کتاب محصول تجربه بشری و خلاقیت‌های ذهنی و آموخته‌هایی است که در درازمدت محقق شده و بستر تعقل، رشد ایده و خلاقیت‌ها و پویایی فکری و عملی را مهیا می‌کند، می‌توان دانایی را بر جاده‌ای متصور شد که با غنابخشی به فرهنگ و مهارت‌های انسانی زمینه پیشبرد امور به بهترین شکل را رقم می‌زند.
از زمانی که بشر توانست بر دیواره غارها خطوطی ترسیم کند و آنچه در اندیشه‌اش می‌گذرد با دیگران به اشتراک بگذارد تا اختراع خط و پس از آن، روزگار پرفراز و نشیب زیادی طی شده اما ماحصل آن سبدی از دانایی است که در گنجینه ارزشمند کتاب به یادگار مانده است.
ایران زمین از دیرباز مهد تمدن و فرهنگ بوده و آنچه به عنوان سرمایه علمی و تجربی از گذشته‌ها به یادگار مانده حکایت از رونق مطالعه و درک صحیح از ارزش دانامحوری دارد اما امروز به دلایلی حوزه مطالعه و کتابخوانی با رکود مواجه شده است و آمارهایی که از سرانه کتابخوانی ارایه می‌شود شایسته جامعه فرهیخته ایرانی نیست و باید نواقص موجود در این حوزه اصلاح شود.
به گفته وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی هم اکنون میانگین مستمر مطالعه در کشور حدود ۱۳ دقیقه است در حالی که میانگین مصرف اینترنت ۱۶۹ دقیقه عنوان شده است.
این درحالی است که شاخص‌های مطالعه بر مبنای کسب تجربه و آگاهی عامل انگیزشی برای سرانه اشاره شده نیست بلکه از این رهگذر مطالعات شغلی و تحصیلی نیز محاسبه شده و می‌طلبد که با نگاهی علمی راهبردهایی در جامعه اجرایی شود تا سهم کتاب در سبد تقاضای روزانه خانواده بهبود یابد.
نهاد خانواده، آموزش، سیاست ورزان و رسانه‌های جمعی در این برنامه مهم باید به درستی و آگاهانه نقش‌آفرینی کنند تا کتابخوانی به رفتاری جمعی و عادتی روزانه در افراد تبدیل شود و با ترویج فرهنگ مطالعه سهم مشارکت آگاهانه افراد در امور برجسته و نمایان شود.
غفلت از کتابخوانی در ایام کودکی و نوجوانی را جدی بگیریم
«الهام داوری» مدرس دانشگاه علوم پزشکی اراک گفت: نخستین درس مطالعه تحریک حس پرسشگری و تفکر و اهمیت به تمرکز برای رشد فردی، فکری و مهارتی اشخاص است و فرد کتابخوان با فرصت طلایی مطالعه ضمن تقویت ذهن، دایره واژگانی گسترده‌تری می‌یابد و در ارتباطات سازنده و اثربخش می‌تواند نقش آفرین باشد.
وی افزود: در چند دهه اخیر ضربات مهلکی بر پیکر بی‌جان کتابخوانی وارد شده که در ریشه‌یابی این معضل می‌توان به غفلت از عادت به کتابخوانی از سنین پایین اشاره کرد که از ضعف ساختاری نهاد خانواده و آموزش برمی‌خیزد.
این استاد دانشگاه عنوان کرد: اگرچه شرایط اقتصادی و تنگناهای مالی، ضعف در حوزه چاپ و نشر و تولید آثارمتنوع و فاخر و پیشرفت روزافزون حوزه مجازی و فناوری نوین توانسته تاحدی در کاهش رغبت عمومی به کتابخوانی اثر بگذارد اما علت اصلی از جا نیفتادن اهمیت مطالعه برمی‌خیزد و ادامه این روند در درازمدت نشاط فکری و خلاقیت را به شدت تضعیف می‌کند.
داوری گفت: خانواده نقطه آغازین ایجاد عشق به کتابخوانی است و از این منظر نیاز است که آگاهانه بخشی از فرصت روزانه کودک به مهارت کتاب اختصاص یابد و این نیاز با مدرسه و دانشگاه هدایت شده و راهبردهای برنامه ای - کاربردی اعمال شود.
«فرشته مومنی» کارمند گفت: کتاب گریزی آفت و چالشی است که به جان جامعه افتاده و باید در سایه تدبیر و ایجاد انگیزش راهکارهای اثربخش در این خصوص اعمال شود.
وی توضیح داد: رسانه‌های جمعی به ویژه تلویزیون و فضای مجازی افراد را سطحی نگر و اذهان را شلوغ می‌کند و آرامشی که در مطالعه هست هرگز از آن‌ها حاصل نمی‌شود که این مسئله در گذر زمان نسلی با اطلاعات ناقص و کم سطح و غیرکاربردی را به همراه خواهد داشت.
این شهروند اظهار داشت: آشفتگی ذهنی و کم سطحی دانش و آگاهی خود را در سطوح تصمیم سازی، اجرایی و مناسبات بین فردی نشان می‌دهد برای مثال رشد اسیب‌های اجتماعی و پایین امدن سرمایه اجتماعی و مشارکت در امور شهری و فعالیت‌های هدفمند مبتنی بر برنامه تا حدودی با این واقعیت ضعف کتابخوانی در ارتباط است.
مومنی اظهار داشت: فضای مجازی می‌تواند ۱۶۹ دقیقه میانگین مصرف اینترنت را مصادره کند و فرصتی را برای انگیزه‌ها، رویدادها و ابتکارات تازه به منظور ترغیب و تشویق خواندن فراهم کند اما کتابخوانی فرصتی در خلوت با خود ، کاهش استرس و تحریک ذهنی برای رشد آگاهی است و این مهم با هیچ چیز دیگری جایگزین نمی‌شود.
کتابخوانی همراه با پیوست فرهنگی به دانایی محوری جامعه می‌انجامد
استاندار مرکزی گفت: پیوست امور فرهنگی جامعه با مولفه دانش و آگاهی حاصل می‌شود و مطالعه سرمایه‌ای مهم است که باید حفظ و ارتقا یابد.
سید «علی آقازاده» افزود: توسعه پایدار شهری، مهار آسیب‌های اجتماعی تقویت مناسبات اجتماعی و دایره خلاقیت و علم ارباط تنگاتنگ با کتابخوانی دارد که نیاز است در سایه برنامه هدفمند گستره کیفی آن در جامعه روز به روز بیشتر شود.
وی یادآور شد: بخشی از فرهنگ مطالعه به بهبود و تقویت فضاهای کتابخوانی، حمایت از حوزه نرم افزاری و سخت افزاری کتاب دارد اما این همه ماجرا نیست و فرهنگ کتابخوانی باید برای افراد جا بیفتد که در این زمینه نقص اساسی وجود دارد.
استاندار مرکزی بیان کرد: بر اساس قانون مدیریت شهری موظف است نیم درصد از درآمد شهرداری‌ها را به کتابخانه‌ها اختصاص دهد اما این مهم ۲ سال است که در اراک با تاخیر مواجه شده و نیاز است برای ترویج فرهنگ مطالعه در پرداخت این تکلیف قانونی تسریع شود.
آقازاده افزود: سایر شهرداری‌های استان در پرداخت نیم درصد از سهو درآمد خود کوشا هستند و نیاز است که این مهم برای اراک نیز با جدیت پیگیری شود.
وی عنوان کرد: یکی از وظایف ذاتی مدیریت شهری کمک به بهبود وضعیت فرهنگی شهر است اگر ساختار بالنده در مدیریت علمی شهر با همراهی مردم طلب می‌شود باید شهروندان در رفتارهای مدنی و احساس هویت شهروندی بالنده و آگاه شوند و این مهم از جاده آموزش و آشتی با مطالعه محقق می‌شود.
استاندار مرکزی اظهار داشت: عملیات اجرایی بزرگترین کتابخانه کشور در استان مرکزی با اعتبار ۱۰۰ میلیارد ریال در دست انجام است که پایان سال ۹۹ به بهره‌برداری می‌رسد.
آقازاده گفت: استان مرکزی به قطب مشاهیر کشور شهرت دارد اما در شاخص مطالعه جزء استان‌های با جایگاه متوسط است اما باتوجه به سبقه فرهنگی و تاریخی درخشان باید سهم کتابخوانی در آن افزایش پیدا کند.
وی گفت: دانش اندوزی در دین مبین اسلام جایگاه رفیعی دارد و کتاب به‌عنوان حافظ احیا کننده تفکر و اندیشه‌های والا کام طالبان علم را سیراب می‌کند، کتاب وسیله‌ای مطمئن در بهینه‌سازی فرهنگ جامعه و گواه آن کسانی هستند که با کتاب انس گرفته‌اند و خانواده یکی از اساسی‌ترین نهادها در فرهنگ‌سازی مطالعه وظیفه خطیری دارد.
استاندار مرکزی افزود: تقویت کتابخانه‌ها با رویکرد جذابیت مداری عناوین مطالعه و روزآمد کردن گنجینه کتابخانه‌ها با تازه‌های کتاب در نظام آموزشی استان امری ضروری است و قشر نوجوان و جوان استان باید با حوزه مطالعه آشتی کنند و قدر یافته‌های عمیق از این حوزه را بندانند.
روزآمدی گنجینه کتابخانه ها و لزوم ترویج فرهنگ مطالعه
نماینده ولی فقیه در استان مرکزی نیز معتقد است: برنامه‌ریزی برای نهادینه کردن فرهنگ مطالعه، باید از اولویت‌های اصلی باشد چرا که احیای فرهنگ اسلامی و ایرانی و نهادینه کردن اخلاق در جامعه از مسیر مطالعه و توسعه فکری می‌گذرد که مسئولان فرهنگی به خصوص اعضای شورای فرهنگ عمومی باید به این مهم توجه ویژه داشته باشند.
آیت‌الله «قربانعلی دری نجف‌آبادی» اظهار داشت: افراد فرهیخته و نهادهای فرهنگی استان باید الگوی اشاعه فرهنگ مطالعه و کتابخوانی باشند چرا که این مهم یکی از شاخص‌های اصلی توسعه یافتگی و باروری اندیشه در جامعه است.
وی سرانه مطالعه در استان مرکزی را غیرقابل قبول عنوان کرد و گفت: این استان در همه نقاط کشور و حتی جهان به عنوان زادگاه امام خمینی(ره) و خاستگاه علمای بزرگ اسلامی معرفی شده است، بنابراین باید در همه زمینه‌ها به خصوص مسائل فرهنگی و اجتماعی سرآمد دیگر استان های کشور باشد.
امام جمعه اراک، خواستار عزم جدی شهرداری‌ها و شوراهای اسلامی شهرهای استان مرکزی در عمل به تعهدات قانونی و حمایت همه‌جانبه از کتابخانه‌های عمومی شد و تاکید کرد: پرداخت نیم درصد درآمد شهرداری‌ها به نهاد کتابخانه‌های استان و همکاری در گسترش فرهنگ کتابخوانی باید در دستور کار شهرداری‌ها قرار گیرد.
آیت‌الله دری نجف‌آبادی گفت: کم توجهی خانواده ها به علوم انسانی یکی از مشکلات بزرگی است که باید برای آن چاره اندیشی کرد.
معاون سیاسی و امنیتی استانداری استان مرکزی نیز گفت: بهبود کمی و کیفی کتابخانه‌های عمومی استان و روزآمد کردن عناوین مطالعه همخوان با سلایق و نیاز بخش‌های مختلف جامعه از موضوعات مهمی است که باید مورد توجه مسئولان این نهاد قرار بگیرد.
«بهروز اکرمی» افزود: نهاد کتابخانه‌های این استان به‌عنوان طلایه‌دار فرهنگ کتابخوانی باید از تمام نهادها گزارش های مدون ماهیانه و سالیانه مطالبه کند.
وی اضافه کرد: بر اساس گزارش نهاد کتابخانه‌های استان مرکزی، سرانه مطالعه پایین ارزیابی شده است، بنابراین مسوولان فرهنگی استان وظیفه دارند همه تلاش خود را برای ارتقای سرانه مطالعه مفید در جامعه به کار ببندند.
معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استانداری مرکزی گفت: علما و بزرگان همواره توصیه بر مطالعه دارند و اهمیت کتابخوانی در توسعه فردی و اجتماعی بر همگان آشکار است.
اکرمی افزود: برای ترویج فرهنگ کتابخوانی و بالابردن سرانه مطالعه امری ضروری است که باید مورد توجه خاص متولیان امور فرهنگی، خانواده ها و نظام آموزشی قرار گیرد.
تقویت سرانه مطالعه کار فرهنگی قوی می‌خواهد
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان مرکزی نیز گفت: سرانه مطالعه در برخی کشورها ۹۰ تا ۱۲۰ دقیقه اعلام شده و در ایران این شاخص ۱۳ دقیقه و در برخی استان‌ها سه تا چهار دقیقه است.
حجت‌الاسلام«عباس دانشی» افزود: بالا بودن سرانه مطالعه در کشورها نتیجه کار فرهنگی منسجم است و به‌منظور بهبود سرانه مطالعه باید برنامه ریزی دقیق، همیشگی و نافذ داشت و برای دستیابی به دانش و دانایی و تاریخچه پیشینیان چاره‌ای جز مطالعه نیست.
وی اظهار داشت: تعالی فرهنگ بشری کتاب است و آنچه ما را ماندگار و با مشاهیر پیوند می‌زند، کتاب است و یک کتاب هرگز کالای لوکس و در حاشیه زندگی نیست بلکه این عنصر مهم فرهنگی باید در متن زندگی وجود داشته باشد.
حجت‌الاسلام دانشی ادامه اظهار داشت: جای موزه علم در کشور خالی است تا فرزندان با حضور در آن با زندگینامه مفاخر و بزرگان کشور آشنا شوند.
به ازای هر ۱۰۰ نفر در استان مرکزی حدود ۲ متر فضای کتابخانه ای وجود دارد
سرپرست نهاد کتابخانه‌های استان مرکزی نیز گفت: یک میلیون و ۸۴ هزار و ۹۳۶ جلد کتاب در ۹۰۴ هزار و ۱۶۲ عنوان در کتابخانه های استان مرکزی وجود دارد.
«مجید رستگاری‌گوهر» افزود: ۷۷ میلیون ریال کتاب در نیمه نخست امسال از محل اعتبارات استانی خریداری شده و به کتابخانه‌های عمومی استان تحویل شده‌است.
وی گفت: یک هزار و ۷۲۸ نفر از ابتدای سال تا پایان مهرماه در قالب ۳۳۷ نشست کتابخوان به معرفی کتاب پرداخته‌اند.
سرپرست نهاد کتابخانه‌های استان مرکزی بیان کرد: ۵۳ هزار ۹۵۵ نفر در کتابخانه نقاط مختلف استان عضویت دارند که ۲۳ هزار ۸۰۸ نفر آنان زن و بقیه مرد هستند.
رستگاری گوهراضافه کرد: به ازای هر ۱۰۰ نفر در استان مرکزی حدود ۲ متر فضای کتابخانه و حدود یک جلد کتاب وجود دارد.
وی با بیان اینکه، خانواده نخستین ارکان تشویق افراد به امر مطالعه است، گفت: از آنجا که فرهنگ مطالعه یک امر اکتسابی است، می‌طلبد تا گرایش به این فرهنگ از خانواده‌ها آغاز و سپس به مدارس، مراکز فرهنگی و آموزشی مربوطه تسری یابد.
سرپرست نهاد کتابخانه‌های استان مرکزی همکاری نکردن شهرداری ها در پرداخت سهم نیم درصد به نهاد کتابخانه های استان را مهمترین مشکل این نهاد عنوان کرد و گفت: در سال جاری شهرداری اراک تنها یک میلیارد ریال به حساب نهاد کتابخانه های استان مرکزی واریز کرد در صورتی که این دستگاه خدماتی بیش از ۲۲ میلیارد ریال به نهاد کتابخانه های استان مرکزی بدهکار است.
رستگاری گوهر با بیان اینکه ۵۰۰ ویژه برنامه با موضوعات متنوع برای گرامیداشت هفته کتاب در استان مرکزی برگزار می‌شود، گفت: نشست‌های کتابخوان در سطوح مختلف شامل ۶ نشست اختصاصی، ۳۵ نشست کتابخانه‌ای و ۱۵ نشست مدرسه‌ای به همت کتابداران استان مرکزی در این هفته در نظر گرفته شده‌است.
وی افزود: ۶ نشست نمایشنامه‌خوانی، ۵۱ مسابقه کتابخوانی، ۵۴ برنامه بازدید دانش‌آموزی از کتابخانه‌ها، بیش از ۳۰ بازدید مدیران و مسئولان دستگاه‌های اجرایی از کتابخانه‌ها و سه برنامه نقد کتاب نیز در استان برای این هفته تدارک شده است.
سرپرست کتابخانه‌های عمومی استان مرکزی گفت: هفت برنامه رونمایی و نقد کتاب، ۱۸ مورد معرفی کتاب برای شهروندان در محافل عمومی، ۳۶ برنامه قصه‌گویی برای کودکان، ۴۳ برنامه نشست مطالعاتی، ۱۰ کارگاه آموزشی- مهارتی از دیگر برنامه‌های پیش‌بینی شده برای این هفته در استان است.
رستگاری‌گوهر افزود: نمایشگاه پوستر کتابخوانی، خلاصه‌نویسی از کتاب، داستان‌نویسی با موضوع زندگانی پیامبر اعظم(ص)، تندخوانی کتاب، خاطره نویسی، روزنامه دیواری، برگزاری نمایش عروسکی، نشست اراک شناسی، مثنوی خوانی، سعدی خوانی و تفسیر نهج البلاغه نیز در هفته کتاب دنبال می‌شود.
وی اظهار داشت: فضای مطالعه در استان مرکزی کمتر از ۲ متر است که این شاخص برای هر ۱۰۰ نفر هشت متر در سال ۱۴۰۴ برنامه‌ریزی شده است.
سرپرست کتابخانه‌های عمومی استان مرکزی گفت: ۷۳ کتابخانه عمومی و ۱۱ کتابخانه مشارکتی در استان مرکزی ۶۲ هزار عضو دارند.
کارشناسان و دست اندرکاران امور فرهنگی در استان مرکزی بر این باورند که کتاب نباید به عنوان کالا نگریسته شود بلکه به عنوان غذای روح باید با حمایت‌های اصولی در سبد هزینه خانوار قرار گیرد.
در دسترس قرار دادن کتاب در اماکن عمومی که مردم ایستایی برای خدمات و کار دارند و توسعه ایستگاه‌های کتابخوانی در بوستان‌ها و دستگاه‌های اجرایی و عمومی و توسعه کتابخانه‌ها و کتابفروشی‌های سیار شاید از راهکارهای موثر در بهبود عادت به کتابخوانی باشد و بتواند شمار بیشتری از مردم را در جاده دانایی هدایتگری کند.
نظر شما