شکست آمریکا با تاکتیک بورس کالا

مجتبی خسروتاج، وزیر صنعت، معدن و تجارت در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: با وجود همه عوامل برتری پسته ایران در جهان و حتی در صورت قیمت پایین محصول ایران، اگر ما مقررات و ضوابط بهداشتی را رعایت نکنیم در رقابت با بهترین‌ها از صحنه عقب خواهیم افتاد؛ در این زمینه با توجه به عرضه محصولات استاندارد و با مشخصات بهداشتی مشخص در بورس کالا، این بورس می‌تواند در موفقیت صادرات پسته ایران و رقابت با آمریکا نقش ویژه‌ای ایفا کند.

وی در این زمینه معتقد است که ورود پسته به معاملات بورس کالا می‌تواند در شفاف‌سازی قیمت این محصول و حتی افزایش توان رقابت با محصول آمریکا در بازارهای رقیب موثر باشد.

خسروتاج گفت: هر کالایی که در بورس عرضه می‌شود تعهدات را محکم‌تر و شفافیت را بیشتر می‌کند. در واقع به دلیل ساز و کاری که در آن وجود دارد هرکسی به راحتی نمی‌تواند سلیقه‌ای رفتار کند زیرا سازوکار بورس، تعهدات خریدار و فروشنده را کنترل شده‌تر پیش می‌برد؛ به فرض اگر فروشنده‌ای ملزم به فروش کالایی با مشخصاتی تعریف شده شود، در مرحله تحویل کالا نیز باید محصولی کاملا مطابق با کیفیت مشخص و استانداردی که تعریف شده، تحویل دهد.

معاون اسبق وزیر صنعت تصریح می‌کند که عرضه کالا در بورس بی‌شک در شفافیت قیمت موثر است به خصوص اگر تعداد عرضه کننده‌ها زیاد باشند؛ زیرا همه می‌دانند که فلان کالا امروز در بورس با چه قیمتی معامله شده است پس تابلوی بورس برای خرده فروشان یا خرده خریداران هم قیمت واحدی را در بازار مشخص می‌کند.

تجربه تلخ خریداران پسته در بازار سنتی

خسروتاج با بیان اینکه به احتمال زیاد عرضه پسته در بورس با استقبال رو به رو خواهد شد: به طور طبیعی بخشی از فعالان بازار پسته می‌خواهند از تعهدات حین معامله مطمئن شوند؛ به طوریکه تاکنون خریداران زیادی پس از تسویه معامله با کیفیت پایین محصول خریداری شده برخلاف توافق اولیه مواجه شده‌اند که این گروه از ساز و کار بورس و وجود ضمانت نامه‌ها و نقش کارگزاران در بورس استقبال خواهند کرد.

وی درباره احتمال استقبال معاملات پسته از سوی تولیدکنندگان اظهار می‌کند که بعید می‌دانم که مشکلی در عرضه بورسی پسته ایجاد شود. ساختار بازار پسته ما از قدیم این گونه بوده که پسته‌ای که روی درخت بوده را از باغدار می‌خریدند و برای صادرات آن در مرحله پس از برداشت، برنامه ریزی می کردند؛ اکنون نیز این روند می‌تواند از طریق بورس انجام شود.

فشار قیمتی به پسته کاران

وی درباره تاثیر عرضه پسته در بورس بر روند کار باغداران و در پاسخ به این سوال که آیا عرضه در بورس و کشف قیمت عادلانه موجب کاهش فشار صادرکنندگان به باغداران می‌شود یا خیر، اظهار داشت: اغلب صادرکنندگان ترجیح‌شان این است که در بازار رقابت جهانی مثلا در برابر رقیبانی مثل ترک‌ها یا آمریکایی‌ها موفق عمل کنند پس این طبیعی است که برخی صادرکنندگان فشار بیاورند تا محصول را به قیمت حداقلی از کشاورز بخرند. این مساله  در تاریخ پسته سابقه ای طولانی دارد. اگر در تاریخ پسته به عقب برگردید، درمی‌ یابید دراوایل انقلاب یکی از تعاونی ‌هایی که شکل گرفت، تعاونی واردکنندگان بر باغداران بود؛ این تعاونی با این هدف شکل گرفت که از کشاورزان حمایت کند و هنگام خرید محصول منجر به فشار از صادرکننده بر آن‌ها نشود که بخواهند قیمت را پایین آورند و با قیمت پایین تر خرید کنند.

 خسرو تاج ادامه می‌دهد: این اصل بازار است؛ اغلب صادرکنندگان ترجیح شان این است که کالا را به قیمت حداقلی بخرند تا بتوانند در بازار جهانی رقابت کنند حالا ممکن است رقابت چندان هم نزدیک نباشد و صادرکنندگان تمام این تفاوت قیمت را به شکل سود برای خودشان داشته باشند و یا ممکن است رقیبانی داشته باشند با قیمت‌هایی پایین تر که آنان را مجبور کند در فشار،  قیمت خود را پایین تر آورند تا بتوانند در بازار صادرات کنند.

عرضه و تقاضا محور کشف قیمت در بورس

قائم مقام پیشین وزیر هم‌چنین عنوان می‌کند: در این که صادرکننده به دنبال خرید کالا با قیمت ارزان است تا بتواند با بازار جهانی رقابت کند شکی نیست چون این اصلی است که در همه کالاها مطرح است. تمام بازار برمی‌گردد به اصل قضیه عرضه و تقاضا؛ مثلا سال گذشته محصول پسته کم بوده و چون محصولش کم بوده تقاضا مثل سابق وجود داشته پس قیمت کالا بالا رفت. اما امسال محصول پسته زیاد است و به همین دلیل خود تولیدکنندگان باهم رقابت می‌کنند و قیمت پایین می‌آید بنابراین این اصل باید در بورس مد نظر قرار گیرد.

وی می‌افزاید: در درجه اول قیمت متاثر از مکانیزم های عرضه و تقاضا است حالا اگر به هر دلیلی در این مکانیزم خللی ایجاد شود ممکن است برای کوتاه مدت مکانیزم قیمت‌ها نتواند خوب عمل کند. در عین حال، بورس می‌تواند از نظر قیمت بازار را به سمت عادلانه شدن هدایت کند و در فرآیند خرید فروش محصول، اطمینان ایجاد کند.

 خسروتاج می‌گوید: در بورس باید عرضه کننده محصول را ارائه دهد و قیمت پایه بگذارد، اگر خریدار داشت که معامله انجام می شود اما اگر نداشت باید دید تولیدکننده تا چه زمان روی آن قیمت صبر می‌کند مسلما اگر محصولش فروش نرود مجبور است آن را به قیمت پایین‌تری در بورس بفروشد بنابراین قیمت واقعی را همواره عرضه و تقاضا در بورس تعیین می‌کند.

چهار عامل سرآمدی پسته ایران

در بحث رقابت با سایر کشورها و تاثیر ورود به بورس کالا در این عرصه خسروتاج به چهار عامل اشاره می‌کند که پسته ایران را همواره سرآمد نگه می‌دارد. او تصریح می‌کند: پسته ایران به دلیل چند ویژگی عمده همواره طرفدار دارد اگرچه محصول آمریکایی‌ رقیب اصلی پسته ایران است و درحال حاضر تولید آمریکا به مراتب از ایران بیشتر شده است و حضور آنان در بازار جهانی اکنون بسیار پررنگ است اما پسته ایران به دلیل چهار ویژگی همیشه مشتریان خود را دارد.

وی گفت: اولا تنوع پسته ایران زیاد است. اگرچه ما فقط چهار نمونه مشخص از جمله پسته اکبری، کله قوچی، بادامی و فندوقی را می‌شناسیم اما زمانی که با متخصصین صحبت می‌کنید و یا محصولات متفاوت پسته را در نقاط مختلف ایران نگاه می‌کنید از جمله خراسان و یزد و رفسنجان و قزوین و ورامین... تنوع پسته ایران را می‌بینیم که این تنوع نسبت به رقبا از جمله آمریکا بسیار بیشتر است؛ بنابراین همواره مخاطبین خاص خود را دارد.

خسروتاج افزود: دوما عیار پسته ایران، یعنی نسبت وزن پسته به پوست آن، در پسته ایران نسبت به پسته آمریکا بیشتر است؛ یعنی شما وقتی در آمریکا یک کیلو پسته می‌خرید وزن پوستش نسبت به مغزش بیشتر است اما در ایران وزن مغز از پوست بیشتر است. همچنین عامل سوم، بالا بودن میزان چربی پسته ایران است؛ البته این چربی بی‌ضرر است و باعث می‌شود فراوری در پسته ایران بهتر و راحت ‌تر انجام شود زیرا زمانی که میزان روغن پسته بیشتر باشد مغز پسته بدون سوخت فرآوری می‌شود و عامل چهارم نیز بحث طعم پسته ایران است که نسبت به پسته آمریکا گیراتر است.

به گفته قائم مقام پیشین وزیر صنعت، به همین چهار دلیل گرچه تولید پسته آمریکا نسبت به ایران بالاتر رفته و آن‌ها در شبکه‌های زنجیره ای خوب رقابت می کنند اما پسته ایران به دلیل این چهار عامل و به این دلیل که در این سال ها به یک برند قوی مثل فرش ایران در جهان شناخته شده است و نیاز چندانی به فعالیت‌های تبلیغاتی ندارد. در این بین سایر محصولات باید در بازار جهانی تبلیغ شوند اما پسته ایران جز اقلام گران آجیل در دنیا تلقی می شود.

تضمین بهداشت در صادرات به کمک بورس

رییس اسبق سازمان توسعه و تجارت ادامه می دهد: آمریکا شدیدا به سمت تولید صنعتی پسته حرکت کرده است. اگر باغات کالیفرنیا را ملاحظه کنید، می‌بینید که تمام باغات آنان به صورت ماشینی برداشت می‌شوند و همه چیزشان الکترونیکی است اما روش ما هنوز استفاده از سنتی و دستی است. هم چنین ما مشکل آب داریم که آن‌ها این را هم ندارند این‌ها باعث می‌شود بهره وری تولید و بهداشت بالاتر باشد که معتقدم عرضه پسته در بورس می تواند به افزایش بهره وری کمک ‌کند.

وی افزود: امروز چون کنترل‌ها در صنعت غذا در همه کشورها بالاتر می‌رود هر واحد تولیدی که به استانداردهای بهداشتی توجه بیشتری می‌کند شانس بیشتری دارد. سخت گیری‌ها و کنترل‌ها در نظام تجارت جهانی امروز به جای کنترل تعرفه ای کنترل‌های کمی و کیفی است و گواهی‌های کیفی امروز بیشتر مد نظر هستند. از این رو رعایت استانداردها در عرضه محصولات در بورس می تواند در این حوزه به ایران کمک کند.

خسروتاج موفقت بازار پسته ایران در رقابت با بازارهای جهانی را مشروط می داند و خاطرنشان کرد: با وجود همه عوامل برتری پسته ایران در جهان و حتی در صورت قیمت پایین محصول ایران، اما اگر ما مقررات و ضوابط بهداشتی را رعایت نکنیم در رقابت با بهترین‌ها از صحنه عقب خواهیم افتاد؛ به همین دلیل یکی از مواردی که امروز برتری پسته آمریکا نسبت به ایران را می تواند تضمین کند، کنترل نکات بهداشتی است؛ در این زمینه با توجه به عرضه محصولات استاندارد و با مشخصات مشخص در بورس کالا، این بورس می تواند در موفقیت صادرات پسته ایران و رقابت با آمریکا نقش ویژه ای ایفا کند.

قائم مقام پیشین وزیر در پایان درباره چگونگی بسته‌بندی و عرضه پسته در بازار سنتی می‌گوید: عرضه پسته به طور عمده به صورت کیسه‌های 50 کیلویی است اما چندسالی است که برخی شرکت‌ها روی سیستم های بسته‌بندی هم کار می‌کنند اما مثل خود ما که مقرراتی داریم و ترجیح می‌دهیم کالا به صورت فله بیاید و در کشور بسته بندی شود سایر کشورها هم همینطور هستند. به خصوص این که بخش مهمی از کنترل‌های کیفی و بهداشتی در بخش بسته بندی انجام می‌شود؛ بنابراین کشورها ترجیح می‌دهند که این کار را خودشان انجام دهند. برخی کشورها هم مثل هند تعرفه‌ بالایی برای کالای بسته بندی می‌گذارند. این سیاست خیلی از کشورهاست که مواد را به صورت فله می‌آورند و بعد آن را بسته بندی می‌کنند مثل برخورد ایران با شکر. البته تعدادی از شرکت‌های ما اکنون پسته را به صورت بسته بندی صادر می‌کنند اما سهم و مقدار آن در برابر فله پایین است.