اهداف ترامپ از میانجیگری برای سد النهضه

وزیران امور خارجه این کشورها اعم از اتیوپی، مصر، سودان و اوگاندا که بعد از چند سال مذاکره دوجانبه و سه جانبه نتوانستند بر سر موضوع انحراف و یا ایجاد انسداد موقت در مسیر رود نیل از طریق احداث سد رنسانس یا "النهضه" توسط اتیوپی به نتیجه برسند دو ماه قبل به روسیه روی آورده و در نشست ماه قبل سران کشورهای آفریقایی در سوچی آن کشور با هم مذاکره کردند.

آنها به ویژه مصر و اتیوپی به رغم تلاش هدفمند و زیاد روسیه برای حل این اختلاف همچنان به موضع قبلی خود استوار ماندند تا اینکه سه شنبه هفته قبل آنها با هماهنگی قبلی دولت قاهره با واشنگتن راهی آمریکا شدند تا شاید بتوانند این اختلافات را در آنجا حل و فصل کنند.

این سد در منطقه "بنی شانغولو" واقع در نزدیکی مرزهای سودان و در 900 کیلومتری شمال غربی پایتخت اتیوپی، سازه ای است که قرار است بر روی رود نیل احداث شود و مصر آن را یک تهدید موجودیتی و اتیوپی یک فرصت برای جهش اقتصادی خود می‌داند. از سوی دیگر این سد که در ۲۰ کیلومتری سودان احداث می شود نه تنها موجب بروز آسیب به سودان نیست بلکه خارطوم حتی برای جبران کمبود برق خود نیز به ساخت این سد امید بسته است.

البته دولت مصر و سودان نیز طرح هایی برای احداث سدهای دیگر از جمله سد "آسوان" در مصر دارند که در این مرحله بیش از هرچیز احداث سد النهضه برای دو کشور دیگر مشکل آفرین شده است. چون سهم آبی مصر از رود نیل سالانه ۵۵.۵ میلیارد متر مکعب است و در مقابل ۱۸ میلیارد متر مکعب نیز سهم آبی سودان از مجموع ۸۴ میلیارد متر مکعب مجموع آب‌های رود نیل است و اکنون مصر خواهان آن است که در صورت پر شدن سد النهضه، آسیبی به سهم آبی این کشور وارد نشود.

اما گزارش ها در این خصوص حاکی است این دسته از وزیران خارجه آفریقایی در راستای دعوت دولت آمریکا برای میانجیگری در واشنگتن با مایک پمپئو همتای آمریکایی و حتی دونالد ترامپ رئیس جمهوری این کشور نیز دیدار کردند تا بتوانند با میانجیگری او و در حضور بانک جهانی بر سر ادامه ساخت یا توقف کارهای عمرانی این سد با یکدیگر مذاکره کنند، چرا که میانجیگری دولت روسیه برای حل این اختلاف تا آن زمان نتیجه ای نبخشیده بود.

خبرگزاری "راشا تودی" روسیه چندی پیش گزارش داد که اختلاف این کشورها تا پیش از نشست سوچی به جایی رسیده بود که کشورهای مصر و اتیوپی تهدید کردند چنانچه نتوانند به نتیجه مطلوبی در این زمینه دست یابند از  توان نظامی خود علیه طرف مقابل استفاده خواهند کرد.

این در حالی است که اول آبان خبرگزاری "الجزیره" قطر از قاهره گزارش داده که وزارت خارجه مصر در واکنش به هشدار "ابی احمد" نخست وزیر اتیوپی برای استفاده از توان نظامی به منظور حل اختلاف بر سر سد "النهضه" (رنسانس)، به پیشنهاد آمریکا جهت انجام مذاکره پنج جانبه پاسخ مثبت داده است.

پس از آن بود که نخست وزیر اتیوپی گفته بود چنانچه برای ادامه کار ساخت سد "رنسانس" (النهضه) بر روی رود "نیل" نیاز به جنگ با مصر باشد، دولت اتیوپی آماده است میلیون ها نفر را برای این کار مجهز و آماده کند.

ابی احمد این سخنان را در نخستین نطق عمومی خود بعد از دریافت جایزه صلح نوبل در ۱۱ اکتبر ایراد کرد و استفاده از توان نظامی برای حل مسئله را به نفع هیچکس ندانست و در عین حال انجام مذاکره را تنها گزینه مطلوب برای برون رفت از بن بست دیپلماتیک میان اتیوپی و مصر بر سر ساخت این سد خواند.

یک هفته قبلتر نیز نمایندگان این کشورهای حوزه رود نیل از جمله مصر، اتیوپی، سودان و اوگاندا نتوانسته بودند طی دور روز مذاکره در خارطوم پایتخت سودان به یک راه حل مشترک و مطلوب سه طرف  دست یابند.

جنگ لفظی میان رهبران این کشورها به ویژه مصر و اتیوپی عمدتا از طریق صدور بیانیه های شدید الحن علیه یکدیگر ادامه یافت تا اینکه قاهره بعد از یک موضع گیری شدید و تعجب برانگیز آدیس آبابا، پیشنهاد آمریکا برای برگزاری نشست وزیران خارجه سه کشور در واشنگتن به منظور حل این اختلاف براساس اصول اعلامیه سال ۲۰۱۵ را پذیرفت.

پیش از نشست واشنگتن، پیش بینی می شد مصر تنها دو گزینه در پیش رو داشته باشد؛ بین‌المللی کردن قضیه سد النهضه و یا توسل به گزینه نظامی که در این مرحله بین المللی کردن آنرا پیشنها داده بود.

البته جدای از اقدامات میانجیگرانه روسیه و آمریکا برای میانجیگری میان این چهار کشور، دست های پنهان رژیم صهیونیستی نیز در شکل دهی به این بحران و یا ارایه هدفمند راه حل این معادله بی تاثیر نبوده و نیست.

در واقع باید گفت که میانجیگری هریک از کشورهای خارج از حوزه نیل برای حل این بحران بسیار هدفمند است، از جمله اینکه روسیه تلاش می کند قدرت و نفوذ سیاسی و اقتصادی خود را در قاره آفریقا تقویت کند و رژیم صهیونیستی نیز بطور سنتی این منطقه از جهان را از قبل حیاط خلوت خود فرض کرده و برای حفظ نفوذ خود در آن از هیچ تلاشی ولو با اختلاف افکنی میان کشورهای آن دریغ نمی ورزد.

اما دولت آمریکا به ویژه دونالد ترامپ رئیس جمهوری این کشور اهدافی مشابه و در عین حال متفاوت از دیگران را در این موضوع پیگیری می کند.

ترامپ طی یک ماه اخیر به ویژه بعد از شکست نشست سوچی در روسیه، از یک سو اعلام تمایل کرده است که می خواهد نخستین فردی باشد که شخصا راه اندازی این سد مورد مناقشه میان چند کشور آفریقایی را افتتاح کند و از طرف دیگر پیشتر با مصری ها توافق خاص پشت پرده انجام می دهد.

تا جایی که حتی یک روز قبل از نشست واشنگتن، داماد و مشاور ارشد خود "جراد کوشنر" را به دیدار "سامح الشکری "وزیر خارجه" مصر می فرستد.

کوشنر و شکری پاره‌ای از مسائل منطقه‌ای از جمله سد النهضه ، مسئله فلسطین و تلاش‌های مصر برای ازسرگیری روند آشتی فلسطینیان، حفظ آرامش در نوار غزه و بهبود شرایط معیشتی این منطقه را بررسی کردند.

دو طرف همچنین درباره نحوه دستیابی به راه‌حل‌های مسالمت‌آمیز درگیری‌ها در منطقه به خصوص در لیبی و سوریه گفت‌وگو کردند.

البته وزیر خارجه مصر قبل از نشست روز چهارشنبه با "لیندسی گراهام" سناتور جمهوری‌خواه و عضو کمیته روابط خارجه مجلس سنای آمریکا نیز دیدار کرده و با او پرونده سد النهضه را بررسی و به تشریح تحولات منطقه‌ای و دیدگاه مصر برای حل بحران‌های مختلف در غرب آسیا پرداخت.

به همین دلیل بود که دولت مصر بعد از این مذاکرات چهارجانبه یا پنج جانبه با آمریکا در واشنگتن بر سر اختلافات سد النهضه ، ین مذاکرات را مثبت ارزیابی کرده بود.

در هر حال نشست ترامپ، پمپئو و نیز وزیران خارجه و نیروی هریک از این چهار کشور آفریقایی چهارشنبه گذشته درحالی برگزار شد که همگی توافق کردند تا 15 ژانویه 2020 (25 دیماه امسال) بتوانند اختلافات فنی میان خود را برطرف کنند.

اما بعد از برگزاری این مذاکره چندجانبه بود که تلویزیون "چنل آفریقا" به نقل از "نیبیات غیتاشیو" سخنگوی وزارت خارجه اتیوپی اعلام کرد که این گفت‌وگوها به معنای انجام مذاکرات فنی مورد نظر آمریکا نیست، بلکه اتیوپی در این گفت وگوها برای اعلام مواضع خودش مشارکت می‌کند.

وی با انتقاد از نقش آمریکا در این مذاکرات گفت: آمریکا در این گفت وگوها به عنوان میانجی‌ حضور ندارد و نقش واشنگتن با این سیاست های دوگانه نمی تواند واقعا میانجی گرانه باشد.

این در حالی است که پایگاه خبری "افریکا نیوز" فرانسه به نقل از "سیلشی به کِله" وزیر نیرو (آبیاری) اتیوپی نوشت که او بعد از این نشست از ابراز تمایل وافر ترامپ برای افتتاح این سد در آینده خبر داد و گفت که او به وزارت خزانه داری خود تاکید کرده است مدیریت این مذاکرات را با دقت فراوان برای نیل به نتیجه پیگیری کند.

به اعتقاد تحلیلگران وی که برخلاف سلف اش باراک اوبامای آفریقایی تبار، تاکنون به این قاره بی توجه بوده است، این بار به دنبال بهانه ای می گردد که تا نخستین سفر آفریقایی خود به اتیوپی را برای راه اندازی این سد انجام دهد.

وی که تاکنون چند کشورهای آفریقایی از جمله سودان را مورد تحریم های اقتصادی و سیاسی قرار داد، به خوبی می داند که نمی تواند از منابع سرشار این قاره ثروتمند غافل بماند و به همین دلیل ضمن بازی با دو طرف اصلی اختلاف یعنی مصر و اتیوپی و تاحدودی با سودان، سعی می کند به نوعی خود را حلال این بحران بزرگ در شمال و شرق آفریقا به جهان و آفریقایی ها معرفی کرده تا بتواند جای پای بیشتری در آفریقا پیدا کند.