«عبدالناصر همتی» امروز پنجشنبه در کنفرانس بین‌المللی اقتصاد جهانی و تحریم‌ها که در دانشگاه الزهرا برگزار شد، با اشاره به اینکه درک دشواری و در عین حال هدف کسانی که تحریم ها را وضع کرده اند در تصمیم گیری ها مهم است، ادامه داد: باید بدانیم این تحریم ها چرا برقرار می شود زیرا هدف تحریم کننده ها تفنن نبوده بلکه تغییر رویه و نظام حاکم بر کشور بوده است و اگر این را درک نکنیم ممکن است اقدامات را جدی نگیریم.
وی افزود: اما به استناد صحبت های خود تحریم کنندگان، شرایط و اهداف آنها و کاری که ما در مقابل باید انجام دهیم بسیار عمیق تر و حساس تر از آن چیزی است که در ظاهر به آن توجه می کنیم.
همتی با اشاره به اینکه مقدمه تحریم های آمریکا از سال ۹۶ آغاز شد و آثار آن از نظر روانی در تابستان سال گذشته به اوج رسید، گفت: همچنان فشار بر درآمدهای ارزی کشور، بالا بردن هزینه مبادلاتی کشور و تداوم جنگ روانی علیه مردم سر جای خود باقی است و نباید غافل شویم که ثبات نسبی در اقتصاد کشور به معنای تمام شدن فشار آمریکا نیست.
به گفته همتی، وضع تحریم ها در سال ۹۶ با هدف ایجاد فضای عدم اطمینان، تضعیف رشد اقتصادی، کاهش سرمایه گذاری، نابود کردن پول ملی، ساماندهی ناآرامی های صنفی، جنگ روانی گسترده و ارائه تصوی تاریک از آینده اقتصاد و سیاست در افکار عمومی بود.
وی با اشاره به اتفاقات شهریور سال گذشته و شرایط اقتصاد ایران و برنامه های آمریکا و متحدانش در منطقه، ادامه داد: از دو طرف هم انتظارات تورمی را تشدید می کردند و هم شوک منفی عرضه که منجر به پایین آمدن تولید حقیقی و در انتها رکود و بیکاری می شد را دامن می زدند.
رئیس کل بانک مرکزی افزود: به نظر خیلی از تحلیلگران اگر این روند در تابستان سال گذشته ادامه پیدا می کرد به معنای غیر قابل مهار شدن اقتصاد و تورم بود و حتی صحبت هایی از ابر تورم و تورم های سه رقمی و چهار قمی و نرخ ارز بالا در بازار مطرح می شد در عین حال عده ای تلاش ها را بی ثمر می دانستند و معتقد بودند ارز به ۴۰ هزار تومان می رسد.
وی تاکید کرد: در آن زمان سه دسته پیشنهاد روی میز بود و ارائه می شد و از ما گلایه می کردند که چرا به این پیشنهادها عمل نمی کنید. این در حالی است که اقتصاد در خلا نیست و کنش و واکنش فعالان اقتصادی می تواند نتایج را تغییر دهد و ممکن است در شرایط سخت تصمیماتی بگیرید که هزینه داشته باشد. ما این باور را داشتیم که هر تصمیم اشتباه بانک مرکزی ممکن است جبران ناپذیر باشد زیرا کشور را تا آستانه نابودی می برد.
همتی با اشاره به اینکه ارزیابی در مورد اینکه تحریم چه تاثیری می گذارد و چه نتایجی خواهد داشت خاص است و تکرار پذیر نیست، گفت: تحریم ،ناترازی در سیستم بانکی و ساختار بودجه ای دولت هر کدام متغیر مهمی است که می تواند در سیاست گذاری پولی و ارزی پاشنه آشیل باشد و به تحریم کننده ها کمک کند تا به هدف خود برسد.
وی ادامه داد: به دلیل اهمیت بخش پولی وارزی از نظر تحریم کنندگان نوک توجه تحریم روی بازار پول و ارز بود و می دانستند اگر در این بازار بتوانند نتیجه بگیرند به اهداف اصلی نزدیک می شوند.از همین رو توجه خود را بر بازار ارز متمرکز کردیم زیرا اگر این بازار از کنترل خارج شود بقیه بازارها نیزغیر قابل کنترل می شود زیرا مولفه پیشران است.
رئیس کل بانک مرکزی افزود: برخی از دوستان بر اساس انتظارات تورمی پیشنهاد افزایش نرخ سود بانکی را مطرح می کردند در حالی که انتظارات تورمی به خاطر شوک تقاضا نبود بلکه به دلیل شوک عرضه بوجود می آمد و آن شوک اجازه نمی داد وارد آن تصمیم شویم. در عین حال ناترازی بد سیستم بانکی هم وجود داشت و این تصمیم ناترازی بانک را تشدید می کرد و بازار ارز نیز کنترل نمی شد.
وی گفت: گروه دوم بر مداخله و فشار شدید بانک مرکزی برای حفظ قیمت ارز در قیمت های پایین و محدودیتهای خاص در تجارت خارجی تاکید داشتند که عملی نبود زیرا صیانت از ذخایر بانک مرکزی مهم بود و نمی توانستیم اجازه دهیم سرمایه کشور نابود شود. در ابتدا تصدی ریاست بانک مرکزی هم اعلام کرده بودم که عرضه وسیع ارز با نرخ پایین تله وضع کنندگان تحریم است و نباید در این تله بیافیتم بنابراین بلافاصله خارج شدیم و برنامه خود را طراحی کردیم.
به گفته همتی سومین گروه به جراحی و محدودیت ها در سیستم بانکی اشاره داشتند ومعتقد بودند با رفع محدودیت هایی در سپرده ها و اقداماتی از این دست می توان مشکل را حل کرد و این در حالی بود که تصمیم افراطی در اصلاح نظام بانکی برای کشور مشکل آفرین بود. زمینه خوبی برای پیشبرد اهداف آمریکا بود و شرایط اجتماعی بدی را ایجاد می کرد.
وی افزود: ما باید با تدبیر و برنامه بلند مدت سیستم بانکی را اصلاح کنیم و اکنون نیز این امردر جریان است اما بدون سر و صدا و به آرامی پیش می رود.
رئیس کل بانک مرکزی با تاکید بر اینکه باید بر مبنای اصول با تحریم مقابله کنیم، گفت: اگر قضاوت منصفانه باشد، با توجه به شرایط موجود کشور که آن را تحویل گرفتیم و رقم و فشاری که وجود داشت، موفق بودیم.
وی ادامه داد: بعد از نتیجه کار قضاوت درباره سیاست گذاری پولی و ارزی راحت است اما قبل از اتفاق، همه نظر می دهند و هیچکس ریسک آن را نمی پذیرد. از همین رو بر اساس تحلیل های ناقص نمی توان تصمیم گرفت.
همتی تاکید کرد: در شرایطی که قرار داشتیم بر مبنای یک سری اصول توانستیم بازار را کنترل کرده و ثبات نسبی را بدست آوریم و جمهوری اسلامی استوار و محکم باقی مانده است. حتی خود ترامپ به یکی از ریسان جمهوری کشورها گفته بود که گمان می کردیم اگر نفت و بانک تحریم شود ایران سقوط می کند اما به این نتیجه رسیدم که جمهوری اسلامی به این شکل ساقط نمی شود و شما کمک کنید که به برجام برگردیم.
وی اولین اصل در آرام کردن شرایط را جلوگیری از خروج سرمایه دانست و گفت: در گذشته نسبت به خروج سرمایه بی فکر بودیم و اصلا اهمیت اساسی نداشت اما اکنون به طور جدی جلوی آن ایستادیم.
همتی مورد دیگر را کنترل ریال عنوان کرد و افزود: یک ماه قبل ازآنکه چک های تضمیمنی را محدود کنیم ۳۵ هزار میلیارد تومان چک تضمیمنی در جریان بود که صادر شده بود اما وصول نمی شد. این در حالی بود کل اسکناس در جریان ۵۰ هزار میلیارد تومان بود و فقط چک تضمینی ۳۵ هزار میلیارد تومان بالغ میشد و هر جا را می توانست نابود و ویران کند و ۱۰ درصد آن کافی بود تا هر روز بازار ارز را برهم زند.
وی ادامه داد:در واقع، آن زمان اسکناس های ۱۰ هزار یورویی داشتیم که در دبی و استانبول خرید و فروش می شد و اجازه نمی داد ارز به کشور وارد شود و برخی از این چک ها روزانه تا ۱۰ بار معامله می شد.
رئیس کل بانک مرکزی گفت: از سوی دیگر کارت بانکی در هیچ جای دنیا بدون اطلاع نمی تواند روزانه ۱۰ میلیارد تومان خرید انجام دهد اما سیستم بانکی رها شده بود و هر کاری با این کارت انجام می شد که جلوی آن را گرفتیم.
وی مشکلات بر سر این راه را صادرات ریالی و واردات بدون انتقال ارز دانست و گفت: صادرات ریالی یک کلاه برداری بود زیرا صادرات با پول ملی غیر ممکن است. در این روش واسطه ها با کارت های یکبار مصرف خرید کرده و با انتقال کالا پول مستقیم به صرافی های کشورهای همسایه می رفت.
همتی افزود: واردات بدون انتقال ارز نیز بی ربط است زیرا بدون ثبت سفارش و بدون منشا ارز نمی توان واردات انجام داد.
وی با اشاره به اینکه برخی می گویند بانک مرکزی تقاضا را سرکوب کرده، ادامه داد: ما تقاضای سفته بازانه و خروج سرمایه را سرکوب کردیم و تقاضای واقعی پاسخ داده شده است تا آنجا که در ۶ ماه اول امسال ۱۹ میلیارد دلار تامین ارزی برای واردات واسطه ای ، مواد اولیه و کالاهای اساسی انجام شد.
رئیس کل بانک مرکزی تاکید کرد: تولید در حال رشد است و از شهریور تولید صنعتی مثبت شده و اشتغال نه تنها کم نشده و حتی بیکاری کاهش داشته است بنابراین پولی که از آن به عنوان تقاضا یاد می شود سفته بازی بود از سیستم خارج می شد.
وی گفت: همان روز که این مسیرها بسته شد اعلام کردند آنهایی که در خارج از کشور خانه خریده بودند دچار مشکل شدند زیرا با سود سفته بازی در کشور، قسط املاک خود را پرداخت می کردند و ما برای خرید خانه در کانادا یارانه می دادیم.
همتی با اشاره به اینکه با این اقدامات منافع خیلی ها لطمه دیده، افزود: مافیای خودرو هر روز فشار می آوردند که چرا اجازه واردات خودرو را نمی دهید. این در حالی است که در شرایط جنگ اقتصادی هستیم و صادرات نفت به حداقل رسیده است و واردات خودرو بی معناست.
وی ادامه داد: یکی از مواردی که دست گذاشتیم بحث خروج سرمایه و قانون مند کردن گردش ریال است که هنوز کامل نشده و بخشی از پول شویی ما در بخش ریالی اتفاق می افتد.
رئیس بانک مرکزی به عوامل بنیادی شکل دهنده نرخ ارز و پرهیز از بی توجهی به نیروهای بازار اشاره کرد و گفت: نمی توانیم نرخ ارز را بدون توجه به نیروی بازار و عوامل بنیادی در نظر بگیریم. البته در بانک مرکزی نرخ تعیین نمی کنیم بلکه عرضه و تقاضا را تنظیم می کنیم زیرا برای تعادل در بازار، تقاضا باید در حد عرضه باشد.
وی با اشاره به اینکه همه می دانند نرخ ارز در کشور متغیر کلیدی است و نرخ ارز بر مولفه های اقتصادی تاثیر گذار است، افزود: باید حواسمان باشد هر تصمیم در بانک مرکزی چه تاثیری روی اقشار محروم در سراسر کشور می گذارد.
همتی ادامه داد: ما بر عهدی که با مردم و رهبر معظم انقلاب بستیم پایبندیم و ایشان تاکید کرده که تقویت ارزش پول ملی ،ثبات و تولید ملی در دستور کار باشد. این سه مورد بهترین کارهایی است که باید انجام دهیم و ممکن است هنوز به هدف خود نرسیده باشیم.
وی تاکید کرد: برای رسیدن به این سه هدف، چهار مساله وجود دارد که شامل شوک منفی عرضه،شوک منفی تقاضا، ناترازی سیستم بانکی و تنگنای اعتباری است. شوک منفی عرضه و تورم به معنای رکود تورمی است و کشورهای بزرگ نیز برای حل آن مشکل دارند.
رئیس بانک مرکزی گفت: با این حال درایران که ۳۰ درصد بودجه نفتی است و صادرات نفت کاهش پیدا کرده و درآمدهای ارزی به حداقل رسیده، کسری بودجه ایجاد شده، بانک ها ناترازند و هر تغییر در سود بانکی اثر گذار است و تحریم هزینه های مبادلاتی را ۱۵ تا ۲۰ درصد افزایش داده توانستیم رکود تورمی را کنترل کنیم.
وی با اشاره به اینکه در شرایط تحریم یک طرف آمریکا با تمام ابزارهای خود با قدرت ایستاده، افزود: ایران ۲ درصد تولید ناخالص داخلی دنیا را دارد و آمریکا و متحدانش که تسلیم تحریم شده اند ۹۷ درصد اقتصاد دنیا را دارند. به طور مثال در دو کشور مذاکره کرده ام و می گویند ما به شما کمک می کنیم اما در عمل نیستند و می ترسند اما با این شرایط نیز کار خود را پیش برده ایم.
همتی با تاکید بر اینکه اجازه نمی دهیم برای کار غیر اساسی ارز تامین شود، ادامه داد: تهاتر صادراتی انجام می دهیم و به تدریج وابستگی به دلار را کاهش داده ایم. اکنون عمده روابط مالی با پول های ملی و روابط تهاتری و یا ارزهای غیر دلار است.
به گفته همتی هدف از تحریم ها،فروپاشی نظام با فروپاشی پول ملی و به دنبال آن رکود تولید، بیکاری ،اعتراضات بود که به این هدف نرسیدند و اکنونتورم ماهانه کاهش پیدا کرده و در شهرویر شاخص کالاهای مصرفی نیم درصد بود.
وی با بیان اینکه رشد اقتصاد نفتی منفی است و سال آینده بهتر می شود، گفت: رشد اقتصاد غیر نفتی مثبت است و در بخش صنعت اگرچه اوایل رشدصفر بود اما اعلام شد بر اساس شرکت های صنعتی در بورس که ۵۰ درصد صنعت آنجاست،این رشد در شهریور ماه مثبت شده است و اکنون برای پیشرفت برنامه داریم.
رئیس بانک مرکزی ادامه داد: اکنون بانک مرکزی مشکل ارز ندارد بلکه مشکل ریال دارد. شرایط تحریمی برای ما محدودیت ایجاد کرده و در غیر این صورت ارزش ذاتی ریال بالاتر از ارقام موجود است.
وی افزود: همچنان فشارهایی که برای تقاضاهای بی مورد در بازار است زیرا زمانی که شرایط تا حدی آرام می شود برای واردات فشار می آورند. با این حال بانک مرکزی اعلام کرده که حاضر است ارز وارداتی را ۱۰ درصد بالاتر خریداری کند اما اینکار را انجام نمی دهند زیرا به دنبال واردات بدون ثبت سفارش و بالا بردن تقاضا برای ارز و افزایش قیمت ارز هستند چون ارز را با قیمت های بالا خریده اند اکنون با پایین آمدن قیمت ضرر کرده اند.
همتی تاکید کرد: شرایط خوب شده تنها باید برای طبقات پایین و حقوق بگیران فکری بکنیم زیرا تداوم این شرایط برای آنها سخت است بنابراین باید سیاست هایی را پیش ببریم تا زندگی آنها احیا شود و در این صورت تجربه خوب تاریخی را در مقابله با تحریم خواهیم داشت. تلاشی که جمهوری اسلامی به همت همه نیروها و ایستادگی مردم انجام داده یکی از تاریخی ترین نمادها را ایجاد کرده است.
وی با بیان اینکه نسبت به آینده اقتصاد کشور و ملی شدن اقتصاد خوشبین هستم،گفت: از این تحریم باید به عنوان فرصت استفاده می‌کنیم تا آینده خوبی برای نسل بعد فراهم کنیم. هیچ کس جز خودمان به فکر منافع ملی ما نیست و نباید روی هیچ کشوری حساب کرد و تنها باید به مردم و دولت خودمان تکیه کنیم.
نظر شما