فشار حداکثری؛ سیاستی که دستاوردهای معکوس داشته است

به گزارش خبرنگار ایرنا، مورگان اورتاگوس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا روز جمعه در توییتی نوشت: آمریکا با هدف قرار دادن بخش عمرانی جمهوری اسلامی، در حال افزایش فشار حداکثری بر روی نظام ایران است. این بخش توسط سپاه پاسداران جمهوری اسلامی ایران هدایت می‌شود. اگر شخصی مصالح تعیین شده را به بخش عمرانی ایران بفروشد یا انتقال دهد یا این بخش را تامین کند، با تحریم‌ مواجه خواهد شد.

وزارت امور خارجه آمریکا با صدور اطلاعیه‌ای گفته است که در اجرای ماده ١٢٤٥ قانون آزادی و مقابله با گسترش تسلیحات اتمی ایران مصوب سال ٢٠١٢، وزیر امور خارجه به دو فقره اطلاعات جدید دست یافته است؛  مورد اول عبارت است از تشخیص اینکه بخش عمران در ایران به طور مستقیم یا غیرمستقیم تحت کنترل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است؛ دوم اینکه چهار قلم کالاهای استراتژیک در ارتباط با برنامه‌های هسته‌ای، نظامی یا موشکی بالستیکی ایران کاربرد دارد.

وزارت خارجه آمریکا اعلام کرده است که در نتیجه این تحریم، فروش آهن، گرافیت، ذغال‌سنگ ناخالص یا آماده و نرم‌افزار هماهنگ‌سازی اهداف صنعتی، در صورتی که برای استفاده در فعالیت‌های مرتبط با حوزه عمرانی ایران باشد را مشمول قوانین تحریم ایالات متحده قرار دهد.

همچنین در این اطلاعیه ادعا شده است که پمپئو، چهار ماده راهبردی را به دلیل مورد استفاده قرار گرفتن در راستای برنامه هسته‌ای، نظامی یا برنامه موشک‌های بالستیک و تجارت آن‌ها هدف تحریم‌ قرار داده است. این مواد شامل «لوله‌های استیل ضدزنگ ۳۰۴L، تراشه‌های منگنزی لحیم‌کاری MN۴۰، تراشه‌های منگنزی لحیم‌کاری MN۷۰ و استیل ضدزنگ CrNi۶۰WTi ESR + VAR هستند.

محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان در واکنش به این تحریم ها در توییتی نوشت: آمریکا به جای آنکه چاهی که در آن قرار دارد را عمیق‌تر کند، باید از سیاست‌های شکست‌خورده خود دست بکشد و به برجام بازگردد. اعمال تروریسم اقتصادی علیه کارگران عمرانی تنها نشانگر شکست حداکثری فشار حداکثری است. آمریکا می‌تواند تمام زنان، مردان و کودکان را تحریم کند اما ایرانیان در مقابل زورگویی سر فرود نخواهند آورد. آمریکا به جای آنکه چاهی که در آن قرار دارد را عمیق‌تر کند، باید از سیاست‌های شکست‌خورده خود دست بکشد و به برجام بازگردد.

ماهیت فشار حداکثری

گفته می شود سیاست فشار حداکثری ابداع مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا است اما پمپئو این سیاست را از استراتژی «اقتدار» توماس شلینگ برنده جایزه نوبل اقتصادی ۲۰۰۵ وام گرفته است این استراتژی در کتاب «اسلحه و نفوذ» مطرح شده است. ماهیت اصلی این استراتژی، چانه‌زنی و تهدید و برای تغییر رفتار بازیگر مقابل است.

ماهیت اصلی استراتژی اقتدار، چانه زنی همراه با خشونت است. این استراتژی از تئوری بازی‌ها گرفته شده است و با هدف تغییر یا ترک رفتار طراحی شده است که لازم است بر اساس یک برنامه دقیق طراحی شود و بر اساس سیستم تنبیه و مجازات برای وادار کردن دشمن به تغییر مسیر صورت بگیرد. اگر دشمن رفتار دلخواه را نشان نداد، تنبیه باید سخت‌تر شود و در نهایت ممکن است این مسیر به استفاده از نیروی نظامی هم منجر شود.

مجازات‌ها از تنش‌های اقتصادی تا درگیری نظامی را شامل می شود. تسلیم نشدن در هر مرحله مجازات را بیشتر می‌کند. اجرای موفقیت آمیز این راهبرد نیازمند آن است که دولت مجری هم اعتبار خود را حفظ کند.

از جهاتی سیاست فشار حداکثری را می‌توان فرزند نامشروع دیپلماسی دانست زیرا فرصت تعامل واقعی دیپلماتیک را نابود کرده و تنها به کاپیتولاسیون می‌اندیشد.

تحریم؛ چاهی که در حال خشک شدن است

تحریم‌ها همانند چاهی است که در حال خشک شدن است چرا که ایالات متحده پیش‌تر تقریبا تمام بخش‌های تاثیرگذار قابل تحریم ‌در اقتصاد ایران را تحریم کرده است. تنها موارد باقی‌مانده تحریم واردات مواد غذایی، دارو و لوازم پزشکی است که تحریم آنها نقض ادعاهای اولیه ایالات متحده مبنی بر موافقت با واردات کالاهای بشردوستانه به ایران، خواهد بود.

اگرچه این ادعاها از همان ابتدا نادرست بودند زیرا تحریم‌ها به هر حال به مردم ایران آسیب رسانده‌اند و در حقیقت، این آسیب‌ها نقشی کلیدی در استراتژی دولت ترامپ داشته‌اند، امید دولت‌ ترامپ این بوده که تحریم‌ها به نارضایتی مردمی و به تغییر نظام منجر شود یا نظام ایران را در برابر ایالات متحده وادار به تسلیم کند.

از سوی دیگر اقتصاد ایران در حال حاضر دارای ثبات نسبی است. صندوق بین‌المللی پول در گزارش جدید خود پیش‌بینی کاهش رشد اقتصادی به منفی ۹.۵ درصد داد ولی اقتصاد ایران نشانه‌هایی از بهبود دارد. در همین گزارش پیش‌بینی شده است که اقتصاد ایران سال آینده از این رکود عمیق خارج شده و به تدریج به سمت رشد مثبت حرکت کند.

تقویت ۴۰ درصدی ارزش ریال در مقایسه با سال قبل را مشهودترین نشانه از بهبود وضعیت اقتصاد ایران است و اقدامات موثر بانک مرکزی نظیر به کارگیری فناوری‌های جدید و اتصال شبکه صرافی‌ها به بانک‌ها باعث شده است تا سوءاستفاده از شرایط ارزی دشوارتر شود.

انتظار می‌رود که صادرات غیرنفتی ایران امسال به ۴۰ میلیارد دلار برسد که یک رکورد تازه خواهد بود. در صورت تحقق این امر، برای نخستین بار در تاریخ مدرن ایران، صادرات غیرنفتی از صادرات نفتی پیشی خواهد گرفت.

در واقع استراتژی اقتدار در عالم واقعیت و به ویژه در مورد ایران از نقاط ضعف زیادی برخوردار است. چرا که برخلاف انتظار آمریکا سیاست فشار حداکثری در مورد ایران نه تنها به اهداف از پیش تعیین شده خود منتهی نشده است، انسجام داخلی را هم تقویت کرده و اعتراض به دخالت‌های خارجی را بیشتر کرده است. جای تعجب است که آمریکا در پی شکست‌های پی در پی این رویکرد و عواقب فاجعه بار آن همچنان بر استفاده از تحریم اصرار دارد.