ادبیات کودک ایران، قابل طرح در رقابت‌های جهانی است

علی‌اصغر سیدآبادی یکی از نامزدهای دریافت جایزه آسترید لیندگرن (Astrid Anna Emilia Lindgren) در سال ۲۰۲۰ برای ترویج کتابخوانی است، وی افزایش تعداد نمایندگان ایران برای دریافت این جایزه را خوب توصیف کرد و گفت: نمایندگان ایران در این دوره یازده نفر هستند و ناهید کاظمی، نویسنده ایرانی از طرف نهادهای ادبی کانادا معرفی شده است و طرح با من بخوان نیز طرحی بین‌المللی است که به‌جز ایران، چند کشور دیگر هم در این بخش نامزد دریافت جایزه هستند اما این موقعیت نشان می‌دهد نهادهای ایرانی ظرفیت‌هایی دارند که می‌تواند در رقابت‌های جهانی مطرح شود.

سیدآبادی، معتقد است نامزد شدن در این بخش از جایزه اهمیت ویژه‌ای ندارد و تنها به معنی برگزیده شدن در میان دیگر نامزدهای معرفی شده ایرانی است. وی با اشاره به این‌که هر کشور، نامزدهای مدنظر خود را معرفی می‌کند، گفت: این نتیجه رقابت میان اشخاص و سازمان‌های داخلی  و از میان معرفی‌شدگان به جایزه است اما این اعلام نامزدها به معنی داوری شدن آثار و نتایج کار نیست.

مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی جنبه مهم اعلام اسامی نامزدها را تعامل با دیگر کشورها دانست و ادامه داد: اهمیت این موضوع در این است که ایران به فضایی جهانی وارد شده و این فرصت مناسبی برای تعامل و گفت‌وگو با دیگر نهادها و کشورها در سطح بین‌المللی است.

این نویسنده ادبیات کودک، احتمال برنده شدن در جایزه نهایی را کم‌اهمیت دانست و گفت: برای ما به دلیل این‌که رقابت بسیار سنگین است، فرصت دیگری مهیاست و این امکان را داریم که بتوانیم در زمینه ادبیات کودک با دیگر کشورها گفت‌وگو کنیم. باید برای این افراد و سازمان‌ها پرونده‌ای به زبان انگلیسی جمع‌آوری شود که باعث خواهد شد ایران و فعالیت‌هایی که در زمینه ادبیات کودک انجام می‌شود، بهتر معرفی شوند.

مشاور وزیر ارشاد ادامه داد: نکته قابل توجه در تعداد نمایندگان نیست، در کیفیت حضور است، این نامزدی‌ها پیش‌ازاین کمتر خبری می‌شد اما در سال‌های اخیر این روند تغییر کرده است، من پرونده‌های نامزدهای اولیه این جایزه را هم که می‌دیدم، پرونده‌هایی حرفه‌ای‌تر و پربارتر و اصولی‌تر از سال‌های قبل در میان آن‌ها بود و افراد مشغول در حوزه ادبیات کودک، حضوری پررنگ و فعالانه در این معرفی داشتند.

وی درباره نامزد شدن در بخش مروجان کتاب‌خوانی، توضیح داد: ترویج کتاب‌خوانی، سال‌هاست که در ایران انجام می‌شود و برنامه جامع و مدونی دارد اما این سال‌ها بهتر دیده شده، نهادی‌تر و گسترده‌تر شده و به‌طورکلی مرتب‌تر و با ساماندهی بهتری انجام می‌شود. ما در این زمینه فعالیت خوبی داریم و رشد متناسب با آن را هم داشته‌ایم.

سیدآبادی در مورد برگزیده شدن نامزدهای ایرانی: خیلی امیدی ندارم که این جایزه به ایرانی‌ها برسد اما معتقدم این جایزه بیش از آن‌که به آدم یا نهاد خاصی تعلق داشته باشد، به مجموعه فعالیت‌های ما در حوزه ادبیات کودک تعلق می‌گیرد و تأثیر مثبت حضور در این موقعیت، به همه ما می‌رسد.

وی دلیل امیدوار نبودن خود را این‌گونه تشریح کرد: من سطح آثار ایرانی را پایین نمی‌دانم، حتی خیلی نام‌های شایسته هم هستند که نامشان در این فهرست نیست، به نظر من ایرانی‌ها حق‌دارند که در این رقابت برگزیده شوند اما این جایزه ویژگی‌های خاصی دارد که نمی‌توان آن را حدس زد یا گفت چه کسانی انتخاب خواهند شد. ما ۲۳۷ نامزد داریم که تنها یکی از میان همه آن‌ها در همه رشته‌های تخصصی برگزیده می‌شود.

سیدآبادی، یکی از عوامل مؤثر در انتخاب برنده نهایی را تعداد ترجمه از آثار دانست و افزود: ترجمه از آثار ما بسیار کم اتفاق می‌افتد، با اینکه نویسندگان ما بسیار نویسندگان خوبی هستند؛ آثارشان به زبان‌های دیگر ترجمه نشده که داوران با آن آشنا شوند و با دانش تصمیم بگیرند، این‌گونه انتخاب هم نخواهند شد.

این پژوهشگر ادبیات کودک، ادامه داد: ما باید با آمادگی بیشتری در این رقابت و چنین جایزه‌هایی شرکت کنیم، یکی از موانع کم بودن رشد و توسعه ادبیات کودک ما، عضوی نشدن در کنوانسیون برن است، ضمن این‌که آثار ایرانی به خارج از کشور برده نمی‌شود، در داخل هم رقابت نابرابری میان ناشران و همین‌طور میان مؤلف و مترجم شکل می‌گیرد. وقتی برای ترجمه اثر هزینه‌ای پرداخت نمی‌شود، هزینه تولید کتاب‌های ترجمه کمتر می‌شود و درنتیجه ناشر به‌جای سرمایه‌گذاری روی تألیف نویسندگان داخلی به انتشار  ترجمه که کم‌هزینه و پرسود است روی می‌آورد و ترجمه، به دیواری در برابر تألیف تبدیل می‌شود.

سیدآبادی در پایان ابراز امیدواری کرد، نهادهای مربوط به ادبیات کودک، همکاری بیشتری با یکدیگر داشته باشند و گفت: نهادها باید برای معرفی آثارشان به چنین جوایزی آمادگی داشته باشند و در دوره‌های بعدی امیدواری بیشتری در این جایزه داشته باشیم.

آسترید لیندگرن، نویسنده محبوب کودکان سوئدی و یکی از پرطرفدارترین نویسندگان جهان است. او درسال ۲۰۰۲ در سن ۹۲ سالگی در گذشت، اما داستان‌هایش جاودانه شده‌اند. در بزرگداشت نام و یاد او و با هدف ترویج ادبیات ناب کودکان و نوجوانان جهان، از سال ۲۰۰۲ دولت سوئد جایزه‌ای بین المللی به نام او بنیان نهاده است. جایزه نقدی آسترید لیندگرن به مبلغ ۵ میلیون کرون سوئد، تقریبا برابر با  ۸۰۰ هزار دلار امریکا ۵۸۰ هزار یورو، بزرگ‌ترین جایزه ادبیات کودکان و نوجوانان و دومین جایزه بزرگ ادبیات در جهان است.

جایزه یادبود آسترید لیندگرن، یک جایزه ادبی است که نه‌تنها به نویسندگان و تصویرگران داده می شود، بلکه قصه گویان، مروجان و نهادهای حوزه ادبیات کودکان و ترویج کتابخوانی نیز می توانند به آن دست یابند. این جایزه، سالانه به یک یا بیش از یک هنرمند صرف نظر از زبان و ملیت آن ها اعطا می شود. آثار این هنرمندان باید کیفیت بالای هنری و ارزش های انسانی را داشته باشند که آسترید لیندگرن به آنها باور داشت.

هیات داوران هفدهم اکتبر (۲۵ مهر) در نمایشگاه کتاب فرانکفورت، نامزدهای دریافت جایزه یادبود آسترید لیندن‌گرن در سال ۲۰۲۰ را انتخاب کردند و ۲۳۷ نماینده از ۶۸ کشور جهان در این فهرست بلند جای دارند. این فهرست برای همه علاقه‌مندان به ادبیات کودک و نوجوان، فهرستی طلایی به شمار می‌آید. در میان ۲۳۷ نامزد، ۴۹ نام جدید وجود دارد و آنها از همه قاره‌های جهان و از میان نویسندگان، تصویرگران، مروجان کتاب‌خوانی و قصه‌گویان برگزیده شده‌اند. ۴۶ درصد از نامزدها را خانم‌ها تشکیل‌ می‌دهند، ۴۱ درصد را مردان و ۱۳ درصد هم نهادها هستند. بیش از صدها فرد یا نهاد، در سراسر جهان در معرفی نامزدهای پیشنهادی برای دریافت جایزه ۲۰۲۰ نقش داشته‌اند و نام ۱۰ نماینده جمهوری اسلامی ایران برای دریافت این جایزه می درخشد.