به گزارش گروه نشریات خبری ایرنا، چهاردهم آبان و پس از ناکام ماندن اروپا در اقناع ایران برای توقف روند کاهش تعهدات رئیس‌جمهور اعلام کرد به سازمان انرژی اتمی دستور داده تا از ۱۵ آبان «گام چهارم کاهش تعهدات برجامی» را بردارد. حسن روحانی گفت که از چهارشنبه تزریق گاز به سانتریفوژها در تأسیسات هسته‌ای فردو آغاز خواهد شد. رئیس‌جمهور همچنین خطاب به ۱+۴ تصریح کرد که فعالیت‌های جدید ایران در قالب گام چهارم کاهش تعهدات، با نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خواهد بود. رئیس‌جمهوری ایران در عین حال گام چهارم را نیز «مانند سه گام دیگر قابل بازگشت» دانسته و خطاب به کشورهای اروپایی باقیمانده در برجام گفت: «اگر آنها به تعهدات خود در اول ژانویه ۲۰۱۷ بازگردند ما هم به این تاریخ برمی‌گردیم». این موضوع با واکنش‌های گسترده جهانی روبه رو شده است.
رسانه های اصلاح طلب در این باره نوشتند: جمهوری اسلامی ایران به دنبال این نیست که بخواهد برجام را از بین ببرد. گرچه به هر حال تعلیق تعهدات ایران در برجام به منزله این تلقی شده که ایران برجام را نقض کرده، درحالی که این ایران نیست که برجام را نقض کرده و این طرف‌های دیگر برجام به‌خصوص آمریکا و اروپایی‌ها بودند که به تعهدات خودشان عمل نکردند و اقدام ایران واکنشی به بدعهدی طرف‌های دیگر برجام به‌خصوص آمریکا و اروپا بوده است
رسانه های اصولگرا عنوان داشتند: تصمیم ایران به کاهش اجرای برخی از تعهدات خود در برجام با هدف دادن فرصت کافی به دیگر اعضا برای اجرای تعهدات خود گرفته شده است
رسانه های اصلاح طلب
گام چهارم در چارچوب برجام
روزنامه آرمان ملی نوشت: گام چهارم جمهوری اسلامی و کاهش تعهداتش در پی بدعهدی طرف‌های دیگر برجام صورت گرفته است. قطعا جمهوری اسلامی ایران به دنبال این نیست که بخواهد برجام را از بین ببرد. گرچه به هر حال تعلیق تعهدات ایران در برجام به منزله این تلقی شده که ایران برجام را نقض کرده، درحالی که این ایران نیست که برجام را نقض کرده و این طرف‌های دیگر برجام به‌خصوص آمریکا و اروپایی‌ها بودند که به تعهدات خودشان عمل نکردند و اقدام ایران واکنشی به بدعهدی طرف‌های دیگر برجام به‌خصوص آمریکا و اروپا بوده است. جمهوری اسلامی ایران همچنان اعلام کرده است که اگر طرف‌های دیگر برجام به تعهدات خود عمل کنند، راه برای بازگشت فراهم است. این اظهارنظر نشان می‌دهد که ایران همچنان به دنبال این است که راه گفت‌وگو و مذاکره را با دیگر طرف‌های برجام باز نگه دارد و همچنان خودش را متعهد به تعهدات بین‌المللی و توافق‌های چندجانبه می‌داند. طرف‌های دیگر هم با موضع گیری‌هایی که کرده‌اند، خودشان هم این نقطه نظر را می‌دانند که این بدعهدی آنها بوده که ایران چنین اقدامی را انجام داده است. واکنش‌هایی هم که اروپایی‌ها به‌خصوص فرانسوی‌ها انجام دادند و ابراز نگرانی کردند، نهایت واکنشی است که می‌توانند نسبت به این اقدام ایران انجام دهند. آنها اگر بخواهند برجام را به سمتی ببرند که از این توافقنامه خارج و پرونده ایران را به شورای امنیت سازمان ملل ببرند، قطعا این ایران نخواهد بود که بازنده اصلی از بین رفتن برجام خواهد بود بلکه این دیگر طرف‌های اروپایی و آمریکا خواهند بود که یک توافقنامه‌ای که می‌تواند مبنای صلح، ثبات و امنیت در منطقه باشد را از بین برده‌اند. تحولات منطقه و جهانی نشان می‌دهد که شرایط به قبل از برجام بازنخواهد گشت. واکنش‌های ژاپن، چین، روسیه همه نشان می‌دهد که همه دنبال راهی برای احیای برجام هستند و به نظر می‌رسد همه منتظر تحولات آمریکا هستند تا ببیند طی یکسال آینده در آمریکا چه اتفاقی می‌افتد. نوع رفتار و واکنش‌هایی هم که صورت گرفته، نشان می‌دهد که آنها نمی‌خواهند شرایط را در روابط خودشان با جمهوری اسلامی ایران پیچیده و سخت بکنند. جمهوری اسلامی ایران موضع خود را اعلام کرده که دنبال وقت کشی و بازی کردن با زمان نیست که منتظر تحولات داخلی آمریکا باشد.
علی واعظ، تحلیلگر مسائل ایران در گروه بین‌المللی بحران در این باره به روزنامه اعتماد می‌گوید: ایران در گام‌های معکوس برجامی ۳ هدف را دنبال می‌کند: فشار آوردن به بازماندگان در برجام برای کاهش فشار تحریم‌ها؛ بازدارندگی و بالا بردن هزینه افزایش تحریم‌ها برای امریکا؛ و پاسخ دادن به انتقادات داخلی مبنی بر منفعل بودن دولت در برخورد با فشارها. به همین ترتیب دولت ترامپ که با موقت بودن محدودیت‌های برجامی مساله داشت در عمل باعث شد که ایران آزمایش سانتریفیوژهای پیشرفته را نه در سال ۲۰۲۶ و غنی‌سازی اورانیوم در فردو را نه در سال ۲۰۳۱ بلکه در همین امسال یعنی سال ۲۰۱۹ از سر بگیرد.
جهانبخش ایزدی استاد علوم سیاسی در گفت‌وگو با روزنامه «اعتماد» اظهار داشت: برجام اکنون در کما است، یعنی عملا بخش عمده‌ای از نشانه‌های حیات عادی خود را از دست داده است. اما در شرایطی که این برنامه بین‌المللی به اصطلاح قبض روح بشود، آنگاه تازه به شرایط پیش از برجام باز می‌گردیم. شرایطی که در آن کشورهای اروپایی کنار امریکا قرار می‌گیرند و روسیه و چین هم منافع خودشان را در بین دو طرف دنبال می‌کنند. همان شرایطی که پیش از توافق هسته‌ای وجود داشت عملا دوباره تکرار می‌شود.
وی افزود: اگر امریکا به برجام برگردد، شرایط متفاوت خواهد شد. اگر امریکا به تعهداتش برگردد، جمهوری اسلامی هم تمایل پیدا می‌کند که اگر ابهامی برای طرف‌های غربی در برجام وجود دارد، به نوعی برطرف کند و احتمالا این بازگشت می‌تواند مسیر را برای مذاکرات دیگر هم تسهیل کند. اما احتمال بازگشت امریکا به برجام بسیار ضعیف است، حتی امریکا حاضر نیست در مسیر ایجاد حسن نیت گام بردارد. امریکایی‌ها نمی‌خواهند به آسانی از اهرم استراتژیک اعمال فشارشان علیه ایران، یعنی تحریم‌ها، کوتاه بیایند. برجام با خروج امریکا و اقدامات تقابلی ایران، کم‌کم ظرفیت‌ها برای حفظ خود را از دست می‌دهد. اروپایی‌ها نخواستند یا نتوانستند، تعهدات خودشان را اجرا کنند که به اعتقاد من نتوانستند، چین و روسیه هم ظرفیت کافی را برای جبران ناتوانی اروپا و خروج امریکا ندارند. فضای تحولات برجام بسیار تاریک و کدر است و امید چندانی به احیای آن وجود ندارد.
روزنامه ایران در گزارشی عنوان داشت: ایران در شرایطی بخش دیگری از اقدامات خود را در چارچوب برجام متوقف کرده است که این بار دست روی سایت هسته‌ای فردو گذاشته است. مرکزی که با هدف پشتیبانی از کارخانه غنی‌سازی اورانیوم نطنز ساخته شد و به یکی از اصلی‌ترین محورهای مورد بحث ایران و کشورهای ۱+۵ تبدیل شد. طرف‌های مذاکره خواهان متوقف کردن کلیه فعالیت‌های این مرکز هسته‌ای بودند اما در نهایت این موضوع مورد توافق قرار گرفت که فردو از یک مرکز غنی‌سازی به مرکز تحقیق و توسعه تبدیل شود و تعداد سانتریفیوژهای آن به هزار و ۴۴ ماشین کاهش پیدا کند و ایران به آنها گاز تزریق نکند. گام چهارم ایران به انجام این تعهد پایان داد و گازدهی به سانتریفیوژها از روز گذشته در ادامه اجرای تصمیم برای کاهش تعهدات برجامی در فردو آغاز شد. ایران براساس برجام می‌بایست به مدت ۱۵ سال، فعالیت‌های مرتبط با غنی‌سازی اورانیوم، از جمله تحقیق و توسعه تحت نظارت پادمانی خود را صرفاً در تأسیسات غنی‌سازی نطنز انجام دهد، سطح غنی‌سازی اورانیوم خود را تا سقف ۳.۶۷ درصد نگه داشته و در فردو، از هرگونه غنی‌سازی اورانیوم و تحقیق و توسعه غنی سازی اورانیوم و از نگه داشتن هرگونه مواد شکاف پذیر خودداری کند و تأسیسات فردو را به یک مرکز هسته‌ای، فیزیک و فناوری تبدیل کند. این در حالی بود که شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران در نخستین سالگرد خروج امریکا از برجام در ۱۸ اردیبهشت ماه و در واکنش به محقق نشدن اهداف اقتصادی جمهوری اسلامی، در بیانیه‌ای از کاهش تعهدات برجامی کشورمان خبر داد و فرصتی ۶۰ روزه به طرف‌های باقیمانده در برجام داد تا تعهداتشان در زمینه بانکی و نفتی را عملیاتی کنند. در همین چارچوب مقام‌های ایران در ۶ ماه اخیر در سه مرحله دو ماهه به توقف بخش‌هایی از تعهدات هسته‌ای خود اقدام کردند و هدف از این اقدامات را که بر اساس مواد ۲۶ و ۳۶ برجام صورت گرفته، پاسخگویی تلافی جویانه با هدف متوازن کردن تعهدات برجامی هر دو طرف عنوان کردند. عبور از سقف ۳۰۰کیلوگرمی ذخایر اورانیوم غنی‌شده ۳.۶۷درصد، خودداری از فروش آب سنگین و مازاد اورانیوم غنی‌شده گام اول کاهش تعهدات بوده است. دولت ایران در دومین گام سطح غنی‌سازی را از سطح ۳.۶۷ درصد افزایش داد. افزایش دامنه تحقیق و توسعه و راه‌اندازی نسل جدید سانتریفیوژها هم به‌عنوان گام سوم مطرح شد. در خلال این ماه‌ها که ضرب الاجل‌های دو ماهه ایران تمدید می‌شد، از یک سو دیپلماسی فشرده‌ای میان مقام‌های ایرانی و اروپایی با هدف طراحی سازوکاری برای تحقق بخشیدن به منافع اقتصادی ایران و از سوی دیگر بازگشت امریکا به این توافق ذیل لغو تحریم‌های هسته‌ای جریان داشته است. تلاش‌هایی که هرچند تاکنون به نتیجه مشخصی نرسیده است اما به نظر می‌رسد که ایران و شرکای برجامی اش در حال گفت‌وگو بر سر طرحی هستند که چندی پیش از سوی فرانسه مطرح شد و رایزنی‌های فشرده‌ای هم برای نهایی کردن آن میان مقام‌های ایرانی و فرانسوی صورت گرفت حالا در شرایطی که این مذاکرات همچنان ادامه دارد، ایران بتدریج بخشی از تعهدات خود را در چارچوب برجام متوقف می‌کند تا در کنار نشان دادن جدیت خود در تلافی‌جویی به کم کاری طرف مقابل، همچنان فرصت دیپلماسی را زنده نگه دارد
فریدون مجلسی کارشناس در گفت‌وگو با خبرگزاری ایسنا در ارزیابی خود از آغاز گام چهارم تعهدات برجامی ایران در قبال عدم اجرای تعهدات اروپایی‌ها معتقد است: گام چهارم نمی تواند اهرم فشاری داشته باشد، اهرم فشار دست آن کسی است که دست بالاتر دارد. اروپا مایل است مسایل ایران و آمریکا حل شود و از بازار ایران استفاده متقابلی را داشته باشد.
وی تصریح کرد: در واقع اروپا در عرصه رقابت بین‌المللی یک شریک قدیمی خوبی را از دست داده و اصولا تمایل دارد در خاورمیانه صلح برقرار باشد که نزدیک‌ترین بازار به اروپا است و بیش‌ترین منافع را می‌تواند به اروپا برساند.
این کارشناس مسائل بین‌الملل ابراز عقیده کرد: از طرفی مسایل دیگری هم برای آنها وجود دارد که در گفت‌وگوها، مذاکرات و نظرات آقای رئیس جمهور و وزیر امور خارجه و سایر مقامات ایران اشاره‌ای به مساله اسرائیل نمی‌شود، در حالی که مساله اصلی اختلاف بین ایران و غرب مساله اسرائیل است که نزدیک‌ترین دوست کشورهای غربی می‌باشد.
مجلسی با بیان اینکه خروج ایران از برجام منتهای آرزوی اسرائیل و آمریکا است، گفت: با توجه به تمام تحریم‌های بین‌المللی و قطعنامه‌ها برجام یک راه حل گشایشی بود، اما باید دید دلیل برجام چه بود؟ دلیلش تحریم‌های بین‌المللی بود که آنها عقیده داشتند که فعالیت اتمی ایران برای ساختن بمب هسته‌ای به منظور محو اسرائیل از صفحه روزگار است، لذا این مساله با شعارهای ضد یهود و هلوکاست در زمان رئیس جمهور وقت تقویت شد.
وی یادآور شد: اما پس از برجام شرکت‌های بسیاری به ایران آمده و فعالیت‌های خود را شروع کردند، ولی دو مساله رخ داد یکی تحریم‌های اقتصادی و دیگری هم اینکه عملا گفتند حالا که بمب اتم نمی‌خواهیم بسازیم با موشک این کار را انجام می دهیم یعنی از دیدگاه آنها مساله تفاوتی نکرده است.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل خاطرنشان کرد: بنابراین اروپا ضمن اینکه مایل است مسائل ایران به نحوی با مذاکره حل و فصل شود، به این مساله توجه ندارد که موضوع اسرائیل از لحاظ جمهوری اسلامی ایران قابل بحث نیست و ترجیح در همان اقدام جهانی برای نابودی اسرائیل است.
وی درباره اینکه برجام برای اروپایی‌ها مساله حیثیتی بوده و خواهان حفظ آن هستند آیا اقدامی ولو در جهت منافع خود انجام نخواهند داد؟ گفت: هنوز هم برجام برای اروپایی‌ها مساله مهمی است و خواهان نگهداری برجام هستند، اما شرط آنها این است که مساله اسرائیل در قالب این شرایط صلح آمیز حل و فصل شده و گنجانده شود و این موضوع از دید جمهوری اسلامی ایران امکان‌پذیر نیست.
سید حسین نقوی حسینی نماینده مجس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرگزاری ایسنا گفت: جمهوری اسلامی ایران طبق وعده داده شده از قبل در راستای انجام اقدام عملی در برابر عدم اجرای تعهدات غربی‌ها گام چهارم را طبق اعلام رئیس جمهور برداشت که به دنبال آن سازمان انرژی اتمی و مسئولان امر اقدامات لازم را انجام خواهند داد. با توجه به اینکه غربی‌ها اقدام عملی برای تعهداتشان انجام نمی‌دهند قطعا گام‌های بعدی ادامه پیدا خواهد کرد.
وی با بیان اینکه گام‌های ایران باید تاثیرگذاری بیشتری داشته باشد توضیح داد: از ابتدای برداشتن گام اول تاکید داشتند که هدف ما از کاهش تعهدات برجامی تاثیرگذاری بر روی رفتار طرف مقابل است تا آنها را وادار به انجام اقدامی کنیم. ما سه گام برداشتیم اما آنها نه تنها کاری نکردند که با صدور بیانیه‌ای از ایران خواستند که این کارها را انجام ندهد؛ چون به باورشان این کارها به برجام لطمه می‌زند. این یعنی گام‌های ما تاثیری بر روی غربی‌ها نداشته و موثر نبوده است. کما این که ما معتقدیم از گام اول به بعد اقدامات ضعیف‌تر شده که باید گام‌ها محکمتر برداشته شود.
واکنش کشورهای خارجی
در بخشی از مطلب روزنامه آرمان ملی آمده است: اروپایی‌ها گلایه‌هایی جدی نسبت به روند کاهش تعهدات ایران داشتند و سخنگوی فدریکو موگرینی، هماهنگ‌کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا، روز گذشته در واکنش به اقدام اخیر در راه‌اندازی سانتریفیوژهای جدید، از جمهوری اسلامی خواست که در تصمیم خود «تجدید نظر» کرده و به تعهداتش در قبال برجام وفادار بماند. کمیسیون اروپا نیز ۱۴ آبان ضمن ابراز نگرانی از تصمیم ایران اعلام کرد که این اقدام تهدیدی برای توافق اتمی سال ۲۰۱۵ میلادی موسوم به برجام خواهد بود. یکی از سخنگویان کمیسیون اروپا در بروکسل با اشاره به متن توافق هسته‌ای، گفت که اعلام گام چهارم کاهش تعهدات هسته‌ای توسط رئیس‌جمهوری ایران باعث نگرانی اتحادیه اروپا شده است. به نوشته رویترز، این مقام اتحادیه اروپا افزود: «ما موکدا از ایران می‌خواهیم که از تمام فعالیت‌های اخیر خود که با تعهداتش در مقابل برجام مغایرت دارند عقب‌نشینی کند.» به گفته این مقام اروپایی، اقدام اخیر ایران حفظ توافق هسته‌ای موسوم به برجام را بیش از پیش دشوار خواهد کرد.
روزنامه ایران نوشت: واکنش‌های بعضاً تند اروپایی‌ها به گام چهارم کاهش تعهدات برجامی ایران در حالی است که به نظر می‌رسد این پیام‌ها و هشدارهای تند و تیز نه علیه ایران بلکه باید خطاب به دولت امریکا صادر شود که با خروج از این توافق، آینده آن را در ابهام برده است. مضاف بر آنکه خود اروپایی‌ها نیز در انجام تعهدات برجامی خود تعلل داشته و در حقیقت گام‌های برداشته شده ایران حق طبیعی تهران و واکنشی است به بی‌توجهی اروپایی‌ها نسبت به اجرای تعهدات خود و بهره‌مند شدن ایران از مزایای اقتصادی برجام. بر خلاف ادعای رئیس جمهوری فرانسه، اقدام اخیر کشورمان نه تنها به منزله خروج از برجام نیست بلکه بر اساس بندهای ۲۶ و ۳۶ توافق یاد شده است. با این وصف اروپایی‌ها فراتر از سخن در عمل هم خواستار حیات برجام هستند، راه آن عمل به تعهدات است. ایران هم بارها اعلام کرده که در صورت عملیاتی شدن آن تعهدات، تهران هم به نقطه قبل از آغاز کاهش تعهدات برخواهد گشت.
روزنامه آرمان ملی می نویسد: به نظر می‌رسد که کاهش تعهدات ایران در برجام و برداشتن گام چهارم بیش از خودمان به نفع آمریکا و آقای ترامپ تمام شود. چرا که شاید این رویکرد موجب اجماع جهانی علیه ایران و حتی همراه کردن روسیه و چین باشد. اگر آقای ترامپ بتواند از این وضعیت -البته به شرط همراهی روسیه، چین و سه کشور اروپایی علیه تصمیم ایران در گام چهارم- استفاده کند، احتمال دارد اجماعی علیه ایران شکل بگیرد و پرونده ایران مجددا به شورای امنیت برود و به صدور قطعنامه علیه ایران منجر شود. البته‌اگر با دقت عمل کنیم می توانیم با دیپلماسی و اقدام عملی توامان، مانع اجماع علیه کشورمان شویم.
به گزارش تارنمای انتخاب، به نقل از خبرگزاری رویترز، امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه در واکنش به آغاز گام چهارم کاهش تعهدات برجامی ایران گفت: من فکر می‌کنم این اولین بار است که ایران به گونه‌ای آشکار و بی‌پرده تصمیم گرفته است که از برجام خارج شود که این نشان‌دهنده یک تغییر موضع اساسی است. این واکنش رئیس جمهور فرانسه، در پی این مطرح می‌شود که در اجرای دستور ریاست جمهوری و رئیس شورای عالی امنیت ملی امروز (چهارشنبه) روند تزریق گاز هگزا فلوراید اورانیوم (uf۶) تحت نظارت بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به سانتریفیوژهای فعال در سایت فردو آغاز شد.
به گزارش خبرگزاری ایلنا به نقل از پایگاه خبری اردوپوینت، یوشیهیده سوگا، وزیر کابینه ژاپن روز چهارشنبه در واکنش به آغاز گام چهارم کاهش تعهدات برجامی ایران گفت که توکیو، با وجود تصمیم اخیر ایران برای از سر گرفتن غنی‌سازی اورانیوم هر اقدام دیپلماتیکی را برای کاهش تنش میان آمریکا و ایران انجام خواهد داد.
سوگا همچنین گفت که ژاپن هر مسیر دیپلماتیک را با هدف بهبود روابط میان تهران و واشنگتن در پیش خواهد گرفت و امیدوار است که بتواند به حل مشکل در خاورمیانه کمک کند.
این مقام ژاپنی، در ادامه تاکید کرد که ژاپن با وجود این که متحد آمریکا است، روابط خوب با ایران را حفظ کرده و بنابراین، بیش از پیش به دنبال گفتمانی میان دو طرف و پیش‌برد صلح و ثبات در خاورمیانه خواهد بود. این واکنش ژاپن در پی این مطرح می‌شود که حسن روحانی، رئیس جمهور کشورمان در صفحه توییترش نوشت: امروز چهارمین گام ایران برای کاهش تعهدات برجامی‌اش با گازدهی به ۱۰۴۴ سانتریفیوژ آعاز می‌شود. به خاطر سیاست‌های آمریکا و متحدانش، سایت فردو به زودی به طور کامل فعالیت می‌کند.
پیام گام چهارم
روزنامه اعتماد نوشت: توان هسته‌ای ایران یک نقش هشداردهنده برای طرف مقابل دارد. گام‌های ایران، هشدار به شرکایش در برجام است که اگر در رویه سیاسی که در پیش گرفته‌اند تجدیدنظر نکنند، ایران در تعهدات خود در برجام تجدیدنظر خواهد کرد. هوشمندی سیاست ایران در این است که کاهش تعهدات خود را نه به صورت یکجا بلکه به صورت گام به گام و پله‌ای پیش می‌برد. ایران می‌داند مادامی که تحت نظارت کامل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است و با حضور بازرسان آژانس، اقدامات خود را انجام می‌دهد، هیچ یک از طرف‌های مقابل نمی‌توانند ادعا کنند که جمهوری اسلامی ایران از برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای منحرف شده است. وقتی که اقدامات ایران در چارچوب ان‌پی‌تی و پروتکل الحاقی باشد، هیچ محدودیتی در چارچوب گام‌هایی که برداشته است از لحاظ حقوقی و فنی وجود ندارد. گام‌هایی که ایران برداشته است، هیچ یک خلاف تعهدات ایران در چارچوب پیمان‌های بین‌المللی هسته‌ای نیست، بلکه کاهش تعهدات در چارچوب برجام است. تهران در حال حاضر به شکل تعهد در برابر تعهد با برجام برخورد می‌کند. شرکای برجام پذیرفته بودند یک‌سری اقدامات انجام بدهند و از مجموعه‌ای از اقدامات خودداری کنند...
اعتماد افزود: پیام گام‌های هسته‌ای ایران برای مردم کشور، پیام امید است. منتقدان و مخالفان برجام باید باور کنند که در سایه همبستگی و اتحاد می‌توانیم دشمن بدسگال پیشرفت کشور را به تجدیدنظر وادار کنیم. لازم است به جای اینکه ناامیدی ایجاد کنیم و شعارهای توخالی بدهیم، می‌توانیم اراده‌های خود را کنار هم بگذاریم و با تلاش بیشتر این دستاوردها را گسترش دهیم. تعجب من از افرادی است که با وجود مشاهده تمام این دستاوردها و پیشرفت‌ها، همچنان بر طبل شعارهای توخالی می‌کوبند و هر آنقدر هم که بر خلاف ادعاهای‌شان نشانه‌های حیات و پویایی صنعت هسته‌ای ایران رونمایی می‌شود، دنبال موضع‌گیری‌های چکشی و فکرنشده هستند که بدون سنجش عواقب ممکن است آسیب‌های زیادی را به کشور وارد کنند. عده‌ای تصور می‌کنند موضع‌گیری فکر و برنامه‌ریزی نشده، اقدام قاطع و انقلابی‌گری است. پیشنهاداتی مانند کنار گذاشتن برجام و خروج از ان‌پی‌تی و امثال اینها، از جمله همین شعارهایی هستند که بدون ارزیابی نتایج و آثار بلندمدت آن، بدون سنجش توان داخلی کشور و بدون پشتوانه علمی بیان می‌شوند. اما قطعیت اقدام به میزان دوراندیشی، دقت، عاقبت‌سنجی و منطقی بودن آن بستگی دارد.
فردو فراتر از تحقیق و توسعه
تارنمای اعتماد آنلاین نوشت: ایران در شرایطی بخش دیگری از اقدامات خود را در چارچوب برجام متوقف کرده است که این بار دست روی سایت هسته‌ای فردو گذاشته است. مرکزی که با هدف پشتیبانی از کارخانه غنی‌سازی اورانیوم نطنز ساخته شد و به یکی از اصلی‌ترین محورهای مورد بحث ایران و کشورهای ۱+۵ تبدیل شد. طرف‌های مذاکره خواهان متوقف کردن کلیه فعالیت‌های این مرکز هسته‌ای بودند اما در نهایت این موضوع مورد توافق قرار گرفت که فردو از یک مرکز غنی‌سازی به مرکز تحقیق و توسعه تبدیل شود و تعداد سانتریفیوژهای آن به هزار و ۴۴ ماشین کاهش پیدا کند و ایران به آنها گاز تزریق نکند. گام چهارم ایران به انجام این تعهد پایان داد و گازدهی به سانتریفیوژها از روز گذشته در ادامه اجرای تصمیم برای کاهش تعهدات برجامی در فردو آغاز شد. ایران براساس برجام می‌بایست به مدت ۱۵ سال، فعالیت‌های مرتبط با غنی‌سازی اورانیوم، از جمله تحقیق و توسعه تحت نظارت پادمانی خود را صرفاً در تأسیسات غنی‌سازی نطنز انجام دهد، سطح غنی‌سازی اورانیوم خود را تا سقف ۳.۶۷ درصد نگه داشته و در فردو، از هرگونه غنی‌سازی اورانیوم و تحقیق و توسعه غنی سازی اورانیوم و از نگه داشتن هرگونه مواد شکاف پذیر خودداری کند و تأسیسات فردو را به یک مرکز هسته‌ای، فیزیک و فناوری تبدیل کند. این در حالی بود که شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران در نخستین سالگرد خروج امریکا از برجام در ۱۸ اردیبهشت ماه و در واکنش به محقق نشدن اهداف اقتصادی جمهوری اسلامی، در بیانیه‌ای از کاهش تعهدات برجامی کشورمان خبر داد و فرصتی ۶۰ روزه به طرف‌های باقیمانده در برجام داد تا تعهداتشان در زمینه بانکی و نفتی را عملیاتی کنند. در همین چارچوب مقام‌های ایران در ۶ ماه اخیر در سه مرحله دو ماهه به توقف بخش‌هایی از تعهدات هسته‌ای خود اقدام کردند و هدف از این اقدامات را که بر اساس مواد ۲۶ و ۳۶ برجام صورت گرفته، پاسخگویی تلافی جویانه با هدف متوازن کردن تعهدات برجامی هر دو طرف عنوان کردند. عبور از سقف ۳۰۰کیلوگرمی ذخایر اورانیوم غنی‌شده ۳.۶۷درصد، خودداری از فروش آب سنگین و مازاد اورانیوم غنی‌شده گام اول کاهش تعهدات بوده است. دولت ایران در دومین گام سطح غنی‌سازی را از سطح ۳.۶۷ درصد افزایش داد. افزایش دامنه تحقیق و توسعه و راه‌اندازی نسل جدید سانتریفیوژها هم به‌عنوان گام سوم مطرح شد. در خلال این ماه‌ها که ضرب الاجل‌های دو ماهه ایران تمدید می‌شد، از یک سو دیپلماسی فشرده‌ای میان مقام‌های ایرانی و اروپایی با هدف طراحی سازوکاری برای تحقق بخشیدن به منافع اقتصادی ایران و از سوی دیگر بازگشت امریکا به این توافق ذیل لغو تحریم‌های هسته‌ای جریان داشته است. تلاش‌هایی که هرچند تاکنون به نتیجه مشخصی نرسیده است اما به نظر می‌رسد که ایران و شرکای برجامی اش در حال گفت‌وگو بر سر طرحی هستند که چندی پیش از سوی فرانسه مطرح شد و رایزنی‌های فشرده‌ای هم برای نهایی کردن آن میان مقام‌های ایرانی و فرانسوی صورت گرفت حالا در شرایطی که این مذاکرات همچنان ادامه دارد، ایران بتدریج بخشی از تعهدات خود را در چارچوب برجام متوقف می‌کند تا در کنار نشان دادن جدیت خود در تلافی‌جویی به کم کاری طرف مقابل، همچنان فرصت دیپلماسی را زنده نگه دارد
رسانه های اصولگرا
گام چهارم پاسخی به بدعهدی غرب
روزنامه کیهان نوشت: کاهش تعهدات ایران در گام چهارم همانند گام‌های پیشین، میلیمتری و فاقد اثرگذاری در رفتار طرف مقابل است. اروپا حداقل در ۱۹ ماه اخیر ثابت کرده است که به هیچ عنوان به تعهدات خود عمل نخواهد کرد. بنابراین برجام صرفا به تعهدات یکطرفه ایران خلاصه شده است. بر همین اساس تنها گزینه موجود برای حفظ منافع ملی، خروج از برجام است.
سیدحسین نقوی حسینی در گفتگو با خبرگزاری مهر، با اشاره به اعلام گام چهارم کاهش تعهدات ایران در برجام اظهار داشت: بنده قبلا هم نقد خود را نسبت به گام های ایران در کاهش تعهدات برجامی مطرح کرده بودم و مجددا هم تاکید می کنم گام های ما در این راستا باید هر بار محکمتر از دفعات قبلی باشد.
وی با بیان اینکه ما نباید تا این حد به طرف مقابل فرصت دهیم، ادامه داد: گام‌های بعدی ما در کاهش تعهدات برجامی باید محکمتر باشد تا بلکه طرف مقابل تکان بخورد و تعهداتش را در برجام را انجام دهد.
سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی بیان کرد: ما تاکنون هیچگونه عکس العملی از طرف مقابل ندیده‌ایم چرا که گام‌های ایران در کاهش تعهدات برجامی تاثیر زیادی نداشته است.
نقوی حسینی با اشاره به اینکه کاهش تعهدات برجامی ما تاثیرات داخلی زیادی داشته است، ادامه داد: ما صنعت هسته‌ای خود را مجددا راه اندازی و فعال کرده‌ایم و تلاش می‌کنیم حرکات خوبی در این زمینه انجام شود اما علیرغم اینکه این اقدامات اثرات داخلی خوبی داشته اما تاثیری در طرف مقابل نداشته است.
وی درباره گام چهارم گفت: این اقدام در حوزه صنعت هسته‌ای ما قطعا تاثیرگذار خواهد بود اما گازدهی فردو گام اثرگذاری که طرف مقابل را وادار به تحرک کند نیست و طبیعی است طرف مقابل هیچگونه اقدام عملی در راستای اجرای برجام انجام دهد.
سخنگوی کمیسیون امنیت ملی خاطرنشان کرد: با این رویه ای که دولت در کاهش تعهدات برجامی پیش گرفته است قطعا این گام‌ها نمی‌تواند اروپا را وادار به رفتار جدیدی کند.
به گزارش تارنمای مشرق نیوز، «حمید بعیدی نژاد» سفیر ایران در انگلیس شامگاه سه‌شنبه بخشی از مصاحبه خود با شبکه خبری اسکای‌نیوز درباره گام چهارم کاهش تعهدات برجامی ایران را منتشر کرد.
وی در این مصاحبه گفت: «تصمیم ایران به کاهش اجرای برخی از تعهدات خود در برجام با هدف دادن فرصت کافی به دیگر اعضا برای اجرای تعهدات خود گرفته شده است.»
سفیر ایران در انگلیس اضافه کرد: «وضعیت فعلی قابل دوام نیست و شکست برجام به اعتراف همگان عواقب خطرناکی بر امنیت جهانی و منطقه ای خواهد داشت.»
همچنین سفیر جمهوری اسلامی ایران در لندن روز سه‌شنبه در صفحه توئیترش با اشاره به اعلام گام چهارم کاهش تعهدات برجامی از سوی حسن روحانی رئیس جمهوری کشورمان مبنی بر آغاز گازدهی به ماشین‌های سانتریفیوژ در تأسیسات غنی سازی شهید علیمحمدی فردو، نوشت: «ایران در گام چهارم کاهش تعهداتش برجامی، اقدام به گازدهی به سانتریفیوژها در فردو خواهد کرد.»
وی افزود: «این اقدام با نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی انجام خواهد شد و اگر دیگر طرف‌ها (طرف‌های باقیمانده در برجام) تصمیم به اجرای تعهداتشان طبق توافق هسته‌ای بگیرند، این اقدام قابل بازگشت خواهد بود.»
به گزارش تارنمای مشرق نیوز در گزارشی دیگر، حجت‌الاسلام روحانی رئیس جمهور ایران در پیامی به زبان انگلیسی در صفحه توئیتر خود نوشت: امروز چهارمین گام ایران برای کاهش تعهدات برجامی‌اش با گازدهی به ۱۰۴۴ سانتریفیوژ آعاز می‌شود.
وی همچنین عنوان کرد: به خاطر سیاست‌های آمریکا و متحدانش، سایت فردو به زودی به طور کامل فعالیت می‌کند.
عباس گودرزی نماینده مردم بروجرد در مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس، با اشاره به آغاز گام چهارم در لغو تعهدات برجام توسط ایران گفت: رفتار آمریکا و اروپا در قبال ایران همچنان در گذشته بیان می‌شد یک تقسیم کار و هدف مشترک آنها توقف پیشرفت‌های جمهوری اسلام ایران بود اما بعضی‌ها این واقعیت را انکار می‌کردند.
وی افزود: امروز گذشت زمان این حقیقت را اثبات و بر همگان آشکار و روشن کرد که کُنه مطلب همین مساله است که یک تقسیم کاری بین اروپا و آمریکا برای ممانعت از پیشرفت‌های جمهوری اسلامی ایران وجود دارد. آنها نه تنها در حوزه هسته‌ای بلکه امروز در حوزه دفاعی یعنی توان موشکی ما و فعالیت‌های منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران به دنبال توقف ایران هستند و برای این کار برنامه دارند.
واکنش کشورهای خارجی
به گزارش تارنمای مشرق نیوز، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در واکنش به اعلام ایران برای برداشتن گام چهارم کاهش تعهدات برجامی خود گفت که اعلام ایران برای افزایش غنی‌سازی گامی بزرگ در مسیری اشتباه است. به گزارش رویترز، وی همچنین مدعی شد که ایران از طریق غنی سازی اورانیوم، به اخاذی می‌پردازد.
سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا اضافه کرد که واشنگتن به طور کامل از تلاش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره ایران حمایت کرده و منتظر گزارش این نهاد بین‌المللی در خصوص تحولات درباره برنامه هسته‌ای ایران می‌ماند.
سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا اضافه کرد: «واشنگتن به سیاست فشار حداکثری علیه ایران ادامه خواهد داد تا این کشور از رفتارهای بی ثبات کننده خود از جمله گام‌های حساس مربوط به برنامه هسته‌ایش را متوقف کند.»
به گزارش تارنمای مشرق نیوز به نقل از شبکه خبری اسکای‌نیوز، دولت آلمان تصمیم اخیر ایران برای کاهش مجدد تعهدات هسته‌ای خود ذیل برجام را «غیرقابل قبول» خواند و از ایران خواست که گام‌های اخیر خود را به عقب بازگرداند. آلمان پیش از این نیز راه‌اندازی زنجیره ۳۰تایی ماشین‌های سانتریفیوژ IR-۶ در مجتمع غنی‌سازی نطنز را اقدامی غیرقابل قبول خوانده بود. هایکو ماس وزیر امور خارجه آلمان روز دوشنبه در واکنش به این اقدام ایران گفت: «از نظر ما قابل‌قبول نیست که ایران به توافق هسته‌ای پایبند نباشد. راه‌اندازی سانتریفیوژهای پیشرفته کل توافق هسته‌ای را به خطر می‌اندازد.»
اظهارات روحانی
روزنامه کیهان با توجه به سخنان روحانی، مبنی بر اینکه؛ «مقاومت زمینه را برای مذاکره می‌سازد و مذاکره از مقاومت بهره‌برداری می‌کند و اینها با هم منافاتی ندارند»! نوشت: اول آنکه آیا جناب ایشان، منظور و مقصود آمریکا از مذاکره را نمی‌دانند!؟ پاسخ این سؤال به یقین منفی است و نمی‌توان پذیرفت که آقای روحانی در جایگاه رئیس‌جمهور کشورمان از این گزاره که بارها به صراحت و به طور رسمی از سوی مقامات آمریکایی مطرح شده است، بی‌خبر باشند! و دوم؛ آیا مذاکره‌ای که طرف مقابل، سقف و نتیجه مورد قبول خود از آن را پیشاپیش اعلام کرده است، می‌تواند غیر از دیکته‌نویسی، مفهوم و معنای دیگری داشته باشد!؟ پاسخ این پرسش نیز منفی است. این دو نکته بدیهی‌تر از آن است که درک آن به آسانی ممکن نباشد و نیازی به اذهان ژرف‌اندیش و پیچیده ندارد. بنابراین با عرض پوزش، باید سخن آقای دکتر روحانی که فرموده‌اند؛ «مقاومت زمینه را برای مذاکره می‌سازد»! تصحیح شود. احتمالاً منظور آقای روحانی این بوده که «مقاومت زمینه را برای تسلیم نمی‌سازد».
نظر شما