«محمدجواد ظریف» صبح امروز چهارشنبه در کنفرانس بین‌المللی اقتصاد جهانی و تحریم‌ها که در دانشگاه الزهرا برگزار شد، گفت: عصر حاضر، عصر درهم‌تنیدگی اقتصاد و تجارت در عرصه جهانی است. پدیده‌هایی مانند عصر جهانی شدن سرمایه و خدمات و اتصال زنجیره‌های تولید و تامین جهانی، نشانه‌های مهمی از این پیوستگی در میان اقتصادهای کشورها است.
وی ادامه داد: توسعه تجارت جهانی و کمرنگ شدن مرز دو حوزه داخلی و خارجی در کنار پدیده اقتصادهای نوظهور که رتبهبندی سنتی اقتصادهای بزرگ متحول ساخته‌اند، گسترش ارتباطات و فناوری اطلاعات، سرعت فوق‌العاده معاملات پولی و بانکی، جهانی شدن فرایند توزیع و مبادله کالا و خدمات، تصویری را ارائه می‌دهد که هم می‌تواند نویدبخش و هم مخاطره‌آفرین باشد. نویدبخش از این خاطر که بستر و ظرفیت‌هایی را برای رشد کشورهای در حال توسعه ایجاد می‌کند که شرکت‌های دانش‌بنیان از بهترین نمونه‌های آن است و مخاطره‌آفرین از این جهت که آسیب‌پذیری جوامع مستقل در برابر اراده قدرت‌های بزرگ و زورگو را افزایش می‌دهد.
ظریف با بیان اینکه در عصر پیوستگی اقتصادهای جهانی، حوزه‌های اقتصادی، مالی، علمی و فناوری وزن بیشتری در مولفه‌های قدرت ملی دارند، تصریح کرد: امروزه یکی از شروط لازم برای رسیدن به امنیت ملی و حفظ نظام سیاسی از تهدیدات راهبردی و جهانی مدنظر قرار دادن ملاحظات اقتصاد سیاسی است. تحول مفهوم امنیت ملی از فقدان تهدید به امنیت پایدار سبب شده بیش از گذشته مفاهیم اقتصادی و دوام رشد اقتصادی مدنظر دولت‌ها قرار گیرد.
وی با بیان اینکه پبوستگی اقتصادهای جهانی تکالیف جدیدی برای دولت‌ها ایجاد کرده و موجب پررنگ شدن عناصر اقتصادی در سیاست خارجی شده است، خاطرنشان کرد: دیگر مانند گذشته دستور کار اصلی دستگاه‌های دیپلماسی موضوعات سیاسی و امنیتی نیست بلکه سیاست خارجی جدید با درون مایه موضوعات رفاهی، اقتصادی و اجتماعی دیده می‌شود. به همین خاطر سیاست خارجی با تنوع موضوعات در دستورکار مواجهه است و دولت یازدهم و دوازدهم بهبود معیشت مردم را دستورکار خود قرار داده یا لااقل تلاش شده سیاست خارجی باری بر زندگی مردم تحمیل نکند.
وزیر امور خارجه یادآورشد: پس از روی کار آمدن دولت ترامپ مشاهده کردیم که حوزه دیپلماسی به عرصه‌ای برای گفت‌وگو جهت کاهش تراز منفی بازرگانی میان کشورها و مناطق، افزایش یا کاهش تعرفه‌ها، تحریم‌ها یا معافیت‌های از تحریم‌ها، مقابله با جرایم مالی در سطح بین‌المللی و سیاست‌های انرژی برای رقابت‌های استراتژیک تبدیل شده است.
وی خاطرنشان کرد: این در حالی است که چالش‌های کلاسیک و خطرات ناشی از رقابت‌ها و تنازعات کنشگران دولتی و تهدیدات روزافزون ناشی از کنشگران غیردولتی هم کاهش نیافته است.
نگاه سنتی نمی‌تواند پاسخگوی شرایط جاری باشد
ظریف افزود: آنچه شاهدیم بروز پیچیدگی‌هایی است که تصمیم‌گیری در عرصه بین‌المللی را دشوارتر از قبل کرده است. به همین مناسبت ابزارهای تحلیل سیاست خارجی هم پیچیده‌تر شده و نگاه‌های سنتی نمی‌توانند پاسخگوی شرایط جاری باشند. شاید برخی اختلافات نظر در میان نخبگان داخلی درباره مقابله با محدودیت‌های مالی ناشی از اقدمات مقابله‌ای برخی نهادهای بین‌المللی ناشی از همین نگرش به سیاست خارجی و رتبهبندی نادرست اولویت‌ها در عرصه سیاست خارجی باشد.
وی با اشاره به شرایط اقتصاد جهانی ابراز داشت: پیوستگی اقتصادها در عرصه جهانی، بستری را فراهم کرده که دولت آمریکا به عنوان بزرگترین اقتصاد دنیا با حدود یک چهارم ظرفیت اقتصاد جهانی و برخورداری از شرایط برتر در عرصه بازارهای مالی و قدرت اثرگذاری بر رفتارهای سایر کشورها از این موقعیت برتر خود برای ایجاد فشار بر کشورهای مستقل مانند ایران، چین، روسیه، کوبا و ونزوئلا و... سوء استفاده کند.
این دیپلمات عالیرتبه کشورمان با تاکید بر اینکه اگرچه برخی نکات نشان می‌دهد استفاده افراطی از ابزارهای قدرت اقتصادی مانند دلار به کاهش این قدرت منجر می‌شود ولی اکنون آمریکا از این قدرت در سطح بین‌المللی استفاده می‌کند، ابراز داشت: جنگ‌افزارهای مالی و اقتصادی یا تبدیل اقتصاد و دلار به عامل جنگی اصطلاحی رایج در ادبیات بین‌المللی حاضر شده است. زمانی این جنگ‌افزارها صرفا محدود کردن برخی فعالیت‌ها در برخی از کشورها بود اما جنگ‌افزارهای جدید آمریکا آنچه ترامپ از آن رسما به عنوان جنگ اقتصادی یاد کرده، معاش و سلامت مردم عادی را هدف قرار می‌دهد.
استفاده از کلمه تحریم مبنای حقوقی ندارد
ظریف با بیان اینکه استفاده از کلمه تحریم برای اقدامات آمریکا مبنای حقوقی ندارد، عنوان شد: تحریم یک واژه حقوقی به معنای استفاده از یک ابزار برای اقدام قانونی است. اگر اقدامی قانونی باشد برای اجرای آن می‌توان از ابزارهای قانونی استفاده کرد. اقدامات آمریکا نه تنها برای اجرای قانون نیست بلکه برای نقض قانون است یعنی امروز در مورد ایران، آمریکا نه تنها ناقض برجام است بلکه ناقض قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیتی است که هنوز آن را ترک نکرده لذا اقدام آمریکا ذاتا غیرقانونی است.
وی افزود: من پیشنهاد می‌کنم کسانی که می‌خواهند اقدام آمریکا درباره تحریم‌ها را تبیین کنند، لااقل از واژه اقدامات سیاسی قهرآمیز استفاده کنند چون تحریم اصطلاح غلطی در مورد استفاده فراقانونی آمریکاست.
وزیر امور خارجه با طرح این سوال که چرا ما به اقدامات آمریکا تروریسم اقتصادی می‌گوییم؟ بیان کرد: اقدامات قهرآمیز و تحقیرآمیز علیه غیرنظامیان را اقدام تروریستی می‌گویند. وقتی پمپئو به صراحت می‌گوید اگر مردم ایران می‌خواهند غذا برای خوردن داشته باشند باید دولتشان را وادار کنند که سیاستش را تغییر دهد. من فکر می‌کنم پمپئو مشاوران و حقوقدانان خوبی ندارد چون این حرف یعنی تروریسم که جنایت جنگی است و تروریسم از مصادیق جنایت بین‌المللی محسوب می‌شود.
تحریم بانک مرکزی به هر شکلی غیرقانونی است
ظریف یادآورشد: وقتی بانک مرکزی به عنوان یک نهاد حاکمیتی عنوان تحریمی‌اش به تروریسم تبدیل می‌شود به معنای آن است که بانک مرکزی از این به بعد نمی‌تواند غذا و دارو تامین کند.
وزیر امور خارجه با بیان این که تروریسم اقتصادی توصیف متناسب با این رفتار است،اظهارداشت: در اینجا هدف تحریم، جنگ اقتصادی با آحاد ملت برای تحت تاثیر قرار دادن رفتار و نگرش آنهاست فارغ از آنکه تبعات این جنگ چیست و چه تاثیری بر سلامت و کیفیت زندگی یک ملت دارد.
وی اضافه کرد:تحریم بانک مرکزی به هر شکلی غیرقانونی است چون بیشترین مصونیت را در تعاملات بین‌المللی در نهادهای حاکمیتی دارد.
رئیس دستگاه دیپلماسی خاطرنشان کرد: اقدامات آمریکا علیه ایران چون شهروندان عادی را هدف اول و اصلی خود قرار داده، جنایت جنگی محسوب می‌شود. در جنگ نظامی، شهروندان هدف جانبی هستنند ولی در تروریسم اقتصادی شهروندان هدف اولیه هستند.
ظریف تصریح کرد: دولت آمریکا اصل جنگ اقتصادی را بر نقض قوانین بین‌المللی و اقدام علیه شهروندان قرار داده است.
رئیس دستگاه دیپلماسی با اشاره به دستاوردهای برجام گفت: قبل از برجام کشور به خاطر تحریم‌های شورای امنیت و امنیتی شدن فضای اقتصادی و محدود شدن بازارهای سرمایه و تکنولوژی، عدم تمایل کشورها و شرکت‌ها برای تعامل اقتصادی با کشور، کاهش سهم ایران از بازار انرژی، افزایش قیمت‌های کلاهای وارداتی، تضعیف پول ملی، نوسانات نرخ ارز، کاهش حضور شرکت‌های بین‌المللی و.... روبه‌رو شده بود.
وی اضافه کرد: اجرای برجام شرایطی را ایجاد کرد که با لغو تحریم‌های اقتصادی شرایط کشور به سمت رشد اقتصادی حرکت کند و حدود دو سال و نیم توفیق‌های خوبی نصیب کشور شد که برخی زود فراموش کردند ولی این روند به دلیل نقض عهد دولت ترامپ استمرار نیافت.
وی با بیان اینکه با خروج آمریکا از برجام و اعمال تحریم‌ها فعالیت‌های اقتصادی کشور با مشکلات عدیده‌ای مواجه شد، اظهار داشت: این فشارها به صورت مستمر در حال افزایش است اگرچه توانمندی کشور برای مقابله با آن اقدامات هم در حال افزایش است. برای مقابله با این فشارهای حداکثری، راهکار کشور مقاومت حداکثری است که مهمترین جلوه آن اتکا به داخل و تکیه بر توانمندی‌های خودی است.
تبیین بایسته‌های مقاومت حداکثری
این دیپلمات عالیرتبه با تبیین بایسته های مقاومت حداکثری اظهارداشت: یکی از مهمترین امور در این حوزه، شناسایی نقاط قوت طرف مقابل در وارد کردن فشار و تلاش برای خنثی کردن این نقاط قوت است. برای مثال حوزه پولی و بانکی آمریکا با تکیه بر نقش دلار و چیرگی بر این حوزه از توانایی بالایی از رصد کردن تراکنش‌های مربوط به ایران برخوردار است و هم می‌تواند با فشار وارد کردن بر نهادهای پولی و بانکی و با اهرم‌هایی از قبیل محروم کردن آنها از کار نظام مالی آمریکا و دلار، باعث قطع ارتباطات آنها با ایران شود. این مهمترین مشکل اقتصاد خارجی ماست.
ظریف گفت: یکی از راهکارهایی که مورد توجه وزارت امور خارجه و بخش‌های اقتصادی کشور قرار گرفته، استفاده از روش‌هایی در تجارت خارجی است که تا حد ممکن از سوی آمریکا کمتر قابل شناسایی و رصد باشد و در مقابل دلار آسیب‌پذیری کمتری داشته باشد. حذف دلار در مبادلات خارجی و استفاده از ارز ملی درتعامل با کشورهای طرف تجارت ایران نمونه‌هایی از این مسئله است.
وی با بیان اینکه یکی از دلایل کاهش نقش دلار در آینده هم به خاطر استفاده افراطی از این حربه و روی آوردن کشورها در استفاده از ارزهای ملی است، ابراز داشت: این اتفاق فردا رخ نمی‌دهد بلکه در درازمدت موجب کاهش نقش و قدرت دلار می‌شود. باید توجه داشت بازدارندگی به معنای استفاده از اهرم قدرت نیست بلکه به معنای نشان دادن ابزار قدرت است. وقتی این از اهرم استفاده کردید به تدریج از قدرت آن کاسته می‌شود.
رئیس دستگاه دیپلماسی با بیان اینکه استفاده از روش‌های قدیمی مانند تهاتر تا روش‌های جدیدی تجارت متقابل مورد توجه ماست و مبنای یکی از حوزه‌های پیگیری ما در سیاست خارجی است، عنوان کرد: ما با بسیاری از کشورها مذاکراتی برای روش‌های پیچیده تهاتری شروع کردیم و با برخی از کشورها، این کار شروع شده و با برخی از کشورها نزدیک به سامان یافتن است. اینستکس نیز که اگر اروپایی‌ها توان و اراده سیاسی برای اجرای آن داشته باشند بر همین مبناست و این برای آمریکا باید زنگ خطر باشد که نزدیکترین دوستانش حداقل در تئوری در حال فاصله‌گیری از دلار هستند.
ظریف افزود: استفاده حداکثری از ظرفیت‌های جغرافیایی و راهبردی و همکاری با همسایگان در اولویت قرار دارد. روش‌هایی باید به کار گرفته شود که هم رصد آن از سوی آمریکا دشوارتر شود و هم از ایمنی بیشتری برای کشورها برخوردار باشد.
به حداقل رساندن تنش‌های غیرضرور در روابط با سایر دولت‌ها در دستور کار باشد
وی با تاکید بر اینکه در مقابله با سیاست فشار حداکثری، به حداقل رساندن تنش‌های غیرضرور در روابط با سایر دولت‌ها باید در دستورکار باشد، بیان کرد: این به معنای صرف نظر کردن از منافع ملی نیست ولی به معنای آن است ایران در مقابله با فشارهای آمریکا که اصل نظام و مهمتر از آن، تمامیت ارضی را هدف قرار داده، باید سیاست‌های خود را متناسب با اولویت‌ها برگزیند و تا جایی که امکان دارد تنش‌ها را با دیگر کشورها به ویژه همسایگان به حداقل رسانده یا لااقل مدیریت کند.
باید بر هدف آنی یعنی مقابله با تروریسم اقتصادی آمریکا متمرکز شویم
وزیر امور خارجه با بیان اینکه باید معتقد و ملتزم باشیم که توان ملی خود را روی هدف آنی یعنی تروریسم اقتصادی آمریکا و گذار از این شرایط مترکز کنیم، گفت: هوشیاری و عزم کامل برای ممانعت از توفیق آمریکا در تغییر صورت مسئله و تبدیل تروریسم اقتصادی یکجانبه خود علیه ملت ایران به یک امر و موضوع مشروع بین‌المللی ضروری است. نباید اجازه دهیم آمریکا بتواند مانند برخی دوره‌های گذشته سیاست خصمانه و غیرقانونی خود علیه ایران را به موضوع و موضع جامعه بین‌المللی تبدیل کند.
ظریف ادامه داد: اگرچه آمریکا موفق شده با استفاده از زور و قلدری عریان و سوء استفاده از موضع و جایگاه چیره خود در حوزه بانکی و مالی برخی از دولت‌ها و فعالان اقتصادی در کشورهای دیگر را ناگزیر از تبعیت از تحریم‌های خود علیه ایران کند ولی این وضعیت برای آمریکا هزینه‌های گزاف برای اعمال تروریسم اقتصادی به ویژه در حوزه سیاسی و اجرایی به همراه داشته است.
اگر آمریکا مسئله خود با ایران را به موضوع جهانی تبدیل کند هزینه‌های آن برای آمریکا به حداقل می‌رسد
وی با تاکید بر اینکه آمریکا به دلیل یکجانبه‌گرایی و به دلیل مجبور شدن به اعمال تروریسم اقتصادی به جای تحریم‌های شناخته شده بین‌المللی مجبور شده در روابط بین‌المللی هزینه‌های بسیاری را پرداخت کند، تصریح کرد: اگر آمریکا بتواند به دلیل سوء تدبیرها و بی‌احتیاطی‌ها مسئله خود با ایران را به موضوع جهانی تبدیل کند، بلافاصله هزینه‌های سیاسی و غیرسیاسی این فشارها برای آمریکا به حداقل رسیده و فشار به ایران به صورت خودکار از سوی کشورها در دستورکار قرار می‌گیرد.
نظر شما