به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش‌های خبری ایرنا، «عمران‌خان» نخست وزیر پاکستان امروز ۲۱ مهر ماه به تهران سفر کرد و قرار است بعد از دیدار با «حسن روحانی» رئیس جمهور کشورمان روز سه شنبه به عربستان برود . نخست وزیر پاکستان در جریان سفر کوتاه چندساعته خود به تهران، ابتکاراتی را در خصوص کاهش تنش‌های بین ایران و عربستان مطرح می کند.
این دومین سفر رسمی عمران‌خان به ایران پس از انتخاب وی به سمت نخست وزیری پاکستان می‌باشد. بسیاری از تحلیلگران معتقدند که اگر ابتکار عمران‌خان برای کمک به حل اختلافات میان ایران و عربستان جواب دهد، این تحول یک موفقیت بزرگ دیپلماتیک برای اسلام‌آباد تلقی می‌شود. وزارت امور خارجه پاکستان در بیانیه‌ای اعلام کرده است که میانجیگری نخست وزیر پاکستان، نه به‌درخواست عربستان سعودی، بلکه بیشتر یک ابتکار شخصی دیپلماتیک از جانب نخست وزیر است، البته میزان تمایل ریاض برای کاهش تنش نیز مؤثر بوده است.
با توجه به اهمیت موضوع پژوهشگر ایرنا با «کامران کرمی» کارشناس مسایل خاورمیانه به گفت و گو پرداخت.
عربستان از میانجیگری عمران خان در کاهش تنش با تهران استقبال می کند
کرمی در ابتدای این مصاحبه اظهار داشت: نکته مهم در شرایط کنونی منطقه تغییر برداشت و اداراک «بن سلمان» ولیعهد عربستان نسبت به تهدیداتی است که امروزه سعودی با آن مواجه است. تلقی گذشته بن سلمان در مورد قدرت منطقه ای ایران این بود که عربستان می تواند حوزه جنگ در خاورمیانه را به داخل ایران بکشاند. مصاحبه ای بن سلمان در سال ۲۰۱۷ ناشی از نگرشی بود که عربستان می تواند در مقابل ایران بایستد، اماتحولاتی ظرف شش ماه اخیر از جمله ناکامی عربستان در جنگ یمن و نا امیدی سعودی ها نسبت به رویکر د آمریکا در قبال ایران به خاطر مواضع عربستان سعودی نشان داد که سعودی ها باید در سیاست های منطقه ای خود تجدید نظر کنند.
مجموع این تحولات بن سلمان را به این نتیجه رسانده است که بحث تهدیدات به سطحی رسیده است که باید جهت کاهش آن اقدام عملی انجام داد. نکته اصلی که باید به آن توجه کرد تغییر برداشت در نزد رهبران سعودی است که باعث شد تا مقامات سعودی نه تنها تمایلی به افزایش سطح تنش با ایران نداشته باشند بلکه از هر تلاشی از جمله میانجی گری عمران خان در مقطع کنونی برای کاهش سطح تنش با ایران استقبال کنند. به نظر می رسد تلاش های عمران خان تا حد زیادی با توجه به تغییر نگرش عربستان در کاهش سطح تنش بین تهران و ریاض مثمر ثمر واقع شود.
این کارشناس مسایل خاورمیانه در ادامه اظهار داشت: ناکامی عربستان درجنگ یمن و ناتوانی آمریکا در دفع حملات حوثی ها به تاسیسات نفتی عربستان دو مولفه مهمی بود که عربستان را وادار کرد تا در سیاست های منطقه ای خود تجدید نظر کند. جنگ یمن و نا امیدی از آمریکا در حمایت جدی تر از عربستان در قبال اختلافات و تنشی که سعودی ها با تهران دارند عربستان را به این نتیجه رسانده است که با کاهش سطح تنش و پیشنهاد طرح مذاکرات سیاسی به دنبال عادی سازی روابط خود با ایران باشد.
عامل دیگری که می تواند نقش مهمی در تغییر موضع عربستان داشته باشد به آینده پادشاهی بن سلمان بر می گردد در مقطع کنونی یکی از ملاحظات بن سلمان فارغ از بحث یمن و امریکا به امور داخلی عربستان مربوط است. آماده شدن مقدمات پادشاهی بن سلمان باید در شرایطی صورت گیرد که «ملک سلمان» پادشاه کنونی عربستان زنده باشد و تا قبل از انتخابات ۲۰۲۰ در آمریکا عملا تکلیف جانشینی پادشاه در عربستان مشخص شود. تندروی ها و مواردی که بن سلمان از سال ۲۰۱۵ تا کنون در عربستان بوجود آورده، نارضایتی گسترده در بین نخبگان سیاسی و شاهزادگان عربستان بوجود آورده است. بن سلمان برای رسیدن به مقام پادشاهی نیاز به آرامش و ثبات سیاسی در این کشور است و هر گونه تهدیدی موقعیت سیاسی وی را به مخاطره می اندازد.
در مجموع فاکتور نگاه بن سلمان به آینده جانشینی در عربستان و شرایط با ثبات، تمایل عربستان برای مذاکرات سیاسی در جنگ یمن و رویکرد امریکا در جنگ با ایران تا ثیر مهمی در کاهش سطح تنش میان تهران و ریاض داشته است.
ظرفیت پاکستان در کاهش تنش ریاض – تهران
کرمی با توجه به نقش اسلام آباد در کاهش تنش ریاض و تهران بیان داشت: با توجه به روابط دوستانه عربستان سعودی و پاکستان از زمان روی کار آمدن عمران خان روابط گرم ریاض- اسلام آباد تقویت شد و نخست وزیر پاکستان چندین دور به ریاض و جده سفر کرده است و متقابلا بن سلمان نیز در سال ۲۰۱۸ سفری به پاکستان داشت. روابط دو جانبه پاکستان- عربستان نشان می دهد که سعودی ها به دلیل نزدیکی و اعتمادی که به پاکستان دارند در مقطع کنونی از تلاش ها عمران خان برای کاهش سطح تنش میان ایران و عربستان استقبال می کنند.
البته این تلاش ها الزاما به معنی این نیست که پاکستان بتواند با یک ابتکار عمل فوق العاده و مبتنی بر صلح طرفین را وارد مذاکره نماید. به نظر می رسد نقش پاکستان در سطحی است که بتواند سطح تنش را کنترل کند و قبلا نیز عمران خان به این موضوع اشاره کرده بود که ما در تنش بین روابط ایران و عربستان می توانیم بازنده باشیم. آسیب پذیری اقتصاد پاکستان و مسایلی داخلی این کشور نشان می دهد که بحث ثبات، آرامش و کاهش سطح تنش در روابط ایران و عربستان می تواند به نفع پاکستان باشد. بنابر این عربستان از هر تلاشی که عمران خان بتواند سطح تنش را پایین بیاورد استقبال می کند. پاکستانی ها نیز ملاحظاتی برای کار خود دارند و الزاما هم این تلاش ها به معنی ابتکار عمل فوق العاده از سوی پاکستان نیست و بیشتر به شکل رایزنی با طرفین و تشویق برای فراهم نمودن میز مذاکره و در پیش گرفتن یک راهکار سیاسی است.
پیش شرط های احتمالی در مذاکرات تهران - ریاض
کرمی کارشناس مسایل خاورمیانه در مورد پیش شرط های ایران و عربستان در مذاکرات احتمالی اظهار داشت: سعودی ها پیش شرط هایی را دارند و ایران هم پیش شرطی دارد اگر چه مطرح نکرده ، اما معتقد است جنگ یمن باید متوقف شود تا ما بتوانیم مذاکرات سیاسی را آغاز کنیم. سعودی ها در مقطع کنونی همان طور که «عادل الجبیر» وزیر امور خارجه عربستان هم اشاره کرد ملاحظاتی دارند و این ناشی می شود که عربستان نمی خواهد چهره یک بازیگر بازنده را در مذاکره با ایران انجام دهد.
نکته مهم برای سعودی ها این است که رویکرد تهاجمی که عربستان در قبال ایران در پیش گرفته بود نباید تغییر به وضعیتی شود که عربستان دچار ناکامی شده است. چهره بازنده نبودن سعودی ها در شرایط کنونی مهم است. تمایل بن سلمان برای مذاکره و از طرفی مصاحبه عادل الجبیر که می گوید تغییری در رفتار های ایران مشاهده نشده، نشان می دهد که عربستان در افکار عمومی و درمیان دیگر بازیگران به عنوان یک بازنده بین مذاکرات ایران و عربستان مطرح نباشد و این برای سعودی ها مهم است.
وی در پایان اظهار داشت: اگر ایران به دنبال این است که مذاکرات ریاض - تهران تبدیل به یک الگوی برای حل مسایل منطقه ای شود نباید عربستان را دریک وضعیت تدافعی و اینکه بازیگری بوده است که به دلیل سر خوردگی های سیاسی و شکست های متعدد حاضر به میز مذاکره شده قرار دهد زیرا برداشت اینگونه از چهره سیاسی عربستان نمی تواند به موفقیت مذاکرات احتمالی و کاهش سطح تنش تاثیر گذار باشد.
نظر شما