رفع انحصار یا حذف آموزش زبان انگلیسی؟

امروزه آموزش زبان های خارجی به دلیل توسعة اطلاعات،فناوری وارتباطات و مراودات علمی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی کشورها به صورت یک اولویت درآمده است که همواره این موضوع مورد توجه آموزش و پرورش بوده است و به تفصیل در اسناد بالادستی مانند سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و برنامه درسی ملی و مصوبات شورای عالی آموزش و پرورش به آنها اشاره شده است. به عنوان نمونه در راهکار 5-1 سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، به ارائه آموزش زبان خارجی در چارچوب بخش انتخابی (نیمه تجویزی) برنامه درسی اشاره شده است و در سند برنامه درسی ملی، به صراحت بیان شده است که آموزش زبان­ های خارجی به عنوان دهمین حوزه از 11 حوزه تربیت و یادگیری، بستر مناسبی را برای درک، دریافت، تعاملات فرهنگی و انتقال دستاوردهای دانش بشری فراهم می سازد سؤال این است که آیا آموزش زبان های خارجی در اسناد بالادستی و قوانین آموزش و پرورش منحصر به زبان انگلیسی است؟ و در صورتی که پاسخ سؤال منفی است، باید دید چه راهبردهایی برای رفع انحصار از یک زبان خارجی خاص ارائه شده است؟

پژوهشگاه مطالعات وزارت آموزش و پرورش در این گزارش آورده است: در پاسخ باید گفت که اولا در برخی از تاکیدات مقام معظم رهبری(مدظله العالی) طی سال­ های گذشته، همچنین در مستندات و مصوبات اسناد بالا­دستی آموزش و پرورش به ویژه سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، سند برنامه درسی ملی، اسناد شورای عالی انقلاب فرهنگی و مصوبات شورای عالی آموزش و پرورش، بر اهمیت یادگیری زبان ­های خارجی تاکید شده است، ثانیا تنوع آموزش زبان­ های خارجی و عدم انحصار یک زبان خارجی در نظام آموزشی همواره مورد توجه و نظر مراجع ذیصلاح تعلیم و تربیت کشور بوده است که می­ توان به برخی از این مستندات به شرح زیر اشاره کرد:

رهنمودهای مقام معظم رهبری(مدظله العالی) 

مقام معظم رهبری(مدظله العالی) در بیاناتی که در دیدار معلمان، فرهنگیان و مسئولان وزرات آموزش و پرورش در اردیبهشت ماه 1395 ایراد فرمودند به نکات بسیار مهمی در موضوع آموزش زبان­ های خارجی اشاره کردند که به برخی از آنها به شرح زیر اشاره می شود :

زبان علم فقط انگلیسی نیست؛

اصرار بر ترویج انحصاری انگلیسی ناسالم است؛

چرا زبان­ های دیگر را در مدارس به‌عنوان درس زبان معیّن نمی کنند؟

زبان‌های دیگر مثل اسپانیولی، فرانسه، آلمانی و کشورهای شرقی هم زبان علم‌اند؛

این زبان را کرده‌ایم زبانِ خارجیِ انحصاریِ مدارسمان،

نمی‌گویم از فردا آموزش انگلیسی را تعطیل کنیم، اما بدانیم چه می‌کنیم.

بدانیم نظام سلطه می خواهد چگونه نسلی در این کشور پرورش بیابد، و با چه خصوصیّاتی.

سند تحول بنیادین آموزش و پرورش

در راهکار 5-1 سند تحول بنیادین آموزش و پرورش چنین آمده است که «ارائه آموزش زبان خارجی در چارچوب بخش انتخابی (نیمه تجویزی) برنامه درسی، با رعایت اصل تثبیت و تقویت هویت اسلامی- ایرانی» مورد توجه قرار دارد. در اجرای این راهکار توجه به این نکته ضروری است که آموزش زبان ­های خارجی در سند تحول، رویکرد انتخابی داشته و نیمه تجویزی است. بخش نیمه تجویزی و انتخابی، این فرصت را برای برنامه ­ریزان آموزش زبان­ه ای خارجی فراهم می ­کند، تا امکان تدریس زبان­ های غیر انگلیسی هم مورد توجه قرار گیرد.  

سند برنامه درسی ملی

در سند برنامه درسی ملی که در سال 1391 به تصویب شورای عالی آموزش و پروش رسیده است، 11 حوزه تربیت و یادگیری منظور شده، که دهمین حوزه با عنوان «حوزه تربیت و یادگیری زبان خارجی» است. همانطور که ملاحظه می ­شود از عبارت «زبان های خارجی» صحبت به میان آمده است و اشاره­ای به انحصاری بودن یک زبان خاص خارجی نشده است. همچنین در ادامه چنین شرح داده شده است که «آموزش زبان­ های­ خارجی بستر مناسبی را برای درک، دریافت، تعاملات فرهنگی و انتقال دستاوردهای دانش بشری در قالب­ های متنوع زبانی به صورت شفاهی، دیداری، و نوشتاری، برای مقاصد و مخاطبان گوناگون در چارچوب نظام معیار اسلامی فراهم می­ کند».

در جای دیگر نیز به این نکته اشاره شده است که «از آن جا که مراودات اجتماعی تحت تأثیر تعاملات جوامع بشری و رشد فناوری توسعه پیدا کرده و این دامنه هر روز افزایش پیدا می­ کند، برای برقراری ارتباط سازنده و آگاهانه ضروری است دانش آموزان علاوه بر زبان مادری که به آنان امکان تعامل در سطح روابط میان فردی (خانوادگی، محلی و ملی) را می دهد، توانایی برقراری ارتباط با سایر جوامع و دستاوردهای بشری را در سطح منطقه ­ای و جهانی دارا باشند».

در این سند هم بر اهمیت یادگیری زبان­ های خارجی و هم بر استفاده از زبان­ های خارجی متنوع تاکید شده است به این صورت که «آموزش به یکی از زبان‌های انگلیسی، فرانسوی، آلمانی و یا سایر زبان‌هایی که شورای عالی آموزش و پرورش تصویب کند، ارائه خواهد شد». همانطور که در بخش­ های نخستین این گزارش آمد ، در هیچ یک از اسناد بالادستی بر انحصاری بودی یک زبان خارجی اشاره­ای نشده است. اما در فرازهای متعددی از فرمایشات مقام معظم رهبری (مدظله العالی) و بسیاری از بخش­ های اسناد بالادستی بر اهمیت آموزش زبان خارجی جهت مراودات علمی و فرهنگی تاکید فراوان شده است. ولیکن اخیرا طرحی با عنوان رفع انحصار از آموزش زبان انگلیسی در نظام آموزش همگانی کشور در مجلس شورای اسلامی مطرح شده است که در آن به جای تاکید بر رفع انحصار از یک زبان خارجی خاص و یا ارائه راهبردهای عملی برای گسترش زبان­ های خارجی دیگر، بر فقدان ضرورت تعلیم زبان خارجی تاکید شده است که مغایر با منویات مقام معظم رهبری(مدظله العالی)  است.

نقشه مهندسی فرهنگی کشور

با نگاهی کوتاه و البته جستجو­گرانه در نقشه مهندسی فرهنگی کشور در می­ یابیم که فرهنگ اسلامی در هر جامعه و کشوری با حفظ ماهیت و اصالت الهی و جهان شمول خویش متناسب باتاریخ، جغرافیا، مذهبو زبان  آن کشور شکل و صورت می­ گیرد و توسعه و تکامل می یابد. از آنجا که ارتقای تعاملات بین ­المللی و اعتلای جایگاه ایران در منطقه آنگونه که مورد مطالبه سند چشم انداز 1404است مستلزم توجه به سایر زبا ن­های زنده منطقه ­ای و جهانی است به نظر می­ رسد تحقق اصل تعامل مؤثر(نگاه کنید به نقشه مهندسی فرهنگی کشور-بخش  ارزش­ ها و اصول) (که تاکید می­ کند باید ضمن تأکید بر هویت و استقلال فرهنگ اسلامی، تعامل و تبادل فرهنگی بین دستگاه­ های داخلی و خارجی تعالی بخش باشد.) بدون توجه به این مهم دست یافتنی نخواهد بود. در نقشه مهندسی فرهنگی کشور همانگونه که به آموزش و پاسداری و توسعه ترویج زبان و ادبیات فارسی به عنوان میراث ارزشمند و ظرف معنوی تمدن ایرانی- اسلامی به درستی و دقت و با اولویت ویژه توجه شده است بر لزوم انتقال این فرهنگ و میراث ارزشمند تمدن ایرانی- اسلامی بر بستر زبان­ های دیگر نیز تاکید شده است . که به برخی از مفاد آن به شرح زیر اشاره می شود :

در جامعه هدف نقشه مهندسی فرهنگی کشور بخش کلیات بند 17- علاوه بر ردیف1؛ به صورت مستقیم ردیف­ های 4، 5، 6، 7، 8 و 9 بر ضرورت برقراری تعامل و تأثیرگذاری بر کشورها جوامع جریان ­ها و سازمان های معاضد و یا معاند تاکید می کند.

در فصل ششم  راهبردها و اقدامات- راهبرد کلان9 - راهبردهای ملی ردیف 10 وجوب تولید و ترویج ادبیات، شعر، قصه و رمان انقلاب اسلامی ودفاع مقدس و ترجمه آثار ادبی به زبان های دیگر؛ توصیه شده است .

در فصل ششم  راهبردها و اقدامات- راهبرد کلان11 - راهبردهای ملی ردیف های 12و 22 بر برگزاری دوره­ های آموزشی بین المللی به زبان­ های مختلف مسابقات، المپیادها، جوایز و جشنواره ­های علمی بین المللی در زمینه ، اسلام شناسی، شیعه شناسی، مکتب اهل بیت علیهم السلام، ایران شناسی و زبان ادبیات فارسی و تدوین و اجرای سند گسترش خط، زبان و ادبیات فارسی در خارج از کشور در چارچوب نقشه مهندسی فرهنگی تصریح شده است .

در فصل دوم: (مبانی، ارزش ها و اصول) در بخش اصول ردیف 9- اصل تعامل مؤثر که بیان می کند : ضمن تأکید بر هویت و استقلال فرهنگ اسلامی، تعامل و تبادل فرهنگی بین دستگاه های داخلی و خارجی باید تعالی بخش باشد.

فصل ششم  راهبردها و اقدامات- راهبرد کلان9 - راهبردهای ملی ردیف 10 وجوب 2-20 حمایت از فناوری صنایع و محصولات فرهنگی با تأکید بر حمایت پولی و مالی، تغییر رویه های گمرکی مرتبط با صادرات و واردات محصولات فرهنگی و برنامه­ ریزی برای تقویت و گسترش، بازارهای داخلی و خارجی محصولات و خدمات فرهنگی کشور مورد تاکید واقع شده است.

فصل ششم  راهبردها و اقدامات- راهبرد کلان11 - راهبردهای ملی ردیف­های 2 و 5 بر تثبیت، تعمیق و ارتقاء نقش و جایگاه فرهنگ و دیپلماسی فرهنگی در تعامات و روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران؛ و نیز  تلاش برای حفظ و تقویت هویت دینی و ملی ایرانیان مقیم خارج از کشور و ارتقاء تأثیرگذاری فرهنگی آنان؛ تاکید شده است.

فصل ششم  راهبردها و اقدامات- راهبرد کلان11 - اقدامات ملی ردیف­های 3 و 8 لزوم برنامه ریزی برای جذب و گسترش گردشگری خارجی بویژه شیعیان و دیگر مسلمانان در زمینه­ های دینی، زیارتی، درمانی، علمی و فرهنگی به ایران و نیز ساماندهی، هدایت و حمایت از ایجاد و گسترش مراکز تحقیقاتی و آموزشی، اتاق­ های ایران، کتابخانه ­ها،کرسی­ ها، رشته ­ها، دروس و دوره­ های آموزشی در زمینه اسلام شیعه شناسی، ایران شناسی و اندیشه انقلاب اسلامی در خارج از کشور در چارچوب نقشه مهندسی فرهنگی توصیه و تصریح شده است .

که یک روی سکه این تعامل موثر و تعالی بخش تسلط بر مبانی فرهنگی مخاطبان از طریق زبان و ادبیات آنان است و لزوم توجه به آموزش و فراگیری سایر زبان ­ها در این زمینه امری بدیهی می کند .

با توجه به وظیفه ذاتی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش در خصوص رصد کنشگرانه تحولات آموزش و پرورش و نظر به طرح یک فوریتی رفع انحصار از آموزش زبان انگلیسی در نظام آموزش همگانی کشور که در 6 بند و 11 تبصره به هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی ارسال شده است، نشست تخصصی به همین منظور در پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش برگزار شد.

در این نشست که با حضور اعضای هیئت علمی، کارشناسان و خبرگان آموزش زبان انگلیسی (دکتر آیت اله رزمجو، استاد تمام دانشگاه شیراز، دکتر غلامرضا عباسیان، استادیار دانشگاه امام علی علیه السلام، دکتر جواد غلامی، دانشیار دانشگاه ارومیه، دکتر محمدرضا عنانی سراب، دانشیار دانشگاه شهید بهشتی، دکتر محمد حسنی، دانشیارپژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش،دکتر ویدا رحیمی نژاد، استادیار پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش و  دکتر رضا کلانتری، سرپرست مرکز پژوهشی آموزش و پرورش روستایی ، عشایری و چند زبانه پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش) برگزار شد، پس از بحث و بررسی و تحلیل موضوع، راهبردهای استفاده از ظرفیت آموزش و پرورش در آموزش زبان انگلیسی و سایر زبان­ های خارجی ارائه شد. 

از مهم ترین مباحثی که در نشست فوق مورد بحث و واکاوی قرار گرفت می توان به نکات ذیل اشاره کرد: 

پیش فرض های طرح رفع انحصار از آموزش زبان انگلیسی

اولین نکته مهم در خصوص این طرح، پیش فرض­ هایی است که بر اساس آن ­ماده­ ها و تبصره­ های آن تدوین شده­اند. این پیش فرض ها به شرح زیر است:

1.زبان انگلیسی به صورت انحصاری در برنامه های آموزش و پرورش گنجانده شده است.

2. فقدان ضرورت تعلیم زبان خارجی به دانش آموزانی که به هر دلیل به تحصیل دانشگاهی نخواهند پرداخت.

3.تاثیرات نامطلوب اجبار به آموختن زبان خارجی که منجر به ضعف تحصیلی این گروه از دانش آموزان می­ شود.

4.دانش آموزان شاخه ­های کاردانش و فنی حرفه ­ای (که) نیاز ضروری به آموختن زبان خارجی ندارند.

نقد و بررسی پیش فرض ها

در خصوص پیش فرض اول، باید این نکته را یادآور شد که بر اساس سند برنامه درسی ملی که یکی از زیرنظام ­های سند تحول بنیادین آموزش و پرورش است، 11حوزه تربیت و یادگیری منظور شده است که دهمین حوزه ،حوزه تربیت و یادگیری «زبان خارجی» است. در این سند منظور از زبان خارجی، زبان فرانسوی، آلمانی، انگلیسی و سایر زبان­ هایی است که به تصویب شورای عالی آموزش و پرورش می­رسد. بنابراین در این سند، تنها زبان انگلیسی به عنوان زبان خارجی در نظر گرفته نشده است.

برای بررسی پیش فرض دوم لازم است به این نکته از سند برنامه درسی ملی اشاره کرد که «از آن جا که مراودات اجتماعی تحت تاثیر تعاملات جوامع بشری و رشد فناوری توسعه پیدا کرده و این دامنه هر روز افزایش پیدا می­ کند، برای برقراری ارتباط سازنده و آگاهانه ضروری است، دانش آموزان علاوه بر زبان رسمی کشور که به آنان امکان تعامل در سطح روابط میان فردی (خانوادگی، محلی و ملی) را می ­دهد، توانایی برقراری ارتباط با سایر جوامع و دستاورد­های بشری را در سطح منطقه­ ای و جهانی دارا باشند».

همچنین «آموزش زبان خارجی علاوه بر کارکرد ارتباط میان فردی و بین فرهنگی، در توسعه اقتصادی مانند صنعت گردشگری، تجارت، فن آوری، توسعه علم و هوشیاری اجتماعی سیاسی مؤثر است». به این معنا که حتی افرادی که مایل به ادامه تحصیل نیستند برای ورود به بازار کار نیاز به تعامل دو سویه از طریق زبان خارجی دارند.

در پیش فرض سوم اشاره شده است که «تاثیرات نامطلوب اجبار به آموختن زبان خارجی منجر به ضعف تحصیلی این گروه از دانش آموزان می شود.». این پیش فرض بدون هیچ­گونه پشتوانه پژوهشی ارائه شده است.

در خصوص چهارمین پیش فرض باید گفت که هنرجویان کاردانش و فنی حرفه­ ای پس از فارغ التحصیل شدن دو مسیر در پیش دارند: که یکی ادامه تحصیل در دانشگاه­ ها و دومی ورود به بازار کار است . چنانچه این فارغ التحصیلان بخواهند وارد دانشگاه شوند ، قطعا به زبان­ های خارجی برای تعاملات علمی نیاز دارند و در صورت ورود به بازارکار جهت استفاده از فناوری و منابع سایر کشورها ، معرفی ، تبلیغ و عرضه کالاها و تولیدات خویش به مشتریان خارجی و یا توسعه کار به خارج از کشور نیاز شدیدی به فراگیری زبان خارجی دارند تا با استفاده از همان زبان خارجی فعالیت­ های خود را ادامه و رونق دهند. (همانگونه که در نقشه مهندسی فرهنگی کشور فصل ششم  راهبردها و اقدامات- راهبرد کلان9 - راهبردهای ملی ردیف 10 وجوب 2-20 اشاره شد حمایت از فناوری صنایع و محصولات فرهنگی با تأکید بر حمایت پولی و مالی، تغییر رویه های گمرکی مرتبط با صادرات و واردات محصولات فرهنگی و برنامه ­ریزی برای تقویت و گسترش ، بازارهای داخلی و خارجی محصولات و خدمات فرهنگی کشور مورد تاکید واقع شده است.) به همین منظور، بنا به ضرورت تشخیص داده شده از سوی برنامه ­ریزان درسی در نظام جدید فنی و حرفه ای هنرجویان در پایه دهم، کتابی با عنوان «دانش فنی پایه» تالیف شده است که در آن یک فصل به ارائه اصطلاحات فنی به زبان انگلیسی پرداخته است. همچنین در پایه 12 نیز کتابی تحت عنوان «دانش فنی تخصصی» تالیف شده که هنرجویان در یک پودمان آن زبان تخصصی رشته خود را می­ آموزند . این کتاب در ادامه آشنایی با اصطلاحات به زبان انگلیسی(در پایه دهم) است که در آن محتواهایی در خصوص این اصطلاحات ارائه شده است.

بررسی ماده های طرح

آموزش زبان انگلیسی در نظام آموزش همگانی کشور، اختیاری است. قوانین و راهکارهای مورد نیاز جهت ارائه سایر زبان­ های خارجی (مصوب شده) در سند برنامه درسی ملی وجود دارد که با تدوین راهنمای برنامه درسی ، تالیف بسته­ های آموزشی برای هریک از این زبان­ ها و تامین نیروی انسانی (دبیران متخصص در هریک از زبان­ های خارجی مصوب شده) می­ توان تنوع فراگیری در زبان های خارجی را تأمین کرد.

در ماده دوم این طرح «به عقد تفاهم نامه با دانشگاه ­ها، موسسات آموزش عالی، انجمن های علمی و فرهنگی، نهادهای دولتی و مدنی یا کنسرسیومی از آنها در کشورهایی که آموزش زبان آن کشورها به لحاظ گستره بین­ المللی و منطقه­ ای، مراودات فرهنگی و تجاری دارای اولویت می باشد»، اشاره شده است. نکته قابل توجه آن است که اولا آموزش و پرورش متولی آموزش همگانی است نه مؤسسات آموزش عالی یا دانشگاه­ ها. ثانیا آموزش زبان خارجی که در دانشگاه­ ها ارائه می شود، آموزش تخصصی است، نه آموزشی که منجر به تدریس به دانش آموزان مدارس شود. از سوی دیگر چه تضمینی وجود خواهد داشت که مراکز دانشگاهی داخل و خارج از ایران اقدام به عقد تفاهم­نامه به منظور آموزش دانش آموزان ایران کرده و «هزینه برگزاری دوره ­های آموزشی در مناطق محروم و کمک هزینه دانش آموزان فاقد توان مالی» را تقبل کنند (با توجه به تبصره 1 ماده 2). به نظر می ­رسد که این تبصره قبول تعهد دانشگاه­ذها و مراکز آموزش عالی در خصوص آموزش زبان خارجی به دانش آموزان مدارس ایران را یک امر بدیهی در نظر گرفته که البته مشخص نیست به چه میزان ضمانت اجرایی دارد.

در ماده سوم این طرح  آموزش و پرورش مکلف شده است که آموزش زبان­ های خارجی به دانش­آموزان را صرفا از طریق آموزشگاه ­های آزاد دنبال کند. دو نکته در خصوص این ماده قابل توجه است: اول اینکه محتوای آموزشی که توسط آموزشگاه­ های آزاد زبان خارجی ارائه می­ شود قابل کنترل نبوده و ممکن است که مطابق با اهداف آموزشی سند برنامه درسی ملی نباشد و دیگر اینکه طول دوره آموزش از شش سال تحصیلی به سه سال تقلیل یافته است (6 سال در زمان حاضر، از پایه هفت تا دوازده) و یادگیری یک زبان خارجی در طی سه سال با توجه به شرایط کنونی (ساعات مورد نیاز آموزشی، وسایل کمک آموزشی،..) امکان پذیر نخواهد بود.

در تبصره 1 ماده 3 نیز به استقلال و آزادی عمل آموزشگاه ­های آزاد در مورد روش­ های آموزش، برگزاری امتحانات، نمرات و طول مدت سال تحصیلی و امثالهم اشاره شده است و نقش وزارت آموزش و پرورش را فقط در حد برگزاری یک آزمون نهایی آن هم در سال آخر دوره دبیرستان و تعیین سطوح قیمتی ارائه خدمات آموزشی در این آموزشگاه ها محدود می ­داند. در واقع در این تبصره مغایرت­ های اساسی با اختیارات وزارت آموزش و پرورش وجود دارد. هنگامی که هیچ نظارتی بر محتواهای آموزش ارائه شده در این آموزشگاه ها صورت نمی ­گیرد، آموزش و پرورش با تکیه بر کدام برنامه درسی قصد شده (آرمانی و تدوین شده) باید در سال آخر دوره دبیرستان آزمون برگزار کند؟

در اصل30 قانون اساسی آمده است: «دولت موظف است وسایل آموزش و پرورش رایگان را برای همه ملت تا پایان دوره متوسطه فراهم آورد و وسایل تحصیلات عالی را تا سرحد خودکفایی کشور به طور رایگان گسترش دهد.» اما در تبصره 2 ماده 3 طرح رفع انحصار، به صراحت به پرداخت هزینه جهت دریافت خدمات آموزشی اشاره شده که این تبصره بطور کامل مغایر با اصل یادشده است.

در ماده 4 به «ممنوعیت استخدام معلم برای آموزش زبان انگلیسی یا زبان های دیگر خارجی» اشاره شده است که بیانگر این نکته است که هدف ارائه دهندگان این طرح حذف آموزش تمامی زبان ­های خارجی در مدارس است و نه رفع انحصار از آموزش زبان انگلیسی! .

در ماده 5 اشاره شده است که «ساعات کار معلمان در آموزشگاه­ های آزاد به عنوان ساعات موظفی مورد قبول آموزش و پرورش» محاسبه می ­شود، اما مشخص نیست که حقوق اینگونه معلمان را وزارت آموزش و پرورش پرداخت خواهد کرد یا آموزشگاه­ های آزاد و صلاحیت حرفه­ ای این معلمان که وظیفه آموزش دانش­ آموزان را بر عهده خواهند داشت به تایید کدام مرجع رسیده است و چه کسی پاسخگوی مخاطرات پیش بینی نشده چنین تصمیماتی خواهد بود. 

پژوهشگاه مطالعات وزارت آموزش و پرورش اعلام کرده است که ضمن احترام به دغدغه و حساسیت نمایندگان مجلس شورای اسلامی، شایسته است طرح­ های تهیه شده توسط آنها در حوزه تعلیم و تربیت ، با واقعیت­ ها منطبق باشد، آنگونه که به نظر می­ رسد در این طرح واقعیت­ های موجود در بستر جامعه، نظام تعلیم و تربیت کشور، راهبردهای رهبر معظم انقلاب (مدظله العالی)، مصوبات بالادستی و سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و سند برنامه درسی ملی نادیده گرفته شده است.

اگرچه فقدان انحصار یک زبان خارجی و ایجاد تنوع صحیح و مطابق با فرمایشات رهبر معظم انقلاب(مدظله ­العالی) است اما حذف تمامی زبان های خارجی ازبرنامه آموزشی مدارس، بحث دیگری است که مغایر با روح بیانات مقام معظم رهبری(مدظله العالی) و مفاد اسناد بالادستی است و معظم له حذف آموزش زبان انگلیسی از برنامه درسی مدارس را به صراحت نهی فرموده ­اند.

پژوهشگاه تاکید کرده است : در نظر داشته باشیم نیاز یادگیرنده و اولویت ­های کشور، منجر به انتخاب یک زبان خارجی برای فراگیری می­شود.

در طرح رفع انحصار از آموزش زبان انگلیسی پیشنهاد شده است که معلمان زبان دیگری را در مدت 4 سال بیاموزند، که عملا امکان پذیر نیست. فراگرفتن یک زبان خارجی با هدف آموزش آن زبان نیازمند زمان طولانی ­تری است.

اجرای این طرح  باعث بروز بلاتکلیفی و اضطراب در میان معلمان زبان انگلیسی خواهد شد.

حذف درس زبان خارجی از برنامه درسی مدارس ، منجر به انقطاع رابطه طولی آموزش ­های ارائه شده در مدارس با آموزش ­های دانشگاهی خواهد شد.

 در نظام آموزش و پرورش هویت ایرانی-اسلامی در بسته­ های آموزشی حفظ شده است، در حالی که بسته ­های آموزشی وارداتی که در آموزشگاه­ های آزاد استفاده می­شوند، ممکن است فاقد این عناصر باشند.

 همه افراد حق دارند که با توجه به نیاز و علایق خود به فراگیری یک زبان خارجی اقدام کنند. در واقع این طرح، به طریقی افراد را از فراگیری زبان خارجی محروم می­ کند که ممکن است مغایر با قانون اساسی  باشد.

 در این طرح به نقش آموزشگاه­ های آزاد زبان خارجی توجه زیادی شده است و اختیارات زیادی نیز به آن­ها داده شده است، اما باید در نظر گرفت که این آموزشگاه ­ها با استفاده از چه محتوایی و با چه کیفیتی به آموزش زبان خارجی می­پردازند.

 اگر عدالت آموزشی به این معنا است که «دولت باید امکانات و تسهیلات آموزشی پایه را در سطح قابل قبول برای همه کودکان...» فراهم آورد. مفهوم عبارت یادشده این سؤال را در ذهن بوجود می ­آورد که تحقق بحث بسیار کلیدی و مهم عدالت آموزشی درباره دانش آموزانی که از نظر اقتصادی توان پرداخت هزینه­ های کلاس­ های آموزشگاه­ های آزاد را ندارند، چگونه ممکن خواهد شد؟

این نکته را نیز باید مد نظر داشت که رفع انحصار از آموزش زبان انگلیسی با حذف زبان خارجی از سیستم آموزش و پرورش دو مقوله متفاوت است. بنابراین با توجه به رهنمودهای مقام معظم رهبری(مدظله العالی) برای رفع انحصار آموزش زبان انگلیسی و ایجاد تنوع در آموزش زبان­ های خارجی می ­توان با اجرای یک یا چند طرح پژوهشی نیازسنجی کرد و نیاز دانش­ آموزان به زبان­ های مختلف خارجی را استخراج و متناسب با نتایج بدست آمده، با توجه به اهداف سند تحول بنیادین و سند برنامه درسی ملی؛ راهنمای برنامه درسی زبان­ های مورد نظر را تهیه و در ادامه به تالیف بسته­ های آموزشی و تامین نیروی انسانی مورد نیاز اقدام کرد. 

با توجه به اینکه ماده ­ها و تبصره­ های این طرح، براساس پیش­ فرض ­های غیر مستند تهیه و تنظیم شده و همچنین با عنایت به ابهامات بسیاری که در کل طرح وجود دارد و مستلزم بررسی و تایید در مجامع علمی پژوهشی است شایسته­ است که این طرح از فرایند قانون­گذاری خارج شده و موضوع به صورت تخصصی در مراجع ذیصلاح (شورای عالی آموزش و پرورش ، شورای عالی انقلاب فرهنگی،وزارت علوم ،تحقیقات و فناوری پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش، سازمان پژوهش و برنامه ­ریزی آموزشی) مورد بحث و بررسی قرار گیرد و سیاست­گذاران با استناد به پیوست­ های پژوهشی و نظرات کارشناسی و استفاده از نتایج تحلیل­ های پژوهش ­ها و تبدیل آنها به سیاست­ های آموزشی و توجه به بروندادها و پیامدهای آنها به تصمیمی دوراندیشانه و به دور از شتابزدگی دست یابند./