مظلومیت کتاب‌ در نبردی ناعادلانه با فضای مجازی

افزایش بسیاری از آسیب های اجتماعی در سده های اخیر شاید با افت سرانه کتابخوانی در بسیاری از جوامع امروزی بی ارتباط نباشد؛ بی شک ناآگاهی در هر یک از عرصه های فرهنگی، اجتماعی، آدمی را در شرایط بحران آسیب پذیر می سازد؛ عملکرد صحیح را با دشواری روبه رو و قدرت انتخاب های آگاهانه را سلب می کند.

در جامعه ایران سرانه مطالعه از ۲ تا ۱۲۰ دقیقه متغیر است؛ همچنین تیراژ کتاب نیز از ۳ هزار نسخه در دهه ۶۰ - ۵۰ خورشیدی با وجود رشد ۲ برابری جمعیت به ۵۰۰ نسخه در دهه ۹۰ رسیده است. در جامعه ایران سرانه مطالعه از ۲ تا ۱۲۰ دقیقه متغیر است؛ همچنین تیراژ کتاب نیز از ۳ هزار نسخه در دهه ۶۰ - ۵۰ خورشیدی با وجود رشد ۲ برابری جمعیت به ۵۰۰ نسخه در دهه ۹۰ رسیده است.

به اعتقاد برخی از صاحب‌نظران فقر فرهنگی، دشواری های اقتصادی، چالش های اجتماعی، برخی از سیاست های فرهنگی (سانسور و...) که به همراه توسعه و گسترش شبکه های اجتماعی از مهم ترین دلایل کاهش مطالعه در سال های اخیر محسوب می شود؛ ارتباطات اجتماعی و آسیب های فردی (اعتیاد، خودکشی، طلاق و...) را به شدت تحت تاثیر قرار داده است.

"مجید صفاری نیا" دارای مدرک دکتری روانشناسی اجتماعی در این رابطه به خبرنگار اجتماعی ایرنا گفت: فقدان مطالعه در سطح فردی و اجتماعی سبب بسیاری از آسیب های روحی - روانی و اجتماعی است.

وی افزود: حل چالش های اجتماعی؛ توانایی درک مساله؛ خلاقیت و نوآوری و بازتاب های اجتماعی به عنوان توانمندی های شناختی در اثر ناآگاهی با دشواری رو به رو می شود.

صفاری نیا همچنین ادامه داد: بی توجهی به فضای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی نیز ناشی از ناآگاهی های فردی و اجتماعی است؛ که بی تردید با ارتقاء دانش متحول می شود.

این روانشناس اجتماعی تصریح کرد: ارتباطات بین فردی و اجتماعی، آداب معاشرت و "تربیت فرزندان" نیز به عنوان یکی از مهم ترین مباحث روز به طور حتم با افزایش سرانه مطالعه تقویت می شود.

صفاری نیا با بیان این مهم که آگاهی خطرپذیری در محیط های اجتماعی را نیز کاهش می دهد؛ تاکید کرد: غفلت از بحران های فرهنگی و اجتماعی نظیر گرفتاری در دام اعتیاد، طلاق و خودکشی با فقدان آگاهی های فردی و اجتماعی افزایش می یابد و بر این اساس فرهنگ کتابخوانی باید به منظور ارتقاء آگاهی در کشور رواج پیدا کند.

وی افزود: افزایش سرانه مطالعه همچنین شادی و نشاط، ادراک و ارتباطات اجتماعی، ابتکار، خلاقیت و نوآوری و سلامت روان جامعه را نیز توسعه می بخشد و ارتقاء این شاخص ها سبب ارتقاء سلامت و به عبارت دیگر توسعه و پیشرفت جامعه است.

فرهنگ کتابخوانی از دوران کودکی نهادینه شود

صفاری نیا در ادامه به برخی از راهکارها به منظور ترویج فرهنگ کتابخوانی اشاره کرد و گفت: سهولت دسترسی، توسعه کتابخانه ها، گسترش ارتباطات ناشران با فروشندگان، وقف کتاب، هدیه به مناسبات خاص نظیر روز عشق و... معرفی برترین کتابخوانان در سطح منطقه، شهر و کشور از مهم ترین اقدامات در این زمینه به شمار می رود.

وی تصریح کرد: وجود کتاب در بسیاری از مکان های عمومی نظیر ایستگاه های مترو و اتوبوس، تاکسی، راه آهن، هواپیمایی، مطب پزشکان و... نیز این فرهنگ را توسعه می بخشد.

این روانشناس یادآور شد: بر اساس این اقدامات بسیاری از کتاب ها به دفعات مورد استفاده قرار می گیرند و این امر به لحاظ روانشناختی و معنوی بر آدمی تاثیرگذار است.

صفاری نیا همچنین با تاکید بر این‌ مهم که این فرهنگ باید از دوران کودکی در آدمی نهادینه شود؛ افزود: تشویق کودکان باید همراه با کتاب و بهره گیری از مطالعه کاغذی از این دوران آموزش داده شود.

وی ادامه داد: با بهره گیری از شبکه های اجتماعی نیز برخی از اخبار و اطلاعات به روز جهانی در اختیار جامعه قرار می گیرد؛ اما صحت و اعتبار این اطلاعات به درستی مشخص نمی شود.

صفاری نیا افزود: بنابراین آدمی براساس یکی از خصائص فطری "گوش به زنگی اجتماعی" (که در مردان بیش از زنان برآورد شده است) شماری از اخبار و اطلاعات سیاسی، فرهنگی و... را از فضای مجازی دریافت می کند؛ اما به طور کل تمامی نیازهای اطلاعاتی از این طریق تامین نمی شود. بنابراین مطالعه کاغذی و همچنین بهره برداری هدفمندانه از این فضا بسیار حائز اهمیت است.

ارتقاء آگاهی های فردی آسیب پذیری را کاهش می دهد

"مهدی عسگری پور" یک کارشناس ارشد مشاوره نیز در این رابطه اظهار داشت: ارتقای آگاهی های فردی و اجتماعی نقش موثری در کاهش آسیب های اجتماعی ایفا می کند.

وی ادامه داد: بر اساس نتایج برخی از تحقیقات میزان مصرف شیشه در میان زنان در ۱۰ سال اخیر افزایش یافته است؛ چراکه بسیاری از زنان در باره مضرات این مواد دخانی از آگاهی کافی برخوردار نبوده اند.

عسگری پور با اشاره به گفت وگو با برخی از این مصرف کنندگان افزود: بسیاری از زنان کاهش وزن و رفع شماری از آسیب های پوستی را به عنوان دلایل مصرف این مواد مطرح می کردند.

به گفته وی بسیاری از این زنان این دلایل را در مجامعی چون آرایشگاه های زنانه و سالن های زیبایی شنیده بودند.

این روانشناس تاکید کرد: بنابراین افزایش آگاهی های فردی و اجتماعی سبب آگاهی از حقوق فردی و اجتماعی است و این امر آسیب پذیری را به طور قابل توجهی کاهش می دهد.

آیا می توان شبکه‌های اجتماعی را جایگزین کتاب کرد؟

عسگری پور در ادامه در خصوص این مساله که آیا می توان شبکه‌های اجتماعی را جایگزین کتاب کرد نیز گفت: در زمان حاضر نباید این واقعیت را انکار کرد که فضای مجازی جایگزین مطالعه کاغذی شده است.

وی افزود: فضای مجازی به منظور دریافت اخبار و اطلاعات و همچنین افزایش آگاهی های فردی و اجتماعی (اگر با مدیریت صحیح همراه باشد) آسیب پذیر نمی شود. به عنوان مثال در حال حاضر بسیاری از دانشجویان کشور از طریق فضای مجازی به کسب علم و دانش اقدام می کنند؛ همچنین بسیاری از اعضای علمی و استادان از این روش به منظور ارسال جزوه و... استفاده می کنند.

عسگری پور با بیان این که سهولت دسترسی و جذابیت ۲ عامل اساسی در بهره گیری از فضای مجازی به شمار می رود؛ خاطرنشان کرد: بر این اساس در صورت مدیریت صحیح می توان از طریق این فضا نیز جهت ارتقاء آگاهی اقدام کرد.

گزارش از الهام دربان