به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، زبان فارسی یکی از اصلی ترین ارکان هویت ایرانی است و هر چند در طول تاریخ با دگرگونی هایی روبرو شده اما این روزها تغییرات و خطرات جدی تری این زبان پرمایه را تهدید می کند.
از آنجا که بخش جدایی ناپذیر هویت و فرهنگ هر ملتی را زبان آن تشکیل می دهد، صیانت از زبان مادری همواره عمده ترین دغدغه ادیبان و دانشوران ملل گوناگون بوده است. با این حال، به این دلیل که زبان ابزار ارتباط میان فردی با کارکرد ایجاد پیوند میان انسان ها در هر نقطه از جهان است و در عصر کنونی به داد و ستد فرهنگی و ارتباطات همه جانبه میان ملل کمک می کند، ناگزیر دستخوش برخی تغییرات از جمله نفوذ واژگان بیگانه در آن می شود؛ تحولاتی که خواسته یا ناخواسته گریبان زبان فارسی را هم گرفته است. اگر چه عده ای معتقدند زبان فارسی به سبب برخورداری از قدمتی دیرینه و پیشینه ای کهن، در رویارویی و مراوده با جامعه جهانی کمتر از سایر زبان ها تاثیر می پذیرد، اما برخی ادیبان و اندیشمندان درباره آسیب های جبران ناپذیری می گویند که عصر ارتباطات می تواند بر پیکره این دستاورد گران‌بهای بشریت وارد آورد. از این رو، به منظور پیشگیری از مخاطراتی که زبان فارسی را تهدید می کند، باید اقدامات مجدانه ای صورت گیرد.
اشتباهات نگارشی در کمین زبان فارسی
قدمت زبان فارسی به دوران ایران باستان برمی گردد و علاوه بر آن که از همان دوران زبان اصلی یا زبان دوم ایرانیان بوده، این زبان نفوذ و اثرگذاری ویژه ای بر زبان مردمان کشورهای همسایه نیز داشته است.
فارسی که امروزه نیز به عنوان زبان مادری میلیون ها نفر در سراسر جهان و زبان رسمی کشورهای ایران، افغانستان و تاجیکستان شناخته می شود، با وجود برخورداری از قدمت و اصالت، در معرض خطرات جدی قرار گرفته است؛ خطراتی که برخی آن را ماحصل ارتباطات گسترده افراد در دهکده جهانی، برخی تاثیر کم سوادی تعدادی از دست اندرکاران رسانه های همگانی و گروهی دیگر آن را ناشی از عدم تخصص معلمانی می دانند که زبان فارسی را در مدارس تدریس می کنند. اگر چه به نظر می رسد که عوامل تغییر و تحول و گاه آسیب در زبان فارسی، نمی تواند به موارد یاد شده محدود شود، اما می توان گفت این موارد از جمله ده ها خطری به شمار می رود که زبان فارسی در عصر کنونی با آن دست و پنجه نرم می کند؛ خطرهایی که به نظر می رسد، به واسطه هشدار ادیبان و اندیشمندان، این روزها بیش از پیش مورد توجه قرار می گیرند.
در سال های اخیر، کارشناسان بارها آسیب هایی را که فضای مجازی و فناوری اطلاعات بر جسم و جان زبان فارسی فرود آورده، گوشزد کرده اند. به عنوان نمونه مرحوم «غلامحسین صدری افشار»، فرهنگ نویس، پژوهشگر و مترجم، آذر ماه سال ۹۵ در گفت وگو با رسانه ها به رعایت نکردن درست نویسی از سوی کاربران فارسی زبان در شبکه های اجتماعی و تاثیرات احتمالی اشتباهات نگارشی در گذر زمان بر تغییر زبان فارسی، اشاره کرد. مرحوم صدری افشار در این باره گفته است «این‌که زبان فارسی سابقه زیادی دارد مساله درستی است ولی در عین حال اگر ما به خیلی چیزها دقت نکنیم ممکن است زبان فارسی تغییر کند و چیز دیگری به وجود بیاید. به طور مثال در اینستاگرام و دیگر شبکه های مجازی به جای «فکر کنم» می نویسند -فک کنم- و- ر- در نوشتار حذف می شود. یعنی مردم همان گونه که حرف می زنند، می نویسند و این کار فهم نوشتار را مشکل می کند.»
علاوه بر این، روند رو به افزایش اشتباهات نگارشی و کاربرد کلمات و عبارات بیگانه در رسانه های عمومی و بعضی روزنامه ها و مجلات، تعدادی از اساتید و فعالان حوزه زبان شناسی فارسی را دچار نگرانی کرده است، تا جایی که خرداد ماه سال جاری، نشستی در همین زمینه و تحت عنوان «آسیب شناسی نگارش زبان فارسی در رسانه ها»، در دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با حضور استادان علوم ارتباطات و کارشناسان زبان و ادب فارسی برگزار شد. «علیرضا حسینی پاکدهی»، استاد علوم ارتباطات و عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی، در جریان همین نشست علاوه بر آن که به اهمیت زبان و نگارش فارسی اشاره می کند، درباره کم دانشی برخی اهالی رسانه و غلط نویسی های فاحشی می گوید که این روزها دامنگیر زبان و نگارش فارسی در بعضی مطبوعات و رسانه های کشور شده است. پاکدهی در این باره می گوید: «امروز هر رسانه ای به نوبه خود یک روش و نحوه رسم الخط برای نگارش زبان فارسی دارد و همین چندگانگی نگارش در رسانه ها باعث شده که غلط های فاحش و خیلی علنی دامن بسیاری از رسانه ها به ویژه مطبوعات کشور را بگیرد.»
از این رو می توان گفت این گونه اشتباهات و بی دقتی ها، چه از سوی کاربران فضای مجازی و چه از سوی رسانه ها و مطبوعات، در طول زمان می تواند برای زبان فارسی مساله ساز شوند و از آن جایی که کارشناسان زبان و ادب فارسی، به دفعات درباره اشتباهات و غلط های نگارشی در شبکه های اجتماعی و رسانه ها هشدار داده اند، خطر آنها برای آسیب به زبان فارسی جدی به نظر می رسد.
تعطیلی کرسی‌های زبان فارسی در خارج؛ تهدیدی تازه برای آن
در سال های اخیر همراه با گسترش تعداد کاربران فارسی زبان در شبکه های اجتماعی، واژگان بیگانه بسیاری وارد فرهنگ لغت این کاربران شده است و هر چند ممکن است هر زبان پویا و متحرکی واژگانی را از زبان های دیگر وام بگیرد یا به آنها وام دهد، اما به نظر می رسد تهاجم بیش از اندازه واژگان غربی به زبان فارسی، اصالت و سلامت این زبان غنی و تاریخی را در معرض گزندهایی قرار داده که می تواند غیرقابل جبران باشد. از سوی دیگر گفته می شود تلاش ها جهت گسترش زبان فارسی و افزایش نفوذ واژگان این زبان در خارج از مرزهای ایران و در میان غیر فارسی زبانان نتایج چندانی نداشته است، چرا که «غلامعلی حداد عادل» رییس «بنیاد سعدی»، بنیادی که در سال ۸۹ به همین منظور یعنی برای گسترش زبان و ادبیات فارسی در خارج از کشور ایران، تاسیس شد، دی ماه سال ۹۷ در جریان یک نشست خبری، ضمن اشاره به خطراتی که زبان فارسی را در معرض آسیب قرار داده است از تعطیلی تعدادی از کرسی های آموزش زبان فارسی در کشور های دیگر خبر داد و گفت «در مهر ماه امسال وزارت علوم به دلیل تنگناهای ارزی کشور از ۳۷ کرسی آموزش زبان فارسی حدود ۱۹ کرسی را تعطیل و به شکل برق آسا به استادان آن ابلاغ کرد که به کشور برگردند این مساله باعث تاسف است.»
بنابراین و از آن جایی که گسترش جهانی زبان و ادبیات فارسی، می تواند نقش مهمی در حفظ حیات، بقا و پویایی این زبان ایفا کند، خطر تعطیلی کرسی های زبان فارسی از سوی سازمان ها و نهادهایی که مسوولیت حفظ و گسترش زبان فارسی را به دوش می کشند، باید جدی گرفته شود و استادان زبان فارسی مجددا فعالیت هایشان را گسترش دهند. بی شک زبان فارسی میراث کهن و گوهری یکدانه در تاریخ و فرهنگ ایران است که باید با تمام قدرت و توان به حفاظت از آن پرداخت.
نظر شما