استاد مهدوی‌دامغانی، گزینشگر این کتاب، (متولد ۱۳۱۵) فرزند آیت الله محمدکاظم مهدوی‌دامغانی، دانش آموخته ادبیات فارسی از دانشکده ادبیات دانشگاه تهران (۱۳۳۵ تا ۱۳۴۷) و از شاگردان اساتید مبرز این رشته همچون استاد جلال الدین همایی و استاد بدیع الزمان فروزانفر است.
از گزینشگر و مترجم کتاب
وی که استاد برجسته دانشگاه فردوسی مشهد بود از سال ۱۳۶۱ از این دانشگاه بازنشسته شد و به عنوان یکی از بزرگترین مترجمان متون کهن عربی و کتب معرفت دینی در چند دهه اخیر آثار زیادی در زمینه تالیف و ترجمه به فرهنگ ایرانی و اسلامی تقدیم کرده است که از این میان می‌توان به ترجمه دوجلدی مغازی محمدبن واقدی با عنوان فارسی تاریخ جنگ‌های پیامبر اسلام (ص)، ترجمه دو جلد از کتاب دلائل النبوه اثر محدث بزرگ احمدبن حسین بیهقی، ترجمه ۱۰ جلد از کتاب نهایه الارب فی فنون الادب (بخش سیره و تاریخ اسلام تا آغاز حکومت عباسی) و ترجمه اخبار الاطوال ابوحنیفه دینوری اشاره کرد. همچنین ۴۰ مدخل از مداخل دانشنامه جهان اسلام را نوشته و جوایز مختلفی را در حوزه نشر و کتاب دریافت کرده که از آن جمله است؛ جایزه کتاب سال در سال ۱۳۸۵برای ترجمه مغازی و سال ۱۳۹۵ جایزه فارابی به عنوان مترجم برتر زبان عربی.
کتاب گزیده‌ای از نیایش‌های حضرت علی (ع) دربرگیرنده ۷۲ فراز از نیایش های ایشان است که استاد مهدوی‌دامغانی از منابع مختلف از جمله الکافی از محمدبن یعقوب کلینی، مصباح المتهجد و سلاح المتعبد از محمدبن الحسن طوسی، بحارالانوار از محمدباقر مجلسی، شرح نهج البلاغه ابن ابی‌الحدید و نظایر آن گردآورده است و کمال‌الدین غراب آنها را به نثری متناسب با نثر عربی و تقریبا مسجع ترجمه کرده است.
غراب (متولد ۱۳۳۵ مشهد) در حوزه‌های علوم اجتماعی، تاریخی، قرآن‌پژوهی و نمایشنامه‌نویسی آثاری منتشر کرده است. در حوزه تحقیقات اجتماعی به کتاب بلوچستان یادگار مطرود قرون (انتشارات کیهان،۱۳۶۴) و در زمینه علمی بررسی تطبیقی مباهله پیامبر (ص) با مسیحیان نجران و در ترجمه نیایش‌های پیامبر (ص) با گزینش و ویرایش محمود مهدوی‌دامغانی از وی می توان اشاره کرد.
تورق گزیده‌ای از نیایش‌های حضرت علی (ع)
استاد مهدوی‌دامغانی در مقدمه خود ابتدا به تعریفی از معنای دعا و چگونگی دعا کردن بر اساس آیات قرآن می‌پردازد. سپس به اهمیت دعا نزد امیرالمومنین (ع) اشاره می کند و با بیان روایتی از امام سجاد (ع) در مورد دعا کردن جدش؛ یعنی امام علی (ع) فراوانی دعاکردن نزد امام اول شیعیان را نشان می دهد. این مقدمه گرانسنگ، روایت های دیگری از اصحاب حضرت علی (ع) از جمله کمیل نخعی و ضِرار را در مورد حالات آن امام همام (ص) در زمان خواندن پروردگار دربر می‌گیرد.
پیشگفتار مترجم کتاب نیز ابتدا به بیان تعریف از نیایش می پردازد و می‌نویسد: نیایش، البته فقط اظهار نیاز نیست؛ بلکه فراخواندن معبود هم هست. واژه فارسی نیایش ناظر بر بعد نیازمندی انسان است و واژه عربی دعا ناظر بر بعد فراخواندن معبود. درواقع هیچ نیایشی تهی از این دو بعد نیست؛ زیرا اگر نیازی وجود نداشته باشد، اصلا دعا و نیایشی شکل نمی‌گیرد. (ص. بیست)
کتاب با اولین فراز از نیاش حضرت علی (ع) به نام عاشقانه آغاز می شود و در این فراز که از ج. ۷۴ بحارالانوار برگرفته شده است و از زبان امام علی (ع) می خوانیم: اِلهی کَفَی بی عِزّا اَن اَکون لَک عَبداً و کَفَی بی فَخراً ان تَکونَ لِی رباً انتَ کَما احبُ فاجعَلنی کَما تُحبُّ.
خدای من!
مرا این ارجمندی بس که
بنده تو باشم
و این سرافرازی بس که
پروردگار من تو باشی
تو همانگونه هستی که
من دوست می‌دارم
پس مرا آنگونه بساز که
تو دوست می‌داری
هر چه به سمت انتهای کتاب می‌رویم، با فرازهای طولانی‌تری روبرو می شویم چنانکه مناجات شعبانیه فراز ۶۹ و دعای کمیل فراز ۷۰ از نیایش های حضرت علی (ع) در این کتاب را به خود اختصاص داده‌اند. دعای کمیل از جلد دوم کتاب مصباح التهجد و سلاح المتعبد از محمدبن الحسن طوسی آمده و در پاورقی توضیحاتی در مورد آن داده شده و نوشته است: این نیایش از نیایش های آن حضرت است که به کمیل بن زیاد نخعی، از یاران ویژه ایشان، آموخته است. این نیایش معروف به نیایش خضر پیغمبر (ع) است. شیخ طوسی گوید: روایت شده که کمیل بن زیاد نخعی، امیرالمومنین را در شب نیمه شعبان دید که سجده کرده و این نیایش را می خواند. در روایتی دیگر آمده است که کمیل پس از آن به خانه حضرت رفت و از ایشان درخواست کرد که این نیایش را به او بیاموزد. حضرت نیز نیایش را خواند و به او گفت بنویسد و خواندن آن را در شب‌های جمعه توصیه فرمود. شیخ عباس قمی نیز آن را از کتاب شیخ طوسی (مصباح المتهجد) نقل کرده است. (ص. ۱۶۰)
همینطور که کتاب را ورق می‌زنید و از زبان علی (ع) با خدا رازونیاز می‌کنید، می‌بینید و می‌خوانید دعای اللّهم لَک صُمنا و علَی رزقکَ اَفطرنا فَتقبلهُ مِنا انکِ انتَ المسیعُ العَلیم؛
خداوندا!
برای تو روزه گرفتیم
و با روزی تو روزه گشاییم
پس آن را از ما بپذیر
که بی‌گمان تو بسیار شنوا و دانایی
که معمولا هنگام افطار در ماه مبارک رمضان از گلدسته‌ها و منابر و حتی بعضی شبکه‌های تلویزیونی پخش و به خواندن آن سفارش می‌شود، ماخوذ از نیایشی از پیامبر اکرم (ص) است که هنگام افطارکردن می فرمودند: اللّهم لک صُمنا و عَلی رزقکَ افطَرنا فتقبلهُ مِنا، ذَهب الظُّما و ابتَلتِ العروق و بَقَی الاَجر: خداوندا برای تو روزه گرفتیم، و با روزی تو روزه گشاییم، پس آن را از ما بپذیر. تشنگی رفت، رگ‌ها سیراب شدند و پاداش برجا ماند ( ص ۷).
مترجم ضمن اینکه سعی کرده ترجمه جدیدی از نیایش‌هایی ارائه دهد که بارها ترجمه شده اند، تا حد زیادی به زبان اصلی وفادار مانده و می توان نوع ترجمه را نوعی ترجمه مبدامدار دانست. برای نمونه این بخش از ترجمه فراز ۶۷ با نام از تو زنهار می خواهم (که در مفاتیح الجنان با نام مناجات حضرت علی (ع) در مسجد کوفه آمده است)؛ اللّهم انی اَسالکَ الاَمانُ یومَ لاینفعُ المالِ و لابَنون الا من اَتیَ اللّه بِقلب السَلیم؛
خداوندا!
از تو زنهار می خواهم
برای آن روز که نه دارایی سود می بخشد و نه فرزند* جز اینکه آدمی با دلی پاک نزد خدا آید.
زنهار خواستن با توجه به فارسی معیار معاصر و دست‌کم برای شمار زیادی از خوانندگان امروزی چندان مانوس یا مفهوم نیست. با وجود این، کوشش مترجم را در ترجمه نسبتا آهنگین بعضی فرازها نباید ندیده گرفت.
کتاب گزیده‌ای از نیایش‌های حضرت علی (ع) به گزینش و ویرایش دکتر محمود مهدوی‌دامغانی و ترجمه کمال‌الدین غراب به همت انتشارات علمی و فرهنگی، در ۲۳۶ صفحه و ۱۰۰۰ شماره به بازار آمده است تا کام مومنان را با خواندن و چشیدن رازونیازهای حضرت علی (ع)، شیرین کند.
نظر شما