عطش خرید در «جمعه‌سیاه»

هنوز یک ساعت از اتصال مجدد اینترنت نگذشت که تصاویر ویدئویی یک استوری اینستاگرامی، کیف و کفش‌های مختلف از یکی از معروف‌ترین برندهای جهان را نشان می‌دهد. قیمت آن‌ها به لیر است که بیش از ۷۰ درصد تخفیف خورده است. روی این تصاویر، صدای خانمی می‌گوید: «بچه‌ها باور نمی‌کنید قیمت‌ها چقدر شکسته شده، زودتر سفارش‌هاتون رو ثبت کنید که بتونم راحت براتون تهیه کنم. بلک‌فرایدی ترکیه از الان شروع شده.»

این زن، صاحب یکی از صفحه‌های تجاری اینستاگرام است که با عکس و ویدئو گرفتن از فروشگاه‌های برندهای معروف در ترکیه، سفارش می‌گیرد و با ۴۰۰ تومان اختلاف قیمت به ازای هر لیر، محصولات را به دست مشتریانش می‌رساند. 

پای «بلک‌فرایدی» یا جمعه سیاه حالا از طریق همین صفحه‌های مجازی به زندگی ایرانی‌ها نیز وارد شده و بازار آن نیز داغ است، البته نه مانند آنچه که در تمام جهان می‌گذرد.

پیش‌بینی می‌شود که آمریکایی‌ها امسال در جمعه سیاه(بلک‌فرایدی) و دوشنبه اینترنتی(سایبر ماندی) بیش از ۸۷ میلیارد دلار خرج کنند.

فروشگاه‌ها و برندهای معروف در آخرین جمعه سال، حراج‌های عجیب‌وغریب ۵۰ تا ۹۰ درصدی برگزار می‌کنند و مردم از یک شب قبل از شروع حراج، پشت در فروشگاه‌ها می‌خوابند تا به محض باز شدن برای خرید هجوم ببرند و جنس‌های مختلف و به خصوص لوازم برقی بزرگ را از دست هم قاپ بزنند.

البته این رویداد در تمام جهان برگزار می‌شود اما در آمریکا از هرجای دیگری پرشور تر است. تب خرید در جمعه سیاه در آمریکا آنقدر بالاست که از سال ۲۰۰۶ تا کنون، ۹ نفر نیز در جریان آن کشته شده‌اند.

جمعه سیاه از کجا شروع شد؟

نخستین استفاده متاخر از Black Friday، جمعه سیاه، به سال ۱۹۶۱ برمی‌گردد. پلیس فیلادلفیا، از شلوغی‌ شهر برای خریدهای سال نو کلافه شده بود و برای توصیف تراکم جمعیت و ترافیک آخرین روزهای سال، از جمعه سیاه استفاده کرد. رواج این اصطلاح آرام بود تا زمانی‌که نیویورک تایمز در سال ۱۹۷۵، برای توصیف ۲۹ نوامبر با جمله «شلوغ‌ترین و پرترافیک‌ترین روز خرید سال» از اصطلاح جمعه سیاه استفاده کرد.

 بعد از این کار رسانه‌ای، جمعه سیاه رایج شد و در دهه هشتاد میلادی، به عنوان یک سنت ویژه در فرهنگ کریسمس مطرح شد. حالا اما جمعه سیاه، با منطق فروش و بازاریابی تحلیل می‌شود. فروشگاه‌ها کالاهایشان را از اول سال می‌فروشند و در ماه نوامبر، به زمانی می رسند  که دیگر هر چه بفروشند، فقط برایشان سود حساب می شود.آن‌ها در این روز خط قرمز فروش را رد کرده‌اند و وارد خط سیاه شده اند. بر اساس این تئوری، فروشگاه‌ها و خرده فروش ها بعد از گذشت ۱۱ ماه از سال، دغدغه فروش را پشت سر گذاشته‌اند. به همین دلیل حراج‌های فوق العاده با تخفیف های ۱۰ درصد تا ۹۰ درصدی  برگزار می شود و تا روز کریسمس هرچه به دست آورند، سود خالص محسوب می‌شود.

مردم چقدر خرید می‌کنند؟

آمارهای فدراسیون بین‌المللی خرده‌فروشی، نشان می‌دهد که در سال ۲۰۰۵، میزان کل خرید مردم ۲۶.۸ میلیارد دلار بود و هر فرد به طور میانگین ۳۰۱ دلار خرج کرده بود. در سال ۲۰۰۸ این رقم به ۴۱ میلیارد دلار رسید، در سال ۲۰۱۱ از ۵۲ میلیارد دلار عبور کرد و در سال ۲۰۱۲ به حدود ۶۰ میلیارد دلار رسید. 

حالا نیز پیش‌بینی می‌شود که امسال آمریکایی‌ها ۳ میلیارد دلار کمتر از پارسال خرید کنند و میانگین خرید هر بزرگسال، ۳۹۷ دلار باشد که در کل به رقمی حدود ۸۷ میلیارد دلار می‌رسد. در سال ۲۰۱۸، آمریکایی‌ها ۸۴ میلیارد دلار خرید کرده بودند.

در سال ۲۰۱۷ نیز ۱۷۴ میلیون فروشنده آتش به مالشان زدند و به طور میانگین هر فرد ۳۳۵.۴۷ دلار خرج کرد. کل خریدهای مردم نیز به ۵۸.۳ میلیارد دلار رسید.

بر اساس آمارهای سایت تحلیلی «فایندر» در حالی که به طور کلیشه ای، به نظر می رسد زنان بیشتر از مردان خرید می کنند، در بلک فرایدی وضعیت برعکس است. بر اساس پژوهش سایت فایندر، امسال ۸۸ درصد از مردان گفته اند که امسال در بلک فرایدی خرید خواهند کرد در حالی که ۸۵ درصد از زنان خبر از خرید داده اند.

اما با این وجود امسال مردان تنها ۵۸.۲۶ دلار بیشتر از زنان خرج می‌کنند. زنان برای بلک‌فرایدی ۳۷۷.۹۴ دلار کنار گذاشته‌اند در حالیکه مردان نفری ۴۳۶.۲۰ دلار بودجه برای خریدهای این جمعه سیاه در نظر گرفته‌اند.

 نکته جالب آنجاست که در سال ۲۰۱۸، ۶ درصد تفاوت میان مردان و زنان وجود داشت اما مردان دو برابر بیشتر از زنان هزینه کردند. هر کدام از مردها ۶۲۶.۴۴ دلار خرج بلک فرایدی کردند و زنان ۳۴۲.۵۰ دلار برای این مناسبت پرداختند.

یافته جالب دیگری نشان می دهد که اینجا هم بین صاحبخانه ها و مستاجرها تفاوت وجود دارد. در حالی که ۷۱ درصد از مستاجرها گفته اند که در بلک فرایدی حدود ۲۷۵ دلار خرج خواهند کرد؛ ۷۳ درصد از صاحبخانه ها بیش از ۵۵۶ دلار در جمعه سیاه پول خرج می کنند.

سایت های خرده فروشی آنلاین نیز از سال ۲۰۱۳ «سایبر ماندی» به معنی دوشنبه سایبری را راه انداخته اند و از فروشنده های بزرگ اینترنتی بین المللی مانند وال مارت و آمازون گرفته تا سایت های کوچک محلی آتش به مال شان می زنند. در سال ۲۰۱۵، شرکت های فروش آنلاین آمریکا ۱۰۶ میلیارد دلار در این روز فروش داشتند.

اما ۵۲ درصد از مردم، از خریدهایشان در جمعه سیاه پشیمان می‌شوند. در سال ۲۰۱۸، میانگین هزینه صرف شده برای خرید هر کالا ۹۶۴ هزار و ۸۵ دلار بود که نسبت به سال قبل از آن، ۴۲ دلار کاهش یافته بود.

۹ نفر کشته در جمعه سیاه

از سال ۲۰۰۶ تا به حال، ۹ نفر در این جمعه کشته شده‌اند. به روایت فاکس‌نیوز، در سال ۲۰۰۸، جمعیتی بیشتر از دو هزار نفر چند ساعت مقابل فروشگاه WalMart در نیویورک  منتظر بودند تا ساعت ۵ صبح، برسد. آن‌ها بی‌تاب شده بودند و وقتی در فروشگاه باز شد، به داخل هجوم بردند و کارمند ۳۴ ساله‌ای زیر دست و ‌پای آن‌ها مرد.

در سال ۲۰۱۳، مردی در لاس‌وگاس یک سینمای خانگی را از فروشگاه به سمت خانه‌اش می‌برد که در راه با دزدی درگیر و به ضرب گلوله کشته شد.

پس از آن در سال ۲۰۱۶، به جوانی ۲۱ ساله ساعت یک نیمه شب مقابل فروشگاه Macy's در نیوجرسی شلیک و کشته شد.

آخرین مورد قتل نیز به سال ۲۰۱۸ برمی‌گردد؛ در «آلباما» ایالتی در شمال آمریکا، پسری توسط یک محافظ امنیتی مورد اصابت گلوله قرار گرفت و کشته شد. دو نفر دیگر نیز در این تیراندازی مجروح شدند.

جدول میزان خرده فروشی «جمعه سیاه» در ده سال گذشته بر اساس آمار فدراسیون بین‌المللی خرده‌فروشی