دولت الکترونیک زمینه ساز تامین حقوق شهروندی

به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه و آموزش، همایش ملی زیست بوم همگانی برای دسترسی به اطلاعات امروز- دوشنبه -  در دانشگاه علامه طباطبایی با محوریت زمینه های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی برای دسترسی به اطلاعات، موانع و راهکارها، زیرساخت های لازم برای دسترسی به اطلاعات، حقوق معنوی و زمینه های قانونی، دولت الکترونیک و دسترسی به اطلاعات، نقش منابع آموزشی باز در گسترش دانش علمی و دسترسی همگانی به دانش علمی، زمینه ها و موانع، سیاست گذاری در زمینه دسترسی به اطلاعات و شفافیت در اطلاع رسانی و امکان دسترسی به اطلاعات برای همگان برگزار شد.

در این همایش همچنین پنلی با عنوان «شهروند الکترونیک؛ دولت الکترونیک» در سالن شورا دانشکده ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی با دبیری یونس شکرخواه برگزار شد.

نصر الله جهانگرد عضو هیات علمی مرکز تحقیقات مخابرات ایران در این پنل درباره دولت الکترونیک، شهروند الکترونیک اظهار کرد: سه بعد امنیت، اقتصاد و فرهنگ در تمام برنامه های توسعه رعایت می شود. تقریبا در دو دهه اخیر فناوری زیست انسانی به این دو مولفه ها افزوده شده است.

وی افزود: امروز در سطح جهانی هیچ بخشی وجود ندارد که تحت تاثیر تکنولوژی و فناوری نباشد، بخش های مختلف اقتصادی باید به کارگیری تکنولوژی پیشرفت کنند، در گذشته یک نوآوری اتفاق می افتاده که در دهه ۴۰ بیشترین ارزش را بر تولید می گذاشتند اما با ورود تکنولوژی نوآوری ارزش بیشتری پیدا کرده است.

این پژوهشگر یادآورشد: تولید مینی کامیپوتر ها در تیراژ چند هزار بوده، سپس دوره شکل گیری اینترنت و شبکه های بین المللی ایجاد می شود و سپس با ورود موبایل افراد به یکدیگر متصل می شوند اما در نهایت با پیشرفت تکنولوژی اشیا به یکدیگر پیوند می خورند.

جهانگرد معتقد است که موضوع شهر هوشمند و دولت الکترونیک در نهایت معنا و مفهوم اجرایی پیدا می‌کند و دولت هایی که در این زمینه غفلت می‌کنند از توسعه زیرساخت های دیتا، منجر به ضعف و عقب ماندگی کشورشان در رقابت جهانی می شوند.

به گفته وی، امروز برآورد می شود که در ده سال گذشته انسان راه درمان تمام بیماری ها را دریافته است، باید یک طرح دقیق، نظام حقوقی و اجتماعی مناسب و منابع داشته باشیم. کشور در بحث اطلاعات الکترونیک دو دهه سابقه دارد، پلت فرم ها دولت الکترونیک در تمام روابط اداری آماده شده و امروز ممی توان گفت ۹۰ درصد برنامه های کشور در آماده برای ازایه خدمات هستند. تکنولوژی از نظر سخت افزار و نرم افزار به جایگاه مناسبی رسیده است اما پشت تحول اجتماعی و فرهنگی استاده است.

این عضو هیات علمی با اشاره به اینکه سرمایه انسانی نحوه بکارگیری تکنولوژی را به درستی نمی داند، اظهار کرد: از نظر تعامل رفتار سه بعدی طراحی شده که چگونه میان دستگاه ها تعامل ایجاد شود.

جهانگرد همچنین گفت: دولت الکترونیک استفاده از فناوری اطلاعات برای پشتیبانی از عملکرد حاکمیت را فراهم ساخته و افزایش مشارکت شهروندان در کسب و کارها و بخش خصوصی را نیز مهیا کرده است.

وی در ادامه آموزه های سیاستگذاری برای اجرایی شدن موضوع را ضروری دانست و افزود: افزایش مهارت های یادگیری دیجیتال در صحنه دیجیتال شامل بخش و افرادی است، آمادگی لازم از سوی مردم وجود دارد اما سرویس های معرفی شده به دلیل تعلل بخش دولتی کمتر مورد توجه قرار گرفته، توزیع اجتماعی، هدایت مسئله که به سمت آموزش بیشتر مردم مسئله روز است.

جهانگرد درباره شهر هوشمند نیز گفت: در کشور این بحث سابقه دار است اما روند تحقق آن در حوزه اقتصادی و زیست بومی بصورت سیستماتیک کامل نشده و مهم ترین پیشران در این حوزه فرهنگ اقتصادی است اما در حوزه فرهنگ اجتماعی هنوز عقب هستیم .

فناوری شهروندی باید با دو حوزه تجاری و اداری مقایسه شود

محمد حسین ملک نژاد یکی از پژوهشگران نیز در ادامه این مراسم درباره فناوری شهروندی اظهار کرد: برای توضیح فناوری شهروندی باید این حوزه با دو حوزه تجاری و اداری مقایسه شود، فناوری شهروندی چیزی میان این دو است که محرکه تاسیس آنها نیاز عمومی  و عرضه و تقاضا آن هم براساس بخش عمومی شکل می گیرد.
وی افزود: در تامین مالی حوزه فناوری شهروندی عمدتا سرمایه گذاران خرد با هزینه های شخصی این سامانه ها را ایجاد می کنند، سودآوری هم عمدتا براساس تبلیغات شکل گرفته  و کیفیت براساس تیم راهبر بیشتر به ارائه سیاسی و اقتصادی می پردازد.
به گفته این پژوهشگر، اقسام این حوزه دسترسی و تحلیل داده، تصمیم گیری و بازخورد است ، این حوزه دو قسم کلی دارد که یکی حکومت باز به معنای ایجاد حاکمیت شفافیت و اقدام جمعی به معنای مشارکت مردم مشارکت روی داده است.
ملک نژاد با اشاره به مثال هایی از سامانه های ایجاد شده در حوزه فناوری شهروندی یادآورشد: تامین مالی کمپین های انتخابی آمریکا یکی از این سامانه هاست که تا کنون 4 نفر از افراد استفاده کننده از این سایت به مجلس راه یافته اند، درواقع یعنی سایتی خارج از حاکمیت توانسته روند انتخابات آنها را تحت تاثیر قرار دهد.
ملک نژاد خاطرنشان کرد: سازمان مردم نهاد دیگری سامانه ای در کشور اکراین به نام سامانه شفافیت دولتی به صورت مردم نهاد  است که می خواهد زمینه شفافیت را ایجاد کند، و از زمان تاسیس این سامانه تا کنون 600 یورو در ذخیره تدارکات دولتی ایجاد شده است، درواقع موضوع به این صورت است  که این سامانه قیمت های مردمی را رسیدگی کرده و هرچه بیش از حد معمول بوده را به دولت گزارش داده است.
وی افزود: سامانه ایجاد شده در جنگ سوریه مثال دیگری در حوزه فناوری شهروندی است ، سامانه مردم نهاد برای دیدن اخبار روی نقشه ایجاد شده است.
این پژوهشگر معتقد است که فناوری شهروندی بخشی به نام داده باز دارد که  سوخت رسان فناوری شهروندی است، اگر سوخت رسانی وجود نداشته باشد، داده باز هم عام تر می شود، داده باز حکومتی است. 
ملک نژاد خاطر نشان کرد: جامعه فعال و سواد داده در این بحث دارای اهمیت است، یعنی جامعه بداند با داده ای که منتشر می شود باید چه کاری انجام دهد
این پژوهشگر در ادامه با اشاره به اینکه فناوری شهروندی مغفول واقع شده، عنوان کرد که شاید در کشور از این حوزه غافل باشیم اما در خارج از کشور از این نگاه برخلاف قوانین کشور کار می کنند، از سوی دیگر تامین مالی بخش اقتصادی فعالیت مهم است و سرمایه گذاران نگاه شتاب محوری دارند و به اثرگذاری اجتماعی توجه می کنند. 
وی در پایان افزود: پیشنهاد می شود دولت در خصوص قانون حمایت از گزارشگران  و ترویج آموزش  از این حوزه حمایت کند.

محرمانه سازی؛ خرده فرهنگ نظام بروکراتیک امنیتی شده

امیر ناظمی عضو هیات علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور دیگر سخنران این همایش نیز در باره محرمانه سازی؛ خرده فرهنگ نظام بروکراتیک امنیتی شده اظهار کرد: محرمانگی مجموعه ای از قواعد و تعهداتی است که براساس آن دسترسی به داده ها و اطلاعات محدود می شود.

وی افزود: محرمانگی در بافت های مختلف به معناها و با حساسیت های مختلف معنادار است. نخستین شکل از محرمانگی در نظام های سیاسی وبه دلایل دفاعی بروزیافته است. در حوزه عمومی و مدنی نیز محرمانگی زاییده قراردادهای حقوقی میان افراد است. قراردادهایی که میان افراد برای حفاظت از اسرار و اطلاعات آن ها شکل می گرفته است.

عضو هیات علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور در ادامه درباره عدم قطعیت محرمانگی گفت: عدم قطعیت به وضعیتی گفته می شود که در آن دو نیروی پیش ران وضعیت حال را به دو سوی مختلف و معکوس سوق می دهند. به این تربیت در همان زمان که یکی از نیروها تلاش دارد تا آینده ای به شیوه الف شکل دهد، نیروی دیگر در حال شکل دادن به آینده ب است.

ناظمی یادآورشد: در این وضعیت مشخص نیست که آینده الف یا ب کدام روی خواهد داد و کدام توان غلبه بر نیروی دیگر را دارد، هر چند سنتر میان دو نیرو نیز به عنوان یک حالت بدیل دارای ابعاد ناشناخته متنوع خواهد بود.

وی به دو دسته نیروی پیشران کلیدی در حوزه دسترسی اطلاعات اشاره کرد و گفت: نیروهای پیشران محرمانه سازی حریم خصوصی در عرصه شخصی و امنیتی شدن جهان در عرصه عمومی را شامل می شود و نیروی پیشران غیر محرمانه سازی به شفافیت اختصاص می یابد.

این عضو هیات علمی با بیان اینکه نیروی پیشران نخست بر مفهوم کلیدی حریم شخصی تاکید دارد، خاطرنشان کرد: اگرچه در زمان هایی شناخت عقاید اصلی کلیدی در حکومت های تووتالیتر بود و دادگاه ها تفتیش عقاید رویه ای مرسوم اما امروزه این امر تبدیل به یکی از جنبه‌های حریم خصوصی شده است و تجسس در احوالات شخصی چه در سطح سیاسی و فرهنگی امری مذموم شناخته می شود.

ناظمی همچنین درباره محرمانه سازی در نظام بوروکراتیک ایران اظهار کرد: تمایل بیش از حد به محرمانه سازی هر نوع داده و اطلاعات در نظام بوروکراسی ایران تبدیل به واقعیتی مورد پذیرش عموم شده است. این تمایل بی اندازه به استفاده از ابزار محرمانگی را می توان در نظام سیاسی پر تهدید، منفعت گرایی گروهی، ترس سیاسی، حریم خصوصیو ضد غربگرایی خلاصه کرد.

وی همچنین درباره نظام سیاسی پرتهدید در ایران گفت: نظام سیاسی ایران به دلایل متعدد تاریخی و ایدیولوژیک به صورتی بی نظیر داری کم ترین متحدان  راهبردی و طبیعی است. بسیاری از کشورها براساس دلایل طبیعی، قومیتی و تاریخی دارای متحدان طبیعی در منطقه جغرافیایی خود هستند در حالی که ایران در منطقه جنوب غرب آسیا دارای کمترین میزان از کشورهایی با زبان مشترک، قومیت و مذهب مشترک است.

عضو هیات علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور درباره منفعت گرایی گروهی در ایران نیز گفت: سو استفاده از عامل پرتهدید نظام سیاسی منجر به شکل گیری گروه های منفعتی شده است که به صورت متحد و دارای پیوندهای پنهان تلاش در تقویت بنیه مالی و سیاسی خود دارند.

ناظمی درباره ضد غرب گرایی در ایران افزود: مخالفت با دیدگاه های غرب گرایانه فارغ از محتوا نیز یکی از خرده فرهنگ های نیروهای ایدیولوژیک بوده است. این ضد غرب گرایی مخالف هر آن گزاره و توصیه ای است که از سوی نهادهای غربی است.

وی در پایان خاطرنشان کرد: در مجموع نیروهای متعددی تمایل به محرمانه سازی دارند، به همین دلیل نمی توان در آینده ای کوتاه مدت شفافیت را رویه ای طبیعی یا پر رشد دانست.

دولت الکترونیک؛ شرط لازم برای دسترسی به اطلاعات و نظارت موثر

 در ادامه این پنل محمد رضا ویژه عضو هیات علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی هم در سخنانی درباره دولت الکترونیک؛ شرط لازم برای دسترسی به اطلاعات و نظارت موثر اظهار کرد: حق شهروندان در دسترسی به اطلاعات در اختیار نهادهای دولتی یکی از مهم ترین حقوق شهروندی است که تضمین کننده مشارکت آنان در زندگی اجتمماعی و نیز یکی از پایه های مردم سالاری در جوامع است.

وی افزود:همچنین این حق نظارت بر دستگاه های اجرایی را بسیار کارآمدتر می کند و شمول آن را گسترش می دهد، اما نفس تصویب قانون و به رسمیت شناختن این حق برای شهروندان جمهوری ایران وو تاکید بر تکلیف دولت در ارائه اطلاعات کافی نیست و لازم است که ابزارهای کارا برای تحقق آن در نظر گرفته شود که در غیر این صورت در مرحله شناسایی حق باقی نخواهیم ماند.

این عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی خاطرنشان کرد: بی شک دستیابی به دولت الکترونیک و تحقق شاخص های آن مهم ترین ابزار برای تضمین این حق است. در این مقوله مشخص کردن و یکپارچه سازی فرآیندهای حکومتی، ممشارکت عمومی در فرآیندهای اطلاعاتی و توسعه اصل لزوم محوریت شهروندان در فعالیت های حکومت منجر به شفافیت کامل نظم حکومت و امکان نظارت بیشتر بر کنش های حکومتی بدیهی است که برای تحقق دولت الکترونیک علاوه بر امکانات فنی نیازمند زیر ساخت های حقوقی نیز باشیم.

دانشجویی الکترونیک

سیدمحمد حسن مقدم فر پژوهشگر نیز در ادامه این پنل درباره دانشجویی الکترونیک اظهار کرد: شبکه علمی ایران یکی از بزرگترین افتخارات ایران در سال گذشته را بدست آورد، این افتخار این بود که سازمان ملل جایزه ای جهانی به این پروژه ملی اعطا کرد. این شبکه طی یک اپراتورهایی که قرار است برای دانشگاه های کشور سرویس درست کند، نگاه خود را به مفهومی بنام زیست بوم اقتصاد علم توسعه داده است، چراکه از نگاه پروژه شبکه علمی به شرط فعالیت همه افراد جی دی پی ایران را تحت تاثیر قرار دهد.

وی افزود: پدیده انقلاب چهارم صنعتی باید جدی گرفته شود، چرا که انقلاب چهارم صنعتی انگار دنیا در یک ایستگاه ایستاده و اگر سوار نشویم عقب می مانیم، هیچگاه نمی توانیم در تکنولوژی از اروپا جلو بزنیم درحالی که در رشته های علوم انسانی بسیار غنی هستیم.

به گفته مقدم فر، شکبه علمی کشور به عنوان زیر ساختی که می تواند توسعه علمی کشور را به همراه آورد، مد نظر قرار گرفته است.

وی می گوید که این اپراتور عموم استادان، دانشجویان، پژوهشگران و طلاب را وارد این چرخه می کند، این چرخه می تواند محتوای دانش کشور را تغییر دهد، بسیاری از مراکز تحقیقاتی در سراسر کشور داده های بسیار زیادی داشتند که ارایه نمی کردند، در فاز اول به عنوان یک نقشه راه، زیر ساخت فیزیکی حاصل شد. این زیر ساخت فیزیکی ایجاد شد چراکه در مراکز تحقیقاتی به مدلی نیاز داشتیم که در ایران کم و بیش وجود نداشت.

مقدم فر با اشاره به اینکه اقدام برای ایجاد یک فرآیند مرکز قابل استفاده برای دانشگاهیان پدید آمده است، یادآورشد:  این مرکز داده مراکزی را که فنی و مهندسی ندارند را از این موضوع رها می کند، سرمایه های بسیاری در کشور برای موضوعات مرکز داده و غیره هدر رفته است.

وی خاطرنشان کرد: در لایه بالاسری دو سامانه اعتبار سنجی و دغدغه کپی رایت در حوزه علم در تمام دنیا مطرح است، بنابراین به عنوان یک عملیات مشخص این دو سامانه ایجاد شده است، بر روی این شبکه سامانه های متمرکز اصلی را داریم که زیر ساخت دانشجویی را بوجود می آورد و الکترونیکی می توان خدمات بسیاری انجام داد.

این پژوهشگر گفت: با هدف گذاری ها در هفته پژوهش به صورت یک فرآیند عملیاتی بخشی از الکترونیکی کردن فضای شهروندی در یک اکوسیستم مشخص جمع آوری شده اند.