روزانه حدود ۵۰ هزار تن پسماند در ایران تولید می‌شود که ازنظر حجم تولید بالاترین رقم را در جهان به خود اختصاص داده است و می‌طلبد که راهبردهای اصولی مدیریت و بازیافت پسماند جدی گرفته شود.
تفکیک از مبدا پاشنه آشیل چرخه مدیریت پسماند در کشور است که باید با فرهنگ سازی و ارتقای دانش و بینش شهروندی توسط دستگاه های ذیربط با موضوع مدیریت شهری همواره در کانون توجه قرار گیرد.
سرانه تولید پسماند در دنیا برای هر نفر ۳۰۰ گرم است اما این شاخص برای هر ایرانی ۷۰۰ گرم، برای تهرانی‌ها ۹۰۰ گرم و برای مردم استان مرکزی حدود ۶۰۰ گرم است.
بیشتر کشورهای پیشرفته بیش از ۸۰ درصد از پسماندهای تولیدی را بازیافت می‌کنند و در این راستا علاوه بر افزایش اشتغال، منابع مالی بالایی حاصل می‌شود اما در استان مرکزی چرخه اقتصادی طلای کثیف کامل نیست.
تولید روزانه ۳۰۵ تن طلای کثیف در اراک
سرپرست مدیریت سازمان پسماند شهرداری اراک گفت: روزانه حدود ۳۰۵ تن پسماند در کلان‌شهر اراک تولید می‌شود و با ۲۷ دستگاه مکانیزه جمع‌آوری می‌شود.
«حمیدرضا قناتی» افزود: ۵۰۰ نفر از کارگران خدمات شهری اراک به‌صورت شبانه‌روزی به امر جمع‌آوری پسماندهای شهری اشتغال دارند و تلاش می‌شود که در قالب برنامه هدفمند این مهم صورت بگیرد.
وی بیان کرد: ۱۳ هزار و ۱۹۰ مخزن مکانیزه ۷۷۰ و ی‌هزار و ۱۰۰ لیتری نیز در کلان‌شهر اراک برای جمع‌آوری پسماندهای شهری در نقاط مختلف این شهر وجود دارد.
سرپرست مدیریت سازمان پسماند شهرداری اراک ادامه داد: پسماندهای شهری اراک از طریق چهار دستگاه مخصوص از ایستگاه‌های انتهای خیابان هپکو به محل دفن پسماند منتقل می‌شود.
قناتی عنوان کرد: مرکز دفن پسماند اراک برای نصب برخی قطعات جدید به‌دلیل تحریم‌ها با مشکلاتی همراه بوده است که این مهم با تلاش مضاعف گره‌گشایی شد و بحث تولید کمپوست و پردازش پسماند از این محل به‌زودی آغاز می‌شود.
وی عنوان کرد: عملیات ترانشه پسماندهای عفونی کلان‌شهر اراک به‌عنوان نخستین طرح مهندسی دفع بهداشتی پسماندهای عفونی این خطه ۹۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد و تا چند روز آینده به بهره‌برداری می‌رسد.
سرپرست مدیریت سازمان پسماند شهرداری اراک افزود: ۱۶ هکتار از سایت‌های دفن پسماند کلان‌شهر اراک خاک‌پوشانی شده و تنها یک سایت دفن پسماند باز است.
قناتی بیان کرد: سه‌هزار مترمربع لایه «جی‌سی‌ال» برای کف‌پوش‌های غیرقابل نفوذ (عایق کردن) پسماندهای عفونی اراک در این ترانشه خریداری شده است.
وی گفت: روزانه حدود ۸۰۰ تا یک‌هزار کیلوگرم پسماند عفونی به روش ۱۰۰ درصد مکانیزه در کلان‌شهر اراک با بهره‌گیری از کارگران متخصص جمع‌آوری می‌شود.
سرپرست مدیریت سازمان پسماند شهرداری اراک ادامه داد: کلان‌شهر اراک در بحث جمع‌آوری مکانیزه پسماندهای عفونی در زمره شهرهای پیشتاز کشور است و در این شهر پسماندهای عفونی بدون فشرده‌سازی و با خودروهای مخصوص و عایق‌بندی شده جمع‌آوری می‌شود.
قناتی تصریح کرد: توان بهره‌برداری از ترانشه پسماندهای عفونی سایت دفن پسماند اراک برای مدت سه سال محاسبه شده است اما این سازمان در کنار سایت فعلی، ترانشه دیگری را حفاری کرده و عملیات زیرسازی آن در حال انجام است.
وی اظهار داشت: پیش‌بینی شده ترانشه جدید نیز تا ۲ سال آینده به بهره‌برداری رسد که پس از تکمیل ظرفیت ترانشه فعلی از ترانشه جدید دفن پسماندهای عفونی در این مرکز استفاده شود.
بازچرخانی پسماند حلقه مفقوده در استان مرکزی
رییس هیات مدیره شبکه سازمان‌های مردم نهاد استان مرکزی نیز گفت: مواد زاید جامد گروه‌های پسماند عادی، عفونی، صنعتی، ویژه و کشاورزی را شامل می‌شود اما مردم با نام پسماند تنها نوع عادی را در نگاه اول در اذهان متصور می‌شوند ولی هرکدام از پسماندها در نوع خود اهمیت ویژه دارد و باید مدیریت کاربردی، علمی و صحیح برای آن‌ها اعمال شود.
«سیاوش آقاخانی» افزود: طبق قانون، مدیریت پسماند عادی شهری به دلیل اخذ عوارض شهری از مردم باید از سوی شهرداری انجام شود و و در این راستا در کلان‌شهر اراک پسماندهای شهری به شیوه قدیمی دفع می‌شود.
وی بیان کرد: بحث بازچرخانی پسماندها از اهمیت زیادی برخوردار است و به این بخش باید نگاه ویژه شود.
رییس هیات مدیره شبکه سازمان‌های مردم نهاد استان مرکزی ادامه داد: بی‌خطرسازی پسماندهای عفونی تا حدودی در بیمارستان‌های اراک رعایت می‌شود اما این مهم در مطب‌ها هنوز چالش برانگیز است و مواد زاید عفونی مطب‌ها بدون بی‌خطرسازی دفن می‌شود که در آینده چالش‌های جدی زیست محیطی ایجاد می‌کند.
آقاخانی عنوان کرد: بسیاری از پسماندهایی که از سوی واحدهای خدماتی و تولیدی ایجاد می‌شود در حاشیه شهر رها سازی می‌شوند و یا تلاش می‌شود که با سوزاندن امحا شود.
وی گفت: استان مرکزی و شهر اراک به‌دلیل صنعتی بودن با حجم زیادی از پسماندهای صنعتی روبه‌رو است و این پسماندها نیز به چالش‌های بزرگ زیست محیطی آینده تبدیل می‌شود که می‌طلبد با اقدامات کارشناسی بستر پیشگیری در این حوزه تقویت شود.
رییس هیات مدیره شبکه سازمان‌های مردم نهاد استان مرکزی اضافه کرد: بسیاری از پسماندهای صنعتی در صورت مدیریت صحیح می‌تواند مواد تولیدی واحدهای دیگر باشد و در این راستا بانک اطلاعاتی از پسماندهای صنعتی استان و اراک وجود ندارد.
آقاخانی بیان کرد: مرکزی در ساوه برای جمع‌آوری پسماندهای صنعتی استان اختصاص یافته اما به‌واقع مدیریت این بخش از پسماندها از حساسیت و اهمیت خاصی برخوردار است و باید به آن نگاه ویژه ای داشت.
رییس هیات مدیره شبکه سازمان‌های مردم نهاد استان مرکزی افزود: نخاله‌های ساختمانی و رهاسازی حجم زیادی از پسماندهای این بخش از دیگر چالش‌ها و مشکلات است که هیچ نظارتی بر روی آن‌ها صورت نمی‌گیرد.
نظارت بر مدیریت پسماند لازمه حفاظت بهینه زیستی در استان مرکزی
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مرکزی هم گفت: بر اساس تعریف قانون مدیریت پسماند، پنج نوع پسماند عادی، عفونی، کشاورزی، صنعتی و ویژه وجود دارد که بخش ویژه از درون چهار پسماند دیگر شکل می‌گیرد.
«رضا میرزایی» افزود: متولی پسماندهای عادی با شهرداری‌ها، پسماند عفونی با مرکز بهداشت و دانشگاه علوم پزشکی، پسماندهای کشاورزی با سازمان جهاد کشاورزی، پسماندهای صنعتی با سازمان صنعت، معدن و تجارت و متولی پسماندهای ویژه برعهده تولیدکننده آن است و نظارت بر مدیریت تمام پسماندها برعهده محیط زیست است.
وی بیان کرد: سرانه تولید پسماند عادی روزانه هر شهروند در استان مرکزی تا ۶۰۰ گرم است، تولید روزانه پسماند عفونی در این استان هفت تن است و در خصوص میزان تولید پسماندهای کشاورزی، صنعتی و ویژه آماری در دست نیست.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مرکزی ادامه داد: در بحث پسماندهای عادی نبود سایت دفن بهداشتی در این استان معضلی جدی است و پسماندهای عادی استان مرکزی به‌صورت چاله‌ای و غیربهداشتی دفن می‌شود که البته نسبت به سال‌های گذشته وضعیت تاحدودی بهتر است.
میرزایی اظهار داشت: بحث تمرکز پسماندها به محل‌های دفن در استان مرکزی یکی از برنامه‌های مهم است و مقرر شده پسماند شهرستان اراک و شهرهای شازند، آشتیان، کمیجان و فراهان در اراک و پسماند شهرهای ساوه، زرندیه و تفرش در ساوه متمرکز شود.
وی گفت: همچنین مقرر است که پسماند شهرهای محلات، خمین و دلیجان نیز متمرکز شود که هنوز تمرکز پسماند در یکی از این سه شهر نهایی نشده است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مرکزی اضافه کرد: امید است سایت پردازش پسماند اراک به‌زودی راه‌اندازی شود تا پسماندهای تر برای تولید کمپوست استفاده شود و بیشترین بازیافت از پسماندهای عادی صورت گیرد و حداقل پسماند دفن شود.
میرزایی عنوان کرد: ۲۱ بیمارستان در استان مرکزی وجود دارد که تمام آن‌ها مجهز به دستگاه بی‌خطرساز(اتوکلاو) هستند و پسماندهای عفونی در این مراکز بی‌خطر می‌شود و ارزیابی از دستگاه و روند کار به‌صورت مستمر ارزیابی و نظارت می‌شود.
وی بیان کرد: پسماند عفونی مطب‌ها در اراک بی‌خطرسازی نمی‌شود اما از طریق خودروهای حمل پسماندهای عفونی جمع‌آوری شده و در ترانشه‌ای جداگانه آهک‌زنی و دفن می‌شود.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مرکزی افزود: ۳۴۰ مطب تولیدکننده پسماند عفونی در اراک هستند و تمام آن‌ها برای انتقال پسماندهای خود ملزم به بستن قرارداد با شهرداری شده‌اند و مطب‌هایی که در این راستا کوتاهی کنند به دادگاه معرفی می‌شوند.
میرزایی تصریح کرد: مطب‌های تولیدکننده پسماند عفونی در سایر شهرهای استان مرکزی ملزم به بستن قرارداد با بیمارستان‌ها هستند و پسماند این مطب‌ها پس از انتقال به بیمارستان‌ها بی‌خطرسازی و دفن می‌شود.
وی گفت: علت بی‌خطرسازی پسماندهای عفونی مطب‌های شهرهای استان به‌جز اراک در بیمارستان‌ها، شمار کم مطب‌ها است و در اراک شمار این مطب‌ها زیاد است و این امکان برای بیمارستان‌ها وجود ندارد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مرکزی ادامه داد: در راستای میزان تولید پسماندهای کشاورزی آماری در این استان وجود ندارد و در خصوص میزان سم و کود صفر شده در اراضی و باغات استان مرکزی استعلام از سازمان جهادکشاورزی صورت گرفته که هنوز پاسخی در این رابطه داده نشده است.
میرزایی بیان کرد: سم و کود در زمره پسماندهای ویژه محسوب می‌شود و توجه به مدیریت این بخش از اهمیت زیادی برخوردار است.
وی اظهار داشت: استان مرکزی پایتخت صنعت ایران است و حدود سه هزار واحد صنعتی کوچک، متوسط و بزرگ در این استان فعالیت دارد اما در این راستا نیز هیچ بانک اطلاعاتی و آماری در زمینه میزان تولید پسماند صنعتی وجود ندارد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مرکزی ادامه داد: انگشت‌شماری سایت پسماند صنعتی در کشور وجود دارد که یکی از آن‌ها در شهرستان ساوه است و در این محل پسماندهای جامد و مایع قابل سوزاندن و دارای مجوز امحا می‌شود.
میرزایی بیان کرد: هر نوع پسماند صنعتی برای انتقال از محل واحد تولیدی و یا بازیافت پسماند باید از محیط زیست مجوزهای لازم را اخذ کند و طبق ماده ۲۰ قانون هوای پاک، آتش زدن هر نوع پسماند ممنوع است.
وی تاکید کرد: هر کدام از انواع پسماندهای تولیدی در استان مرکزی قابل اهمیت است و محیط زیست نظارت‌های ویژه بر آن‌ها دارد.
پایتخت صنعت ایران و آمارهای غبارآلود از میزان پسماند تولیدی
معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری مرکزی نیز گفت: میزان تولید پسماند تک واحدهای صنعتی این استان باید مشخص شود و نیاز است که این آمارها در کارگروه مدیریت پسماند اعلام و دستمایه‌ای برای تصمیم‌سازی و مدیریت باشد.
« مهدی زندیه‌وکیلی» افزود: بسیاری از واحدهای صنعتی استان مرکزی تولید پسماند ویژه دارند اما در مدیریت پسماند تولیدی مشارکت محدود دارند که باید این رویه اصلاح شود.
وی ادامه داد: نقشه‌ای دقیق و هدفمند از خروجی پسماند صنعتی استان باید از سوی سازمان صنعت، معدن و تجارت مشخص شود و این سازمان اشراف کامل بر وضعیت پسماندهای صنعتی داشته باشد.
زندیه‌وکیلی اظهار داشت: سازمان صنعت، معدن و تجارت استان مرکزی باید در راستای جذب سرمایه‌گذار برای سایت‌های مدیریت و دفع پسماندهای صنعتی ویژه نیز اقدام کند.
وی گفت: استان مرکزی پایتخت صنعت ایران است اما در زمینه پسماندهای صنعتی در این استان کار ویژه‌ای صورت نگرفته در حالی‌که این مهم باید در اولویت باشد.
معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری مرکزی افزود: محیط‌زیست باید نسبت به کارگروهای تابع مدیریت پسماند این استان حساسیت‌های ویژه داشته باشد و با استفاده از همگرایی بین بخشی کیفیت خدمات و مدیریت این بخش را بهبود دهد.
زندیه‌وکیلی بیان کرد: برابر قانون باید با واحدهای صنعتی که در راستای مدیریت پسماند خود به وظایف قانونی عمل نمی‌کنند باید برخورد قهری شود و در این راستا هیچ قصوری پذیرفته نیست.
وی اظهار داشت: رعایت استانداردهای زیست‌محیطی کار دشواری نیست اما دپوی پسماندهای صنعتی در مقابل و حاشیه شهرک‌های صنعتی نشان دهنده نبود نظارت است.
معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری مرکزی ادامه داد: سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان باید نسبت به تخصیص اعتبار برای مطالعه جانمایی مکان‌های انباشت و دفع اصولی پسماندهای صنعتی و ویژه به اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست استان مرکزی اقدام کند.
زندیه‌وکیلی اظهار داشت: کمیته پسماند صنعتی باید در سازمان صنعت، معدن و تجارت به صورت مستقیم برگزار شود و در این کمیته بحث پسماندهای کشاورزی و عفونی نیز مورد توجه ویژه قرار گیرد.
معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری مرکزی اضافه کرد: طیفی از پسماندهای صنعتی این استان قابل بازیافت است که می‌طلبد مطالعات اصولی در این راستا صورت گرفته و گونه این پسماندها مشخص و معرفی شود.
زندیه‌وکیلی بیان کرد: در حوزه مدیریت پسماند کشاورزی نیز کارهای زمین‌مانده بسیاری وجود دارد که باید به صورت ویژه در این راستا اقدامات کارشناسی و عملی تدوین و اجرا شود.
معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری مرکزی اضافه کرد: بحث جایگزین در نحوه تولیدات کشاورزی و اصلاح روش‌ها برای حفظ مسایل زیست محیطی باید مورد توجه جدی قرار گیرد و باید از طریق کارکارشناسی آموزش‌های لازم به کشاورزان داده شود.
استان مرکزی با دارا بودن ۱۲ شهرستان دارای بیش از یک میلیون و ۴۰۰ هزار نفر جمعیت است.
نظر شما