پوکی استخوان و سارکوپنی عامل بسیاری از مرگ‌ها در سنین بالاست

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، «باقر لاریجانی» در سمپوزیم تازه های استئوپروز که در دانشگاه علوم پزشکی تهران برگزار شد، با اشاره به شیوع بالای پوکی استخوان در افراد بالای ۵۰ سال در ایران و بیان اینکه ژنتیک و تغذیه دو عامل مهم ابتلا به پوکی استخوان  در ایران است، افزود: مطالعات ما در پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران چندین عامل مستعد کننده ژنتیکی برای پوکی استخوان در ایران را نشان داده و کمبود ویتامین D مهم ترین عامل تغذیه ای است که می توان درخصوص این بیماری در کشور نام برد. 

نایب رییس کمیته ملی بیماری های غیرواگیر به مطالعات صورت گرفته درخصوص الگوهای ژنتیکی ابتلا به پوکی استخوان اشاره کرد و گفت: این گروه مطالعات در پژوهشگاه علوم غدد دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز صورت گرفته و ارتباط گروه های ژنوتیپی مختلف با پوکی استخوان در جمعیت ایرانی بررسی شده است. 

وی به مطالعاتی که در زمینه کمبود ویتامین D در ایران صورت گرفته اشاره و اظهار داشت: بیماری پوکی استخوان بار ناتوانی زیادی را به همراه دارد به نحوی که خطر سالانه شکستگی ناشی از پوکی استخوان از خطر بسیاری از بیماریهای دیگر فراتر رفته و بروز پوکی استخوان بسیار بیشتر از سکته قلبی ، سکته مغزی و سرطان پستان است. 

لاریجانی با بیان اینکه با افزایش امید به زندگی در سطح جهان تعداد افراد سالخورده در هر منطقه جغرافیایی رو به افزایش است، گفت: پیش بینی می شود که افراد سالخورده جهان به بیش از یک میلیارد و ۵۵۵ میلیون نفر برسند و طبیعتا یکی از معضلات در این جمعیت بحث پوکی استخوان و شکستگی های ناشی از آن است. 

وی افزود: بدون شک این بیماری در این تعداد بالای جمعیت بار مالی بسیار زیادی را به اقتصاد جهانی تحمیل خواهد کرد. همچنین شکستگی های ناشی از پوکی استخوان سال ها زندگی توام با ناتوانی را برای افراد به همراه خواهد داشت، به طوری که ناتوانی ناشی از پوکی استخوان بسیار بیشتر از سایر بیماری های غیرواگیر است. 

نایب رییس کمیته ملی بیماری های غیرواگیر عنوان کرد: از هر ۲ زن بالای ۵۰ سال و از هر ۵ مرد بالای ۵۰ سال یک نفر در معرض شکستگی ناشی از پوکی استخوان است و مطالعات نشان داده با وجودی که در سال ۲۰۰۰ حدود ۹ میلیون مورد شکستگی بر اثر پوکی استخوان رخ داده، مداخلات مناسب توانسته به میزان ۲۰ تا ۲۵ درصد این شکستگی ها را کاهش دهد. 

وی افزود: باتوجه به اینکه در بیشتر موارد، ترمیم حجم استخوان کاهش یافته امکان پذیر نیست و عواقبی که شکستگی های ناشی از پوکی استخوان به همراه دارد، شناسایی افراد در معرض خطر بالای شکستگی و انجام مداخلات در این زمینه می تواند برای افراد و جامعه به عنوان یک کل مفید باشد.

 لاریجانی به الگوی فرکس برای شناسایی افراد در معرض خطر شکستگی های ناشی از پوکی استخوان اشاره کرد و گفت: لازم است از این ابزار که در کنار عوامل تشدید کننده خطر، بافت تراک استخوان را در استخوان ران می سنجد استفاده شود. 

وی با بیان اینکه استراتژی های ثبت و غربالگری پوکی استخوان در کشور براساس عوامل بالینی و تراک استخوان طراحی شده، افزود: غربالگری بیماران در معرض خطر بالای شکستگی شکنندگی سنگ بنای استراتژی مدیریت پوکی استخوان ایران است و با مراجعه افراد به مراکز و تشخیص، مداخلات به موقع شامل آموزش بیمار و مداخلات بالینی بلافاصله دنبال می شود.

نابب رییس کمیته ملی بیماری های غیرواگیر گفت:  در این سیستم کلیه داده ها به صورت محلی جمع آوری، ترکیب و ثبت می شوند و پس از ثبت و تجزیه و تحلیل داده ها، مدیریت، آموزش و پیگیری آغاز می شود. 

وی خاطرنشان کرد: ثبت ملی شکستگی پوکی استخوان با هدف اصلی تهیه رکورد ملی شکستگی پوکی استخوان طراحی و راه اندازی شده است. در این سیستم کلیه افراد با شیوع قبلی شکستگی پوکی استخوان در بانک اطلاعاتی ثبت می شوند و بیماران در معرض خطر بالای شکستگی پوکی استخوان و هیچگونه سابقه شکستگی توسط کلینیک های سرپایی، بخش های بیمارستان، تنظیمات مراقبت های بهداشتی اولیه روستایی و شهری شناسایی و ثبت می شوند. 

 لاریجانی گفت: تشخیص پوکی استخوان بر اساس ارزیابی بالینی فاکتورهای خطر به همراه اندازه گیری چگالی مواد معدنی استخوان با اشعه ایکس انجام می شود. اگرچه چگالی پایین یکی از  عوامل خطرشکستگی است، اما برای ارزیابی خطر شکستگی و نظارت بر پاسخ به درمان محدودیت هایی در این فاکتور وجود دارد که ضرورت توسعه فن آوری های جدید برای تشخیص پوکی استخوان را تشدید می کند. 

وی به روش های تشخیصی نوین نظیر نمره T، رادیوگرافی استخوان، QCT، ام آر آی، سونوگرافی تراکم استخوان اشاره کرد و گفت: در تصویربرداری ها نیز ممکن است، تصویربرداری در نقاط مختلف بدن نتایج متفاوتی را نشان دهد و این بررسی ها علل بیماری را توضیح نمی دهند. 

نایب رییس کمیته ملی بیماری های غیرواگیر به کاربرد نشانگرهای بیوشیمیایی در تشخیص پوکی استخوان اشاره کرد و گفت: اخیراً، پیشرفت در تکنیک های اندازه گیری منجر به توسعه سنجش تراکم استخوان شده و این روش اطلاعات ارزشمندی را هم برای ارزیابی های بالینی اولیه و هم برای نظارت بر درمان ارائه می دهند. 

وی با بیان اینکه اندازه گیری ایزوتوپ کلسیم یک روش جدید و با دقت بالا ، غیر تهاجمی و بدون اشعه برای تشخیص پوکی استخوان فراهم شده، گفت: بر خلاف تکنیک های تصویربرداری اندازه گیری نشانگرهای گردش استخوان امکان ارزیابی پویا از بازسازی استخوان را فراهم می کند. استفاده از پروتئومیکس منجر به کشف نشانگرهای جدید و حساس گردش استخوانی شده است که اطلاعات بی نظیری را برای تشخیص بالینی و درمان بیماران مبتلا به بیماری های استخوانی ارائه می دهند.

 لاریجانی با بیان اینکه یک دستگاه الکتروشیمیایی برای غربالگری و تشخیص پوکی استخوان بر اساس داده های پروتئومیکس در پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران اختراع شده، گفت: این پروژه با مشارکت مرکز علمی در اتریش در دست اعتبارسنجی است. 

وی با تشریح پروتکل های درمانی پوکی استخوان گفت: از شیوه هایی که ذکر شد برای تشخیص و پیگیری درمان افراد به صورت ترکیبی استفاده می شود. 

نایب رییس کمیته ملی بیماری های غیرواگیر خاطرنشان کرد: به دلیل خاموش بودن این بیماری کمتر از ۲۵ درصد افراد فرایند درمان خود را کامل می کنند.

وی سارکوپنی را تخریب توده و قدرت عضلانی تعریف کرد و گفت: این بیماری نیز در سنین بالا ایجاد می شود و همانند پوکی استخوان زمینه ساز شکستگی های استخوانی و ناتوانی های حرکتی در افراد می شود. این بیماری نیازمند سنجش توده و قدرت عضلانی و عملکرد فیزیکی فرد است. 

لاریجانی افزود: شیوع سارکوپنی در مردان مسن تر از ۷۵ سال نسبت به زنان در سن مشابه در ایران بیشتر است و از عوامل موثر در ایجاد این بیماری می توان به سن بالاتر، جنس مذکر، سیگار کشیدن و BMI پایین اشاره کرد. 

نایب رییس کمیته ملی بیماری های غیرواگیر با اشاره به  برنامه مشترک برای ارزیابی ریزمغذی ها و متابولیت های مربوط به سارکوپنی گفت: با توجه به فشار اقتصادی و بهداشتی و روانی سنگین که پوکی استخوان را به جوامع تحمیل می کند، باید یک رویکرد جامع ملی در مورد آن طراحی شود و از آنجا که پیشگیری از شکستگی پوکی استخوان عناصر مختلفی از جمله اصلاح سبک زندگی، مداخلات رژیم غذایی و مدیریت دارویی را شامل می شود، اتخاذ یک رویکرد چند رشته ای در برابر آن ضروری است.