است . از همین رو ممکن است که بعضا در سازمان ملل شاهد دوگانه گویی ها و تناقض هایی در عملکرد یا اظهارات روحانی باشیم.
این رسانه در مورد محذورات داخلی هم نوشت: شاید روحانی یا تیم او می‌خواست در نیویورک اقدامات و مانور بیشتری دهد، اما این خوف و رجا که ممکن است اقدامی در آن جا صورت گیرد که در ایران گروه‌هایی در برابر او بایستند و شعار بدهند، مانع برخی مسائل می‌شد. برای همین هم نباید بیشتر از این از حسن روحانی توقع داشته باشیم .
نظر شما