دولت زمینه اعتراضات مدنی را فراهم کند

روح‌الله بیات روز پنجشنبه در گفت و گو با خبرنگار گروه دانشگاه و آموزش افزود: اعتراض مدنی شامل شیشه شکستن و ... نمی شود بلکه روش خاص خود را دارد همچنین دولت باید در جریان گفتمان سازی، اعتراض افراد را در شکل انتقاد قرار داده و آن انتقاد را در بحث اصلاح سیاست های دولت بکار گیرد.

وی  بی توجهی به علوم اجتماعی را موجب ناآگاهی از خواست‌ها و دردهای جامعه دانست و اظهار داشت: اصلاح قیمت ها اجتناب ناپذیر است اما باید این کار بسیار موشکافانه و با توجه به لایه های مختلف اجتماعی و زندگی مردم در نظر گرفته شود.

این استاد دانشگاه در تحلیل خود از ناآرامی های اخیر در حاشیه شهرها به بهانه افزایش قیمت بنزین تصریح کرد: زمانی که اعتراضی به وجود می‌آید بدین معنی است که دردی در اجتماع وجود دارد. این موضوع یا به شکل مزمن از گذشته وجود داشته یا در مقطعی این اتفاق رخ داده است.

وی افزود: در ایران در مباحث اجتماعی و تغییرات پیش رو، علوم اجتماعی فراموش شده است. به عبارتی علوم اجتماعی دراین کشور به رسمیت شناخته نمی‌شود و به آن توجه نکرده و بها نمی‌دهیم.

عضو هیات علمی دانشگاه امام خمینی (ره) ادامه داد: خدمتی که علم به بشر می‌کند این است که قبل از وقوع حادثه پیش‌بینی های لازم انجام می شود که به خصوص این مسئله را در علوم تجربی شاهد هستیم. علم تجربی پیش‌بینی رفتار کرده و متخصص نیز رفتارها را به سمت جریان و اهداف مطلوب حرکت می‌دهد. در ایران به دلیل اهمیت کم به علوم اجتماعی این مسائل رعایت نمی‌شود.  

بیات با طرح این سوال که در تصمیمات مهم اجتماعی و اقتصادی چه میزان دانشگاهیان و دانشکده‌های اقتصاد و علوم اجتماعی دخیل هستند، گفت:  فرآیند تصمیم گیری‌های اقتصادی باید همچون دانشکده‌های علوم پزشکی که این تصمیمات در جریان‌ها و متن اساسی آن شکل گرفته و بعد از آن ابلاغ می‌شود در دانشکده‌های علوم اجتماعی و اقتصاد نیز بوجود آید تا جامعه بتواند در آینده این متخصصان را متهم نکند که از تخصص لازم برخوردار نبوده و پیش بینی درستی را انجام نداده‌اند. 

وی با بیان این مطلب که در ابتدا باید مسایل حمل و نقل را درست کنیم، گفت: در زمینه وسایل حمل و نقل عمومی در این چند سال هنوز بحث بر روی موارد کلی بوده و به شکل جریان اجتماعی با آن برخورد نکرده‌ایم، ما در ابتدا باید به مسائل حمل و نقل رسیدگی کنیم و بعد از آن حامل‌های انرژی را آزاد کنیم.

وی افزود: اینکه قیمت حامل‌های انرژی آزاد شود حرف منطقی است اما باید راهکاری نیز برای آن در نظر گرفته شود. در کشورهای توسعه یافته ۸۰ درصد مردم از حمل و نقل عمومی برای رفت و آمد استفاده می‌کنند که در ایران این رقم برعکس بوده و بیشتر افراد از وسایل نقلیه شخصی استفاده می‌کنند.

استاد دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) تصریح کرد: ایران سیستم حمل و نقل عمومی مناسبی نداشته و زمانی که صحبت از آزاد سازی قیمت حامل های انرژی می‌کنیم نباید انتظار داشته باشیم که مردم رفتار عقلایی داشته و وسایل نقلیه خود را از منزل بیرون نیاورند. شهروندان با وسیله نقلیه خود به محل کار رفته و یا کارهای روزمره خود را انجام می دهند.

بیات افزود: اگر ما به علوم اجتماعی احترام بگذاریم و مفهوم جریان قیمت حامل‌های انرژی و آزادسازی بنزین را به کار بریم چنین وضعیتی پیش نخواهد آمد. کسانی که طرفدار آزادسازی انرژی هستند از این نظر حق دارند بگویند که چرا بنزین وگازوئیل قاچاق می‌شود.

وی افزود: حدود ۱۵ سالی است که وارونگی هوا را شاهد هستیم. ما در قبل با چنین پدیده‌ای مواجه نبودیم که این مسئله به دلیل تردد این میزان خودرو در کشور و به واسطه سیاست گذاری اشتباه در سیستم حمل و نقل کشور به وجود آمده است.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: تا زمانی که بهبودی در حمل و نقل عمومی ایجاد نشود، نمی‌توانیم صحبت از آزادسازی قیمت بنزین کنیم. زمانی مردم دست به اعتراض نمی زنند که مسئولان و سیاستگذاران کالای جانشین را معرفی کنند. زمانی که خیابان‌ها به اندازه کافی فضا برای رفت و آمد خودرو ندارد، چگونه می‌توانیم تبلیغ دوچرخه سواری در کشور داشته باشیم.

بیات تصریح کرد: ما زمینه‌های اولیه این اعتراض را در جامعه ایرانی داشته‌ایم و سیاست‌هایی که در مورد آزادسازی انرژی به وجود می‌آید، باعث می‌شود تا این درد خود را بیشتر نشان دهد. اگر به دانش و زندگی اجتماعی و سیستم‌هایی که در ایران است واقف باشیم چرا باید این زمینه‌ها را تشدید کرده و سیاست‌های آزادسازی انرژی را اجرا کنیم.

این استاد دانشگاه با بیان این موضوع که توسعه شهری و منطقه‌ای به وسیله شریان حمل ونقل شکل می‌گیرد، افزود: در حاشیه شهرها اعتراضات با شدت بیشتری صورت می‌گیرد. این شهرها به وسیله سیستم حمل و نقل عمومی به شهر مادر پیوسته است. جمعیت فراوانی که در این شهرها وجود دارد چاره ای را برای سکنه آن جز بیرون آوردن وسایل نقلیه خود باقی نگذاشته است.

این استاد دانشگاه ادامه داد: سرمایه اجتماعی به این دلیل کم شده که تصمیمات دولت در کنار تصمیم ملت به خوبی پیش نرفته است.

وی در ادامه با بیان اینکه بحث هایی این چنینی باید تبدیل به گفتمان شود، افزود: گفتمان بحث و گفت و گو نیست، بلکه رسیدن به یک ایده مشترک یا یک تفاهم است. رسیدن به یک تفاهم با یک ایده مطرح شده که کدام راه را طی کنیم همان گفتمان است.
این استاد دانشگاه ادامه داد: مسئولان باید قبل از اجرایی کردن یک طرح فرآیند آن را مورد بررسی قرار داده و به عبارتی ذهن مردم را در خصوص موضوع مربوطه آماده کنند. به طور مثال در خصوص موضوع بنزین چطور باید افراد حاشیه نشین با این قیمت و هزینه‌های بالا خود را به منزل برسانند.  
بیات تصریح کرد: نمی توان یک طرح اجتماعی را اینطور بیان کرد که کاملا دارای مزیت است، اما می توان فرآیندی در آن پیدا کرد که مزایای آن بیشتر و معایب آن کمتر شود. تعجب می کنم از اقتصاددان هایی که می گویند نباید قیمت حامل های انرژی را افزایش دهیم، در این وضعیت همه شاخص های ما بهم می خورد و باید از آنها پرسید در ارتباط با قاچاق سوخت چه باید کرد و یا در خصوص بحث آلودگی چه باید کرد. این سوالات را از این افراد باید پرسید.  
وی با بیان این مطلب که طرفدار واقعی کردن قیمت انرژی است اما مشروط بر تعریف کالای جانشین، افزود: مزیت طرح جدید قیمت بنزین تزریق درآمدهای آن در طبقات محروم جامعه و دهک های پایین است که بسیار مطلوب بوده اما این تنها یک مسکن است و در بازده زمانی با افزایش قیمت روبرو خواهیم شد. این مزیت در بلند مدت به دلیل ایجاد تورم نه تنها به واسطه افزایش قیمت بنزین بلکه به دلیل تحریم، جریانات نقدینگی اثر خود را گذاشته است.  
وی با بیان اینکه سهم بنزین در این شرایط خیلی ارزیابی نمی شود، گفت: بیشترین تاثیرات منفی را در سیستم حمل و نقل عمومی از نظر افزایش کرایه خواهیم داشت که این افزایش اجتناب ناپذیر است.

این استاد اقتصاد ادامه داد: در ۱۰ سال گذشته اگر چنانچه از بحث آزادسازی قیمت حامل های انرژی مقدار قابل توجهی، حدود ۴۰ درصد به جای پرداخت یارانه برای بهبود سیستم حمل و نقل انجام و اتوبوس های جدید با گنجایش بیشتر و مصرف کمتر خریداری می شد و یا در ارتباط با توسعه راه ها اقدامات بیشتری صورت می گرفت مردم در وضعیت موجود و در طرح جدید همراهی بیشتری با دولت داشتند.
بیات گفت: باید بخشی از یارانه های دهک های بالا از همان اول پرداخت نمی شد و مبلغ آن خرج افتتاح راه آهن جدید و یا افتتاح خط مترو و حمل و نقل عمومی می شد. مردم با اعتمادی که به دولت داشتند، اعتراضی نکرده و با توجه به عملکرد سال های گذشته بی چون و چرا این تغییر را نیز می پذیرفتند.
عضو هیات علمی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) ادامه داد: نبود سرمایه اجتماعی و کاهش آن اموال دولتی را نیز تحت الشعاع قرار می دهد. بنابر این با هیجانات ایجاد شده افراد، دیگران را نیز از ثروت ها و داشته های خود محروم می کنند و دست به کارهایی همچون آتش زدن اموال عمومی و شخصی دیگران می زنند.  
بیات خاطرنشان کرد: فقدان توجه به علوم اجتماعی و علم اقتصاد در ایران و کم توجهی نسبت به سیستم حمل و نقل عمومی از دلایل بوجود آمدن شرایط فعلی است.  
وی تصریح کرد: افرادی که در بیرون از ایران برای ما نقشه می کشند از عناصر و افراد حاشیه نشین به این دلیل بیشتر استفاده می‌کنند که این افراد چیزی برای از دست دادن ندارند. این افراد به راحتی فریاد کشیده و اموال مردم را به آتش می کشند. فقر در شهرک های اطراف شهرهای بزرگ همچون تهران وجود داشته و بازگشت به علوم اجتماعی می تواند به حل اعتراضات کمک کند.

1834