مسکو به دنبال استفاده از اشتباهات کاخ سفید

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری، «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهوری روسیه در سفر به ریاض با مقام های ارشد عربستانی دیدار  و با «سلمان بن عبدالعزیز» پادشاه سعودی گفت وگو کرد. گفته می شود در این دیدار اسناد فراوان همکاری میان دو طرف به امضا رسید. رسانه ها از امضای ٢٠ توافق در زمینه ‌های گوناگون فرهنگی، بهداشتی، فناوری، کشاورزی، فضائی و  سرمایه ‌گذاری متقابل به ارزش میلیاردها دلار خبر می دهند..

تارنمای نشریه «عرب نیوز» در گزارشی از نزدیکی مسکو-ریاض با امضای ۲۰ سند همکاری خبر داد و افزود این توافق های تازه طیف گسترده ای از حوزه ها از انرژی تا گردشگری را تحت پوشش قرار می دهند. با این حال موضوع انرژی عنصری مهم در روابط دو کشور و رشد اقتصاد جهان به شمار می رود. توسعه حوزه های صنعتی، فضایی و ماهواره ای، قضایی، خدمات درمانی، امور معدنی و توریسم و همکاری های فرهنگی در کنار افزایش روابط تجاری در این اسناد دیده شده است.  

نزدیک شدن روسیه به سعودی ها

پادشاهی سعودی سفر رئیس جمهوی روسیه به ریاض را شروع مرحله تازه ای از همکاری دو طرف می داند؛ به ویژه آنکه اعلام شده است کمیته مشترکی که از سوی دو کشور تشکیل می شود تا بر موضوع هماهنگی «چشم انداز ۲۰۳۰» پادشاهی عربستان و اهداف آن با برنامه های راهبرد توسعه روسیه تمرکز داشته باشد.

تارنمای شبکه خبری «الجزیره» اما دیدار پوتین از ریاض را که برای نخستین بار از سال ۲۰۰۷ صورت می گیرد، نشانه ای از گرم تر شدن روابط دو کشور ارزیابی کرد و افزود: نفت، امنیت منطقه ای و به ویژه روابط عربستان با ایران مهم ترین محورهای گفت وگوی دو طرف بوده است.

از جمله محورهای دیگر همکاری میان دو کشور ثبات و امنیت خاورمیانه بیان شده است. به تازگی بحث هایی در زمینه همکاری نزدیک تر تسلیحاتی ریاض با مسکو بیان شده است. با اینحال به نوشته عرب نیوز، مذاکره در مورد همکاری نظامی صورت نگرفته است، زیرا این معامله به تصمیم عربستان برای خرید سامانه موشکی اس۴۰۰ منوط است که هنوز نهایی نشد.

به نظر می رسد همکاری های راهبردی در حوزه انرژی و بحث های امنیتی از مهم ترین حوزه های همکاری دو طرف تعیین شده است. به اعتقاد تحلیلگران وابستگی دو کشور به درامدهای نفتی موجب می شود تا مساله تثبیت بازار انرژی با ادامه هماهنگی دوکشور در کاهش عرضه نفت به بازار از مهمترین محورهای  مورد توجه مسکو-ریاض باشد.

پیش از این تلاش های رئیس جمهوری روسیه باعث همکاری تولیدکنندگان نفت درون و بیرون سازمان اوپک در قالب «اوپک پلاس» شد.

اهداف دیپلماسی فعال مسکو در خاورمیانه

با این حال کارشناسان اعتقاد دارند امضای توافق های اقتصادی در کنار دادن هدیه های گوناگون همچون پرنده شکاری دست آموز یا اشیاء گران قیمت، تنها روکشی بر سطح زیرین و برنامه ها هستند. به اعتقاد کارشناسان مسائل بین المللی این سفر با تاثیرگذاری بر پرونده هایی همچون انرژی و آینده اوپک، فروش تسلیحات روسی به عربستان و تنش میان تهران و ریاض می تواند در شکل دهی به تحولات آینده در خاورمیانه نقش آفرین باشد. 

روسیه در چند سال اخیر رویکرد خود به خاورمیانه را دگرگون و روابط با کشورهای قدرتمند را تقویت کرده است. گذشه از روابط خوب مسکو با تهران، در سال های اخیر روابط روس ها با سوریه و عراق با رشد چشمگیری همراه شد و اکنون عربستان سعودی هم به عرصه ای برای تثبیت جایگاه روسیه در خاورمیانه تبدیل شده است.

در بخشی از گزارش الجزیره، روابط نزدیک روسیه با عربستان تهدیدی برای روابط ریاض واشنگتن ارزیابی شد. در این گزارش آمد هرگونه تحرک ریاض در زمینه سیستم های دفاعی موجب نارضایتی واشنگتن خواهد شد. پیشتر  نقش آفرینی این مولفه در روابط نظامی - امنیتی آمریکا در ترکیه مشاهده شده است. اگرچه «عادل الجبیر» مقام ارشد وزارت امور خارجه عربستان روابط با روسیه را در تناقض با روابط کشورش با آمریکا ندانست، اما در هر صورت بحث خرید سامانه دفاع موشکی از روسیه چالشی مهم در روابط نزدیک نظامی آمریکا و سعودی ارزیابی می شود.

دیپلماسی سال های اخیر مسکو، این کشور را در موقعیت جدید و آزمایش نشده ای قرار داده و روسیه را به تنها کشوری تبدیل کرده است که می تواند در خاورمیانه با همه طرف ها گفت وگو داشته باشد

این نگرانی در واشنگتن به اندازه ای شدید است که نشریه «نشنال اینترست» آمریکا در گزارشی نوشت عربستان سعودی، قطر یا هر کشور دیگر در منطقه باید بدانند اگر در تلاش باشند تا سامانه موشکی اس۴۰۰ را از روسیه دریافت کند، ایالات متحده آن ها را از فناوری های دفاعی خود محروم می کند و در زمینه استقرار پایگاه های هوایی خود بازبینی خواهد کرد.

روزنامه «واشنگتن پست» اما رویکرد انتقادی ایالات متحده به این سفر را در گزارشی با عنوان «در خاورمیانه، روسیه با همه طرف ها مذاکره می کند» نشان داد و افزود چهار سال قبل ترکیه هواپیمای جنگی روسیه را ساقط ساخت اما پس از مدتی دو کشور روابط گرمی را به ویژه در مورد سوریه پایه گذاری کردند. حال پس از اعلام خروج نیروهای آمریکایی از سوریه زمینه برای بازیگری روسیه بازتر می شود. دیپلماسی سال های اخیر مسکو، این کشور را در موقعیت جدید و آزمایش نشده ای قرار داده و روسیه را به تنها کشوری تبدیل کرده است که می تواند با همه طرف ها گفت وگو داشته باشد.

به نوشته این روزنامه آمریکایی اکنون ایران و عربستان در وضعیت دشمنی قرار دارند اما مسکو با هر دو طرف روابط گرمی دارد. چنین معادله ای در مورد سوریه و ترکیه هم صدق می کند. در همین راستا ملک سلمان در مذاکرات خود با پوتین، از نقش فعال روسیه در منطقه و جهان قدردانی کرد. پوتین هم عربستان سعودی را دوست خود خطاب کرد.

واشنگتن پست اضافه کرد: تحلیلگران بر این باورند که سردرگمی و اشتباهات واشنگتن درهای خاورمیانه را به روی مسکو باز کرده است. مسکو در روابط خود به حقوق بشر و شفافیت اهمیت نمی دهد. پوتین هم سعی می کند تا با رهبران کشورهای منطقه همچون بشار اسد، حسن روحانی، رجب طیب اردوغان و حتی بنیامین نتانیاهو زمینه های مشترک را پیدا کند. درمورد عربستان هم کاخ کرملین به موضوعات چالشی همچون قتل جمال خاشقچی یا دیگر مسائل حاد ورود نمی کند.

حال این تردید مطرح است که آیا روسیه با این روابط دیپلماتیک قادر به کنترل تحولات در خاورمیانه خواهد شد. «هیتر کانلی» دیپلمات پیشین آمریکا و تحلیلگر «مرکز مطالعات راهبردی و بین المللی»  اعتقاد دارد روسیه به اندازه کافی انگیزه و محرک را برای تغییر شرایط منطقه در اختیار ندارد. با این حال خروج آمریکا از سوریه و حمله ترکیه به کردها تهدیدی برای منافع روسیه به شمار نمی روند و در مقابل برای مسکو فرصت هایی را جهت مجبور کردن کردها برای گفت وگو با دولت اسد ایجاد کرد. تنش میان آمریکا و ترکیه که هر دو عضو ناتو هستند هم برای روسیه به عنوان دریچه ای برای تضعیف بیشتر اتحاد غربی ها نگریسته می شود.تحلیلگران بر این باورند که سردرگمی و اشتباهات واشنگتن درهای خاورمیانه را به روی مسکو باز کرده است.

«دیمیتری ترنین» رئیس اندیشکده کارنگی در مسکو نیز بر این باور است تشویق کردها به مذاکره با دولت دمشق آزمونی برای نفوذ روسیه در سوریه بود که مشخص شد هنوز این تاثیرگذاری پرقدرت است. در واقع حفظ ارتباطات با همه طرف ها در منطقه در کنار داشتن دیدگاهی مشخص نسبت به منافع خود و اتخاذ سیاست های هماهنگ برگ برنده مسکو به شمار می روند. همه این تحولات موجب شده است تا برخی تحلیلگران بر ضرورت همکاری واشنگتن بال مسکو در شکل دادن به تحولات منطقه تاکید داشته باشند.

واشنگتن پست رویکرد سیاست خارجی روسیه به خاورمیانه را این گونه تحلیل کرد: این بخشی از رویکرد متوازن مسکو است که «با یک طرف دوستی کن سپس طرف دیگر شرایط را به گونه ای غیرقابل اطمینان می بیند که به برقراری توافق رضایت می دهد». «مارک کاتز» مدرس تحولات خاورمیانه و روسیه در دانشگاه جورج میسون بر این باور است که روسیه می خواهد به عنوان یک بازیگر به گونه ای نقش آفرینی کند که مانع برتری یک طرف بر دیگری شود. وی تاکید دارد «آن ها(مسکو) محتاج به آن هستند که شرایط خاورمیانه داغ باشد اما غلیان نکند».