تضمین معیشت جوامع محلی دریاچه ارومیه با اشتغال جایگزین

به گزارش ایرنا، مشکل زیست محیطی دریاچه ارومیه که به مرحله خطرناک رسید، مسئولان به فکر کاهش مصرف آب و ایجاد مشاغل جایگزین کشاورزی و کم آب بر افتادند؛  آذربایجان شرقی نیز به عنوان استانی که بیشترین تاثیر را از خشکیدن دریاچه می پذیرد، با اجرای طرح های کشاورزی کم آب بر و اصلاح الگوی کشت نتایج خوبی گرفت تا اشتغال جوامع محلی حوضه دریاچه حفظ شود و ساکنانش مهاجرت نکنند.

در این میان اجرای طرح های «اشتغال جایگزین» و «اشتغال روستایی» از طریق اعطای تسهیلات بانکی، راهکاری برای برون رفت از مشکلات پیش روی بیش از ۵۰۰ هزار نفر جمعیت جوامع محلی و روستایی آذربایجان شرقی در پیرامون دریاچه ارومیه بود.

اجرای این طرح ها نشان داد که پسروی دریاچه ارومیه هرچند تهدیدی زیست‌محیطی محسوب می‌شود، اما می توان در برخی حوزه‌ها آن را به فرصتی برای کسب و کارهای جدید و ترویج شیوه‌های جدید کشاورزی تبدیل کرد.

پرورش شتر در ایجاد اشتغال جایگزین توجیه اقتصادی خوبی دارد   

رییس سازمان جهادکشاورزی آذربایجان‌شرقی با اشاره به شناسایی و ترویج مشاغل جایگزین در اطراف دریاچه ارومیه گفت: پرورش شتر، زعفران، بادام، سنجد، پسته و کلزا و برداشت گیاهان دارویی در حوضه این دریاچه کم هزینه بوده و توجیه اقتصادی دارد.

اکبر فتحی اظهار کرد: با توجه به اینکه یکی از ۳ حوضه آبریز آذربایجان شرقی در شرایط اقلیمی نامساعدی قرار دارد، شناسایی و ترویج مشاغل جایگزین در این مناطق در اولویت های سازمان جهادکشاورزی استان است.

وی در خصوص پرورش شتر در حوضه دریاچه ارومیه خاطرنشان کرد: علوفه ای که شتر از آن تغذیه می کند با سایر علوفه های دامی تفاوت داشته و به عنوان گیاهان غیرقابل استفاده برای سایر دام ها می باشد.

فتحی با بیان اینکه پرورش شتر ۲ کوهانه، صرفه اقتصادی بیشتری از شتران تک کوهانه دارد، گفت: با پرداخت تسهیلات تلاش داریم تا پرورش شترهای ۲ کوهانه را به لحاظ صرفه اقتصادی بیشتر از شتران تک کوهانه توسعه دهیم تا کشاورزان و دامداران از مزایای این فعالیت استفاده کنند.

وی با بیان اینکه دورگ گیری نیز در حال حاضر در میان گله های شتر در حال افزایش می باشد، تاکید کرد: با عنایت به تغییرات اقلیمی و محدودیت منابع، توسعه پرورش شتر جزو سیاست های اجرایی سازمان جهادکشاورزی استان است.

رییس سازمان جهاد کشاورزی استان درباره مزایای پرورش شتر در اراضی حاشیه دریاچه ارومیه گفت: گیاهانی مانند خارشتر در این محدوده رشد می‌کند که هیچ مصرفی جز تغذیه برای شتر ندارد و در حقیقت غذای آماده برای این حیوان در این محدوده مهیاست و پرورش شتر را می توان به عنوان معیشت جایگزین در این اراضی توسعه داد.

فتحی با بیان اینکه پرورش شتر در سال‌های اخیر در استان رونق گرفته و اکنون ۱۸۰۰ نفر شتر در استان پرورش داده می‌شود، ادامه داد: در کنار تولید گوشت مغذی و سالم،  شیر شتر نیز گران‌قیمت است و مشتریان زیادی دارد.

وی با اشاره به این‌که چَرای شتر به گونه‌ای است که گیاه را از ریشه در نمی‌آورد، عنوان کرد: این حیوان به گونه‌ای از این گیاهان تغذیه می‌کند که شبیه هرس کردن است و باعث تقویت پوشش گیاهی منطقه می‌شود. این مساله مانع طوفان‌های نمکی نیز خواهد بود.

وی با بیان اینکه با وجود مزیت‌هایی که برای پرورش شتر در این محدوده وجود دارد مشکلاتی برای پرورش‌دهندگان به وجود آمده است افزود: جهت چرای شتر در اراضی ملی حاشیه دریاچه ارومیه موانع قانونی وجود دارد که تلاش می شود از طریق تبصره های قانونی و با توجه به اهمیت پرورش آن این مشکل رفع شود.

فتحی افزود: با رفع مشکلات پرورش‌دهندگان شتر در حاشیه دریاچه ارومیه، امکان افزایش تعداد شتر در این منطقه وجود دارد.

مدیر امور دام سازمان جهادکشاورزی استان نیز به ویژگی های شتر ۲ کوهانه اشاره کرد و افزود: این نژاد که نسبت به آب و هوای استان آذربایجان شرقی سازگار می باشد؛ میانگین محصول پشم و کرک آن سالیانه ۵ کیلوگرم و در حیوانات نر بالغ، بیش از ۸ کیلوگرم است و در نرهای اخته شده به ۱۰ کیلوگرم می‌رسد.  

 محمدحسین اقدم گفت: رنگ شترهای دو کوهانه اغلب قهوه‌ای تیره بوده و متوسط وزن ۴۶۰ کیلوگرم و وزن آنها به ۷۵۰ تا ۸۵۰ کیلوگرم و وزن لاشه آنها به ۳۷۵ تا ۴۷۵ کیلوگرم می‌رسد.  

وی با بیان اینکه میزان شیر تولیدی این شترها کمتر از شترهای یک کوهانه است، افزود: پراکنش آن در استان اردبیل (شهرستانهای پارس آباد و ...) و استان آذربایجان شرقی می باشد.

اقدم با اشاره به مزایای پرورش شتر نسبت به سایر دام ها در کشور و قابلیت سازگاری با شرایط سخت محیطی مناطق خشک و نیمه خشک، تحمل گرما، کم آبی و کیفیت پایین  علوفه و مقاومت نسبی در مقابل امراض و عوامل بیماری زا گفت: شتر توان آن را دارد که در شرایط تغذیه دستی در مقایسه با دام های پر تولید هم وزن خود مثل گاو افزایش وزن بالایی را نشان دهد و در مقایسه با گوسفند و بز مقدار ماده خشک کمتری نسبت به وزن متابولیکی خود مصرف کند.

وی با بیان اینکه شتر در مقایسه با سایر دام های اهلی علوفه را با قابلیت هضم بالا و بازده بیشتری نسبت به گاو و گوسفند استفاده می کند، افزود: این حیوان قادر است از انواع خاص گیاهان مرتعی به میزانی استفاده کند که سایر دام ها قادر به استفاده از آن نیستند و به حداقل تاسیسات، تجهیزات و امکانات پرورش و نگهداری و در نتیجه سرمایه گذاری کمتری در مقایسه با سایر دام ها نیاز دارد.

احیای باغات کم ثمر با اجرای کشت جایگزین 

مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی نیز در خصوص عملکرد تغییر الگوی کشت و اشتغال جایگزین در حوضه دریاچه ارومیه گفت: چون در حوضه دریاچه ارومیه مشکل آب وجود دارد تغییر الگوی کشت چندین سال است که در این مناطق اجرا می شود بر این اساس به دنبال کشت محصولات کم آبر هستیم.  

محمدباقر بی پروا اظهار کرد: توسعه باغات از اولویت خارج شده است ولی به دنبال احیا و جایگزینی باغ های درجه سه هستیم و  کاشت محصولاتی مثل بادام، سنجد، پسته، زعفران و کلزا به عنوان کشت جایگزین و محصولات کم آب بر جزو برنامه های سازمان است که از چند سال پیش کلید خورده است.

وی افزود: پرورش زعفران و پسته در آذربایجان شرقی رو به توسعه است و کشاورزان استقبال خوبی از کاشت این محصولات کردند بر این اساس حدود ۶۰۰ هکتار به کاشت محصولات جایگزین در این استان پیش بینی شده است.  

بی پروا گفت: با اجرای ۲ طرح اصلاح و حذف و جایگزینی باغ های درجه ۳ در آذربایجان شرقی اشتغال جایگزین و اصلاح الگوی مصرف عملیاتی می شود که تعویض تاج درختان گردو برای کاهش مصرف آب و ارتقای معیشت و افزایش مرغوبیت گردو یکی دیگر از طرح هایی است که در استان اجرا می شود.  

مدیر امورباغبانی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی با اشاره به اینکه مرند، اسکو و آذرشهر قطب تولید گردو هستند و ۴۰۰ تن گردو سالانه در استان تولید می شود، ادامه داد: در یکسال گذشته تعویض تاج گردو در ۱۵۰ هکتار از باغ های آذربایجان شرقی انجام شده است.  

بی پروا با بیان اینکه کاشت پسته در به عنوان کشت جایگزین در باغ های درجه سه و احیا این باغ ها انجام می شود، گفت: سالانه ۱۶۷ تن پسته در ۳۱۳ هکتار از باغ های حوضه دریاچه ارومیه برداشت می شود و مرند و ایلخچی ۲ قطب اصلی این محصول در آذربایجان شرقی هستند.  

وی اضافه کرد: سنجد هم به عنوان یکی دیگر از محصولات کم آبر انتخاب شده در ۴۶۰ هکتار از باغ های آذربایجان شرقی پرورش داده می شود که ۱۲۶۷ تن در سال محصول تولید می شود و خسروشهر و آذرشهر در حوضه دریاچه ارومیه قطب تولید این محصول هستند.  

وی ادامه داد: بادام هم یکی از محصولات کم آب بر است که در قالب طرح های جایگزین اشتغال و طرح های اصلاح کشت در هشت هزار هکتار از اراضی کشاورزی آذربایجان شرقی تولید می شود و سالانه حدود ۱۰ هزار تن محصول می دهد.  

بی پروا با بیان اینکه ۱۲ شهرستان آذربایجان شرقی در حوضه دریاچه ارومیه قرار دارند، اظهار کرد: شهرستان های آذرشهر و شهرهای خسروشهر و ایلخچی قطب تولید این محصول هستند و البته در دیگر شهرستان های حوضه دریاچه ارومیه نیز بادام کاشته می شود.  

وی ادامه داد: در کنار تولید کلزا به عنوان راهبردهای اساسی بخش کشاورزی، گیاهان دارویی نیز با هدف تامین معیشت خانواده های جوامع محلی حوضه دریاچه ارومیه و جلوگیری از مهاجرت روستائیان به شهرها تولید می شود.  

فعالیت ۵۰ صندوق خرد زنان آذربایجان شرقی در حوزه آموزش فرآوری گیاهان دارویی 

مشاور امور بانوان سازمان جهاد کشاورزی و مسئول صندوق خرد زنان آذربایجان شرقی نیز گفت: ۵۰ صندوق خرد زنان روستایی در ۱۲ شهرستان حوضه دریاچه ارومیه در حوزه های کشاورزی، آموزش های معیشتی در جهت ایجاد اشتغال فعالیت می کنند که هر کدام ۳۵ عضو دارند.  

رقیه زرگری اظهار کرد: آموزش در خصوص کاشت محصولات کم آبر مثل زعفران، کلزا، قارچ و آموزش در بخش صنایع تبدیلی و تولید رب، فرآوری گیاهان دارویی و کاهش ضایعات محصولات کشاورزی از اقدامات صندوق خرد زنان است.  

وی با بیان اینکه صندوق خرد زنان روستایی برای ۵۰ نفر به صورت مستقیم و ۱۷۰۰ نفر به صورت غیرمستقیم شغل ایجاد کرده است، افزود: در یکسال گذشته ۴ هزار زن آموزش های مختلف توسط صندوق خرد روستایی را گذرانده اند.  

زرگری ادامه داد: کاشت و توسعه باغ ممنوع بوده و بر این اساس فرآوری و برداشت گیاهان دارویی خودرو و تهیه عرقیات مثل آویشن کوهی، پونه، انواع نعناع، کاکوتی، گل گاوزبان در بیشتر شهرستان های آذربایجان شرقی به خصوص کلیبر انجام می شود.  

وی اظهار کرد: توانمندسازی زنان و ایجاد شغل جدید از اهداف صندوق خرد است و بر این اساس تسهیلات و تفاهم نامه ای با صندوق کارآفرینی امید منعقد شده است تا برای هر صندوق ۳۰ تا ۴۰ میلیون تومان وام با کارمزد ۴ تا ۶ درصدی از محل سامانه کارا پرداخت می شود و کشاورزان می توانند برای استفاده از این تسهیلات به مدیران عامل صندوق های خرد مراجعه کنند.  

مشاور امور بانوان سازمان جهاد کشاورزی و مسئول صندوق خرد زنان آذربایجان شرقی اعلام کرد: امسال تفاهم نامه برای ایجاد ۱۰۰ صندوق جدید خرد در آذربایجان شرقی با صندوق کارآفرینی استان منعقد شده است.

فرآوری گیاهان دارویی طرحی، سودآور برای اشتغال جایگزین کشاورزان آذربایجان شرقی 

مدیر دفتر منطقه ای ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان شرقی گفت: فرآوری گیاهان دارویی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه به عنوان اشتغال و معیشت جایگزین و یکی از محصولات کم آب بر در راس برنامه های این ستاد قرار گرفته است.

خلیل ساعی افزود: طبق برنامه های ستاد احیا،  سالانه باید هشت درصد مصرف آب در بخش کشاورزی کاهش یابد.

وی با تاکید بر اینکه کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی به دلیل کاهش فشار بر منابع آب سطحی و زیرزمینی مطرح است، گفت: در عین حال که کشت گیاهان دارویی در حوضه دریاچه ارومیه مورد توجه است، فرآوری، خشک کردن، بسته بندی و بازار فروش این گیاهان نیز از سوی ستاد پیگیری می شود.

مدیر دفتر منطقه ای ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان شرقی گفت: کشت گیاهان دارویی همچون زعفران، گل محمدی، شیرین بیان، انواع زیره ها، گشنیز، آویشن و موسیر از جمله گیاهانی است که جز برنامه های کاری ستاد است.

ساعی افزود: مطالعات و اقدامات عملی از طریق دفتر برنامه ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه انجام شده و طرح جامع کشت گیاهان داوریی در سطح حوضه آبریز دریاچه ارومیه با مشارکت وزارت جهادکشاورزی، جهاد دانشگاهی، معاونت علم و فناوری ریاست جمهوری، صندوق ها و بانک ها، اتاق بازرگانی و معاونت اقتصادی وزارت امور خارجه در حال اجراست.

وی ادامه داد: ۲۴ منطقه برای ۷ گونه گیاهی آویشن باغی، اسطوخودوس، مرزنجوش، گل محمدی، گل راعی  و مریم گلی در سطح حوضه آبریز دریاچه ارومیه ایجاد شده است.

مدیرعامل انجمن نجات دریاچه ارومیه و رییس میز گیاهان دارویی آذربایجان شرقی هم گفت: از ۲ سال گذشته گیاهان دارویی با توجه به اینکه کم آب بر بوده و سود مستقیم آن برای کشاورز بیشتر است، از سوی ستاد احیا به عنوان کشت جایگزین در حوضه آبریز دریاچه ارومیه مورد توجه قرار گرفت.

علی هاشمی ادامه داد: در این خصوص برخی مزارع به عنوان آزمونه کشت گیاهان دارویی انتخاب شده و مطالعات کامل از تمام جهات انجام شده و سودآوری محصولات و بازار فروش آنها مورد توجه قرار گرفته است.

رییس میز گیاهان دارویی آذربایجان شرقی، با بیان اینکه با صندوق کارآفرین امید قراردادی بسته شده تا تسهیلات کم بهره به کشاورزان ارایه شود، گفت: به ازای هر هکتار ۳۰ میلیون تومان وام با بهره کم و طولانی مدت ارایه می شود.

هاشمی ادامه داد: با کارخانه های فراوری کننده در بستان آباد و سلماس نیز وارد مذاکره شده ایم تا فراوری گیاهان دارویی در قالب کشت قراردادی اجرا شود.

به گزارش ایرنا، در کنار طرح های در حال اجرا برای تثبیت و احیای دریاچه ارومیه همچون رهاسازی آب از سایر حوضه های آبریز، لایروبی رودخانه ها،  ساماندهی برداشت آب از سفره های زیرزمینی و توسعه سامانه های نوین آبیاری، ایجاد فرصت های مناسب شغلی متناسب با شرایط منطقه از برنامه های دولت برای حفظ تولید و اشتغال ساکنان این حوضه آبی است و ظرفیت سازی ها در این رابطه آغاز شده است و با همراهی جوامع محلی می توان به نتایج این طرح امیدوار بود.

دریاچه ارومیه به عنوان نگین فیروزه‌ای شمال غرب ایران چند سالی است که در معرض خشک شدن قرار گرفته است، کارشناسان معتقدند در صورت وقوع چنین اتفاقی، زندگی و معیشت حداقل ۶ میلیون نفر در محدده حوضه آبریز دریاچه، با تهدید جدی مواجه می‌شود از این رو دولت یازدهم به محض روی کار آمدن اولین مصوبه خود را احیای این دریاچه قرار داد و تاکنون با اقدامات صورت گرفته و به مدد بارش خوب امسال، دریاچه از حالت بحرانی خارج شده و تراز آبی آن امسال نسبت به سال قبل حدود یک متر افزایش داشته است.

گزارش از: پیمان پاکزاد 
/۳۰۷۱/۳۰۹۳ /۵۱۸