تالاب میقان اراک و ظرفیتی به نام اکوتوریسم پرنده نگری

هر ساله ۲۵ تا ۳۰ هزار پرنده مهاجر از گونه های مختلف از جمله درناهای خاکستری برای زمستان گذرانی به تالاب میقان اراک سفر می‌کنند و صحنه‌های زیبایی از پروازهای دسته جمعی را به رخ زمینیان می‌کشند.

اوج حضور و نمایش درناهای خاکستری بر فراز تالاب میقان اراک، نیمه آبان‌ماه است که به همین مناسبت چندسالی است که ۱۵ آبان‌ماه در استان مرکزی به نام درناها نامگذاری شده و آیین‌های خاصی این روز برگزار می‌شود.

حضور دسته جمعی گونه‌های مختلف پرندگان مهاجر در تالاب میقان اراک تصاویری زیبا برای گردشگران و دوستداران طبیعت و پرندگان خلق می‌کند.

رئیس هیات مدیره موسسه آوای درناهای خاکستری استان مرکزی گفت: بیشترین جمعیت زمستان‌گذران درناها در تالاب میقان اراک است و اوج حضور این گونه در ۱۵ آبان‌ماه است که به این دلیل چندین سال است به نام درناها نامگذاری شده‌است.

«ماندانا حضرتی» افزود: بر اساس اعلام اداره کل محیط‌زیست استان مرکزی پارسال بیش از ۱۵ هزار درنا در تالاب میقان اراک زمستان گذرانی کردند که این حضور در کمتر جایی دیده شده‌ است.

وی بیان کرد: حضور زیاد هر ساله درناهای خاکستری در تالاب میقان اراک بیانگر حفظ امنیت این منطقه توسط اهالی روستاهای اطراف و مردم اراک برای این گونه از پرندگان است که این وجود این فرهنگ جای تقدیر دارد.

رئیس هیات مدیره موسسه آوای درناهای خاکستری استان مرکزی ادامه داد: بسیاری از تالاب‌های کشور به دلیل شکارهای بالا برای پرندگان ناامن شده‌ اما رفتار مهربانانه مردم استان مرکزی باعث افزایش حس امنیت برای پرندگان در تالاب میقان اراک شده‌است.

حضرتی اظهار داشت: توجه به گردشگری تالاب میقان اراک در ایام حضور پرندگان امری ضروری است اما این امر باید با نظارت و شیوه صحیح صورت گیرد تا پرندگان زمستان گذران دچار آسیب نشوند.

وی بیان کرد: با اقدام امسال اداره کل محیط‌زیست استان مرکزی، حضور در تالاب میقان اراک نیاز به مجوز دارد که این اقدام مثبت نیز جای تقدیر دارد.

رئیس هیات مدیره موسسه آوای درناهای خاکستری استان مرکزی اضافه کرد: توجه به بوم‌گردی در روستاهای اطراف تالاب میقان نقش موثری در افزایش درآمد برای اهالی روستاها در فصل زمستان دارد.

حضرتی تصریح کرد: نیاز است اداره کل محیط‌زیست استان مرکزی فراخوانی برای تورهای گردشگری در خصوص ارایه آموزش‌های لازم پرنده‌نگری اعلام کند تا مردم بتوانند از دیدن مهاجرت خانوادگی درناها به این تالاب لذت ببرند.
وی گفت: درآمد پرنده‌نگری در ایالات متحده در سال ۲۰۰۹ به ۳۵ میلیارد دلار و در سال ۲۰۱۳ به بیش از ۵  میلیارد دلار رسیده که از این میزان حدود ۲۴ میلیارد دلار صرف اقدامات حفاظتی تالاب‌ها و مناطق حفاظتی شده است.

رئیس هیات مدیره موسسه آوای درناهای خاکستری استان مرکزی افزود: گزارش‌ها حاکی است هر ساله حدود ۳۵ میلیون شهروند کشورهای مختلف برای تماشای پرندگان اقدام به سفر به زیستگاه‌های پرندگان می‌کنند.

مدیرعامل موسسه زیست محیطی آوای درنای خاکستری استان مرکزی گفت: پرنده‌ها یکی از شیرین‌ترین بخش‌های حوزه زیست طبیعی هستند و بیشترین فعالیت‌های حفاظتی و نمادین در تنوع زیستی کشور برای پرندگان صورت گرفته است.
«محمود کلنگری» افزود: پرندگان مسافت‌های حیرت‌انگیزی را طی می‌کنند و کشورهای مختلف را به هم پیوند می‌زنند و برای ادامه بقای خود قاره های مختلف را پشت سر می‌گذراند.
وی بیان کرد: اهمیت بقای پرندگان موجب شده تا کشورهای مختلف تدابیر ویژه ای را برای حفاظت از این گونه‌های ارزشمند در نظر گیرند و دایره حراست از آن‌ها و شیوه زندگیشان فراتر از سطح منطقه‌ای است.
مدیرعامل موسسه زیست محیطی آوای درنای خاکستری استان مرکزی ادامه داد: حدود ۳۰۰ گونه پرنده در این استان شناسایی شده که بیشتر آن ها مهاجر و نیمه‌مهاجر است و بخشی از زندگی آن‌ها در استان مرکزی و بخش دیگر در استان‌ها و کشورهای دیگر سپری می‌شود.
کلنگری اظهار داشت: درناها از پرندگان زیبا هستند که شمار زیادی از آن‌ها در آبان‌ماه به تالاب میقان اراک مهاجرت می‌کنند و بیشترین تجمع این پرندگان در ۱۵ آبان‌ماه است که به نام روز درناها در اراک نامگذاری شده‌است.
وی عنوان کرد: در تمام دنیا حیوان، جانور و یا گیاهی را به عنوان نماد انتخاب و روزی را برای آن نامگذاری می‌کنند که به بهانه آن در راستای شناسایی تهدیدات و حفظ آن تدابیر ویژه‌ای بیاندیشند.

مدیرعامل موسسه زیست محیطی آوای درنای خاکستری استان مرکزی افزود: در کشورهای پیشرفته در این روزها بیشتر از جوامع محلی و حضور مردم در برنامه‌ها بهره‌گیری می‌شود و برنامه‌های ویژه‌ای در مهدهای کودک و مدارس اجرا می‌شود.

کلنگری اظهار داشت: چند سالی است که در اراک ۱۵ آبان‌ماه به عنوان روز درناها نامگذاری شده اما به واقع در این روز هیچ اقدام و حرکت ویژه‌ای صورت نمی‌گیرد و بیشتر در حد یک نامگذاری است.

مدیرعامل موسسه زیست محیطی آوای درنای خاکستری استان مرکزی ادامه داد: باید بخشی از سودآوری‌هایی که از تالاب به دست می‌آید برای توسعه این منطقه هزینه شود.

کلنگری تصریح کرد: هم‌اکنون حداقل‌های گردشگری از جمله سرویس‌های بهداشتی، تابلوهای آموزشی و یا هشدار دهنده در این منطقه وجود ندارد.

وی اظهار کرد: درناها از کشورهای قزاقستان و روسیه وارد ایران می‌شوند و پس از طی کردن مسافتی خود را به تالاب میقان اراک می‌رسانند و در این منطقه زمستان گذرانی می‌کنند و بخش کوتاهی از فصل بهار را نیز در این منطقه سپری می کنند بنابراین استان مرکزی از کانون‌های محوری زیست درناها است.
مدیرعامل موسسه زیست محیطی آوای درنای خاکستری استان مرکزی اضافه کرد: تاکنون سه گونه درنای مهاجر در ایران شناسایی شده که ۲ نوع آن در استان مرکزی مشاهده شده و یک نوع آن به نام «طناز» در زمره گونه های نادر است که در کمتر استان دیگری تاکنون مشاهده شده است.

کلنگری گفت: تالاب میقان اراک برای پرندگان آبزی و کنار آبزی مثل اردک‌ها، درناها، غازها و آبچلیک‌ها ظرفیت خوبی است که با توجه به پتانسیل های آن می‌توان از ظرفیت‌های جذب گردشگر و پرنده‌نگری حرفه‌ای در این منطقه بهره‌مند شد.
وی عنوان کرد: بیش از ۲۰۰ گونه پرنده در تالاب میقان اراک شناسایی شده و توجه به ظرفیت های پرنده نگری تالاب میقان اراک نقش موثری در توسعه این شهر دارد اما، به صورت اصولی به آن توجه نشده است.
مدیرعامل موسسه زیست محیطی آوای درنای خاکستری استان مرکزی افزود: عقاب دریایی دم‌سفید، اردک سر سفید، غاز پیشانی سفید کوچک، هوبره، بالابان، شاهین از دیگر پرندگان نادر و شاخص مشاهده شده در زیستگاه‌های کوه، دشت و تالاب این استان است.
کلنگری تاکید کرد: ظرفیت پرنده‌نگری در استان مرکزی بالا است و می‌طلبد که زیرساخت‌های آن به سرعت ایجاد شود و برای رسیدن به فضای سبز بر اساس استانداردهای جهانی تلاش ویژه صورت گیرد.
وی تصریح کرد: زیستگاه‌های مهم پرندگان آبزی و کنارآبزی این استان کوکبیه شازند، آق گل در مرز با استان همدان و رودخانه قره چای است.
مدیرعامل موسسه زیست محیطی آوای درنای خاکستری استان مرکزی بیان کرد: مهمترین زیستگاه پرندگان کوهستانی این استان راستوند در شازند، جاسب در دلیجان، بازرجان در تفرش، ۷۰ قله در اراک و الوند در خمین و مهمترین زیستگاه‌های کویری در ساوه، خمین و دلیجان در مناطق نیمه خشک این استان است.
رئیس هیات مدیره شبکه سازمان‌های مردم نهاد استان مرکزی گفت: این استان به ویژه تالاب میقان اراک ظرفیت‌های زیادی برای پرندگان مهاجر دارد و هر سال به ویژه در آبان‌ماه شمار زیادی از درناهای مهاجر به این تالاب کوچ می‌کنند که تجمع این درناها در کمتر استان دیگری مشاهده می‌شود.
«سیاوش آقاخانی» افزود: تالاب میقان اراک بهترین مکان برای برگزاری تورهای پرنده‌نگری است اما تاکنون به این پتانسیل توجه جدی نشده و تلاشی برای ایجاد زیرساخت های آن نیز صورت نگرفته است.
وی بیان کرد: چندین سال است که ۱۵ آبان‌ماه به دلیل بیشترین تجمع درناها به نام روز درنا در استان مرکزی نامگذاری شده است که این اقدام ارزشمندی است اما هنوز نیاز به فرهنگ سازی بیشتری دارد.

رئیس هیات مدیره شبکه سازمان‌های مردم نهاد استان مرکزی ادامه داد: باید در این روز آموزش‌های عمومی و اطلاع‌رسانی عمومی در خصوص درناها به صورت ویژه مورد توجه قرار گیرد و برپایی یک نمایشگاه به تنهایی کفایت نمی‌کند.

آقاخانی اظهار داشت: بهره‌گیری از ظرفیت بالای رسانه‌ها شبکه‌های مردم نهاد، اجرای برنامه پایش درناها در این روز با حضور مردم و بر اساس رعایت استانداردها و موادر لازم حفاظتی و تشکیل گروه حمایتی درناها از دیگر مواردی است که نباید از آن غافل شد.

وی گفت: توجه به زیرساخت‌های پرنده‌نگری در تالاب میقان، جذب سرمایه‌گذار و تدوین برنامه جامع برای پرنده‌نگری و اکوتوریسم نقش موثری در افزایش درآمد در کلان‌شهر اراک دارد.
فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست استان مرکزی گفت: بیشترین آمار دستگیری شکارچیان استان مرکزی در نیمه دوم سال، همزمان با مهاجرت پرندگان به زیستگاه‌های طبیعی از جمله تالاب میقان اراک انجام می شود که در این راستا اقدام‌ها و تدابیر امنیتی ویژه‌ای در نظر گرفته شده‌است.

«عباس جودکی» افزود: همیاران محیط‌زیست نقش موثری در دستگیری شکارچیان غیرمجاز دارند و علاقه‌مندان و دوستداران طبیعت برای دریافت کارت همیار محیط‌زیست می‌توانند از طریق سامانه ثبت‌نام همیار یگان حفاظت محیط‌زیست اقدام کنند.

وی بیان کرد: گشت‌زنی‌های مستمر در تالاب میقان اراک و سایر زیستگاه‌های طبیعی این استان افزایش یافته و مردم در صورت مشاهده هرگونه تخلف و فعالیت شکارچیان غیرمجاز می‌توانند با شماره گویا ۱۵۴۰ و یا شماره‌های ۳۳۱۲۴۳۱۴ و ۳۳۱۳۸۷۴۷ تماس بگیرند.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مرکزی نیز گفت: کوچ پرندگان هر سال بسته به نوع شرایط اقیلمی از شهریورماه یا مهرماه آغاز و تا دی‌ماه نیز ادامه دارد اما اوج حضور درناهای خاکستری در این تالاب ۱۵ آبان ماه است که به نام درناها در اراک نامگذاری شده است.
«رضا میرزایی» افزود: اگر سرمای زودهنگام رخ دهد، پرندگان پوست نازک این منطقه را زودتر از سایر پرندگان ترک می‌کنند.
وی بیان کرد: تالاب میقان اراک از جمله تالاب‌های خاص در کشور به شمار می‌رود و تنها تالابی است که در این فصل سال دارای آب است و قابلیت پذیرش پرندگان را داراست.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان مرکزی ادامه داد: سال ۹۵ شیوع آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان در این تالاب موجب تلف شدن یک هزار و ۷۰۰ گونه پرنده مهاجر شد و از این سال تاکنون هر ساله تدابیر ویژه‌ای برای مقابله با این بیماری اندیشیده می‌شود.
میرزایی تصریح کرد: نوع ویروس ها در پرندگان هر سال متفاوت است و تاکنون موردی از آنفلوآنزای فوق حاد در گونه های پرندگان مهاجر در این تالاب و سایر زیستگاه‌های استان مشاهده نشده‌است.
وی گفت: شرایط جوی به گونه‌ای است که پرندگان مهاجر در تالاب میقان اراک به راحتی غذای خود را تامین می‌کنند و نیازی به غذادهی مردم برای آنها نیست.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان مرکزی از مردم خواست، میزبانان خوبی برای درناها و سایر پرندگان باشند و در افزایش امنیت زیستگاه‌های آنها تلاش کنند.

تالاب کویری میقان اراک یکی از ۱۰ تالاب مهم کشور است که در ۱۵ کیلومتری شمال شرقی اراک و جنوب غربی شهر داودآباد قرار گرفته است.
در سال‌هایی که میزان بارندگی مناسب است، دریاچه این تالاب دارای آب قابل توجهی می‌شود اما در سال‌های کم بارش، دریاچه فصلی تالاب در فصول گرم سال خشک شده و با تبدیل شدن به چشمه غبارهای نمکی، سلامت هوای شهر اراک را در معرض مخاطره جدی قرار می‌دهد.
ارتفاع این تالاب از سطح دریاهای آزاد یکهزار و ۷۰۰ متر است و منابع تامین آب آن از بارش‌های جوی، آب سه رودخانه قره‌کهریز، فراهان و شهراب و پساب تصفیه فاضلاب اراک تامین می‌شود.
وسعت تالاب میقان اراک حدود ۲۵ هزار هکتار برآورد شده که شامل دریاچه با سه جزیره در وسط، قسمت کویری و دشت‌های اطراف است.
این تالاب دارای ویژگی‌های بوم‌شناسی خاصی است، از جمله اینکه سالانه تعداد زیادی از پرندگان مهاجر را در فصل کوچ پذیرا است و در میان پرندگان مهاجر آبزی و کنارآبزی که اقامت موقت در این زیستگاه دارند، بعضی از گونه‌های نادر و حمایت شده نظیر درناهای خاکستری دیده می‌شوند.
جمعیت بالای درناهای خاکستری در تالاب میقان نسبت به زیستگاه‌های دیگر کشور، این زیستگاه آبی را به یکی از کانون‌های اقامت موقت ایران در عرصه مهاجرت پرندگان تبدیل کرده و در فصل کوچ جلوه‌های زیبایی را فرا رو می‌نهد.
همچنین پوشش گیاهی منطقه بیشتر از نوع گیاهان شورپسند یا هالوفیت بوده که از این نظر نیز تالاب میقان یکی از ذخیره‌گاه‌های مهم گیاهان شور کشور به شمار می‌رود.
علاوه بر پرندگان، گونه‌های پستانداران، آرتمیا و انواع جلبگ آب شور نیز از دیگر جانداران تالاب و محیط اطراف آن محسوب می‌شوند که هر یک در نوع خود دارای اهمیت است.
به علت شوری آب، لایه‌های نمکی در منطقه دیده می‌شود، علاوه بر این گنبدهای نمکی نیز در سطح زیرین منطقه وجود دارند که تحت تاثیر گسل‌های منطقه باعث لرزه خیزی خفیف در منطقه می شوند.
این تالاب دارای بزرگترین منبع سولفات سدیم در کشور است که شرکت املاح معدنی ایران حق برداشت از معادن این تالاب را اخذ کرده‌ است.