مردم بومی، ناجیان اصلی دریاچه ارومیه

برنامه‌های زیادی با محوریت جوامع محلی اجرا شد زیرا مسئولان و دست‌اندرکاران به این نتیجه رسیدند که بدون دخالت و منفعت جوامع محلی نجات دریاچه ممکن نیست. 

حوضه آبریز دریاچه ارومیه که در شمال غرب ایران واقع شده، بیش از ۵۱ هزار کیلومتر مربع مساحت دارد و یکی از ۶ حوضه آبریز اصلی کشور است. این حوضه آبریز بین استان‌های آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی و کردستان مشترک است که قرار است شهر ارومیه ۲۸ تا ۳۰ آبان ماه میزبان جشنواره «ایده‌ها و محصولات نوآورانه» در راستای احیای دریاچه ارومیه باشد.

علی ارواحی مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب های ایران روز پنجشنبه درباره جشنواره ایده ها و محصولات نوآورانه به خبرنگار علمی ایرنا گفت: طرح حفاظت از تالاب های ایران از سال ۱۳۸۴ با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست و برنامه عمران ملل متحد آغاز شد. یکی از سایت های نمونه ای که طرح حفاظت از تالاب های ایران روی آن کار کرد دریاچه ارومیه در کنار تالاب پریشان و شادگان بود که نتیجه آن تجربه برای پیاده سازی مدیریت زیست بومی بود و کمک کرد تا برنامه عمل حفاظت از تالاب های کشور با مشارکت دست اندرکاران تهیه شود که فرایند تصویب آن در سال ۱۳۹۴ در هیات دولت اتفاق افتاد. 

وی افزود: در این فرایند از سال ۱۳۹۳ همکاری جدیدی بین برنامه عمران مل متحد، سازمان حفاظت محیط زیست و دولت ژاپن شکل گرفت که موضوع این همکاری الگو سازی مشارکت جوامع محلی در احیای دریاچه ارومیه بود، اینکه چرا این پروژه تعریف شد و چرا دولت ژاپن به این پروژه علاقه مند شد به این دلیل بود که ما در فازهای قبلی طرح حفاظت از تالاب های ایران موضوع کشاورزی پایدار یا مشارکت جوامع محلی برای احیای تالاب ها و دریاچه ها را هم در تالاب پریشان و هم در محدوده دریاچه ارومیه انجام داده بودیم و در روستاهای پایلوت نتایج بسیار مثبتی داشت.

به گفته ارواحی در ادامه ژاپن به این تجربه ما علاقه مند شد و از آنجایی که یک توافقی میان دکتر روحانی رییس جمهوری ایران و نخست وزیر ژاپن در راستای همکاری برای احیای دریاچه ارومیه بود، دولت ژاپن اعلام آمادگی کرد که با همکاری طرح حفاظت از تالاب های ایران پروژه الگوسازی مشارکت جوامع محلی را در احیای دریاچه ارومیه آغاز کند.

وی با اشاره به اینکه این پروژه سه محور اصلی را دنبال می‌کند، گفت: مدیریت پایدار منابع آب و خاک، ارتقای سطح اقتصادی و توانمندی اقتصادی جامعه محلی و مکانیزم‌هایی که بتواند همزمان موجب حفاظت از تالاب و ارتقای جامعه محلی شود و محور سوم استقرار مدیریت زیست بومی در دریاچه ارومیه و تالاب های اقماری آن است.

ارواحی ادامه داد: در محور اول پروژه هایی را در تعداد محدودی روستا به عنوان کشاورزی پایدار پیاده کردیم و اکنون که در فاز ششم آن هستیم در ۱۵۰ روستا در ۲ استان آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی در حال اجرا است و نتایج خوبی داشته که مهمترین آنها کاهش ۴۰ درصدی مصرف نهاده‌های شیمیایی، افزایش بهره وری مصرف آب به میزان ۴۹ درصد، تاثیرات بسیار مثبت بر ایجاد اشتغال برای متخصصان محلی و ظرفیت سازی آن، تقویت همکاری های فرا بخشی میان سازمان جهاد کشاورزی و ادارات کل محیط زیست در استان ها بوده است.

مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب های ایران اظهارداشت: متعاقب آن شاهد این بودیم که سال گذشته ستاد احیای دریاچه ارومیه هم از این طرح استقبال کرد و منابع و اعتباراتی را هم به سازمان های جهاد کشاورزی و هم به ادارات کل حفاظت محیط زیست تخصیص داد که آنها هم بتوانند این نمونه کار را پیاده کنند.

وی ادامه داد: محور بعدی که موضوع ارتقای سطح اقتصادی جامعه محلی بود، در ۱۸ روستا پروژه های معیشت پایدار، معیشت جایگزین و صندوق زنان روستایی را پیش بردیم که ماحصل آن این بود که بتوان به الگوها و مدل هایی از معیشت رسید که به مراتب فشار به منابع دریاچه و به طور خاص فشار به منابع آب را کمتر کند و همزمان بتواند سطح درآمد جامعه محلی را بالاتر ببرد، همزمان نمونه های پروژه ای مانند پروژه پرداخت در ازای خدمات اکوسیستمی را نیز پیاده کردیم که از آن جمله پروژه هایی بود که همزمان باعث حفاظت از تالاب می شد که در محدوده کانی برازان پیاده شد و باعث حفاظت از تالاب شد و  همزمان درآمد کشاورزان محلی را بالاتر برد.

ارواحی گفت: امسال به این موضوع خیلی فکر کردیم که بتوانیم پروژه ای که پیش می بریم بیش از پیش نوآورانه و خلاقانه باشد و بتواند از ایده هایی که وجود دارد کمک بگیرد تا بتواند کمک بیشتری به احیای دریاچه ارومیه کند، از این رو برنامه ریزی کردیم تا جشنواره ایده ها و محصولات نوآورانه با تاکید بر مشارکت مردم در احیای دریاچه ارومیه را برگزار کنیم، این جشنواره در ۲ بخش استارتاپی و دریافت ایده ها به مدت سه روز از ۲۸ تا ۳۰ آبان ماه در ارومیه برگزار می شود.

وی افزود: روز ۳۰ آبان که روز پایانی جشنواره است حدود ۱۰ ایده و ایده هایی استارتاپی و یا در قالب غیر استارتاپی که بیشتر حالت ایده های مستقل دارند و آنها هم حداقل ۱۰ تا ۱۵ مورد به مرحله نهایی راه می یایند، این ایده ها حول محورهای اصلی از جمله توسعه طبیعت گردی و گردشگری جامعه محور، ترویج و گسترش کشت و فرآوری گیاهان دارویی، شیوه های نوآورانه کاهش ۴۰ درصدی مصرف آب، فناوری های مدرن ارتباطی در ارتقای مشارکت مردم در حفاظت و احیای محیط زیست، شیوه های نوین مدیریت ریزگردها و زنجیره های ارزش موثر بر بهبود اقتصاد خانوار روستایی و حفاظت از منابع حیاتی دریاچه هستند.

ارواحی با تاکید بر اینکه نیاز بود این ایده ها حول این محورها تعریف شود، گفت: در این جشنواره علاوه بر اینکه بتوانیم بیش از پیش موضوعات، بحث ها و ایده های نوآورانه را به کار گیریم؛ اهداف دیگری را هم دنبال می کردیم که از آن جمله «شناسایی نوآوران، مخترعان و حمایت و هدایت و توانمند سازی آنها»، «شناسایی مشکلات و نیازمندی های دستگاه های اجرایی»، « شناسایی محصولات برتر ایرانی و ایجاد جایگاه ویژه برای این محصولات در پروسه و رونق تولید داخلی» ، «ترویج روش های اصلاح الگوی مصرف منابع طبیعی و آب» ، «تعامل بیشتر با فرهیختگان و پژوهشگران» و «بستر سازی برای تجاری سازی نوآورانه و فناوری های نوین» از جمله اهدافی است که در این طرح دنبال می کنیم.

مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب های ایران اظهار داشت: جشنواره «ایده‌ها و محصولات نوآورانه» ۲۸ تا ۳۰ آبان ماه در ارومیه برگزار می شود که رویداد استارتاپی را در ۲ روز اول و مرحله نهایی را در ۳۰ آبان ماه خواهیم داشت که از ایده های برتر در ۲ بخش استارتاپی و عادی حمایت و جوایزی اهدا خواهد شد.

وی درباره نحوه حمایت و اجرایی شدن ایده های برتر در جشنواره گفت: برای طرح های برگزیده ۲ مکانیسم داریم. یکی جوایز محدودی که در جشنواره به برگزیدگان داده می شود و جدای از آن به دنبال همکاری و هماهنگی با ستاد احیای دریاچه ارومیه هستیم که ممکن است در این مسیر هم ستاد و طرح حفاظت از تالاب های ایران از ایده های برتر حمایت کنند و حتی ممکن است سایر بخش های مرتبط نیز از برخی ایده ها حمایت کنند مثلا برخی ایده ها در حوزه گردشگری است که سازمان میراث فرهنگی می تواند از آنها حمایت کند و ما در این میان نقش تسهیل‌گری خواهیم داشت که این ایده ها را به آن بخش های مختلف معرفی کنیم. البته باید تمرکز ایده ها روی دریاچه ارومیه باشد که ممکن است قابل تعمیم به تالاب های دیگر نیز باشد. /