پستک و شالبافی هنر ماندگار روستاییان بانه

پستک و شال از جمله پوشش‌های بسیار قدیمی مردانه است که از گذشته‌های دور در مناطق کُردنشین به دلیل شرایط آب و هوایی و فرهنگ اصیل رواج داشته و با ابزار ساده و قدیمی با دستان زنان و مردان صنعت گر روستایی بافته می‌شود و به دلیل زیبایی خاص، این پوشش همچنان طرفداران زیادی دارد.

آمنه صالحی از جمله زنان روستای کانی گویز است که به شال و پستک بافی اشتغال دارد، این بانوی روستایی با استفاده از این هنر برای بیش از ۱۰ نفر از زنان روستا در زمینه ریسندگی و چهار نفر از مردان برای سایدن پستک اشتغال مستقیم ایجاد کرده و علاوه بر این دخترانش نیز در کارگاه کوچکش کمک کارش هستند.

امسال در نخستین جشنواره مد و لباس کُردی سنندج از این بانوی کارآفرین به عنوان پیشکسوت حوزه لباس کُردی در بخش پشم ریسی و موریسی به صورت ویژه تجلیل شد او اکنون یکی از میراث داران هنر قدیمی شال و پستک بافی در روستای کانی گویز است.

این بانوی کارآفرین در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: ریسندگی را از زمانی که خیلی کوچک بودم از مادرم یاد گرفتم، در قدیم همه زنان علاوه بر کارهای سخت روزمره برای کمک به معیشت خانواده کارهای هنری هم انجام می‌دادند و انجام این کارها بخش مهمی از فعالیت زنان روستایی بود.

آمنه صالحی افزود: امروزه وضعیت زنان تغییر کرده بسیاری تمام روز بیکارند و وقت خود را پای تلویزیون هدر می‌دهند که این یک آسیب جدی است که دامن بسیاری از زنان با استعداد را گرفته و اجازه شکوفایی استعدادهایشان را نمی‌دهد.

وی به بیان اینکه کمتر از ۲۰ سال داشتم که قسمت شد در روستای کانی گوز ازدواج کنم، اضافه کرد: بعد از ازدواج به کمک یکی از دختران فامیل پستک دوزی را یاد گرفتم کاری سخت و طاقت فرسا بود اما بعد از مدتی به آن علاقمند شدم.

صالحی اظهار داشت: تاکنون از وام های اشتغالزایی روستایی نگرفته‌ام البته ۲ بار اقدام کردم اما نتوانستم از این تسهیلات برای توسعه شغل خود استفاده کنم و به دلیل اینکه بیش از ۵۰ سال سن داشتم نتوانستم تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی هم قرار بگیرم.

وی با بیان اینکه زنان قشر آسیب پذیر جامعه هستند، ادامه داد: تعدادی از زنان روستا در شرایط سخت کار ریسندگی را انجام می‌دهند و من هم توان پرداخت حق الزحمه بالا را به آنها ندارم چون هر پستک با هزینه مواد اولیه و اجرت فقط ۴۰۰ هزار تومان در بازار خریداری می‌شود.

این بانوی کار آفرین گفت: پستک در چند مرحله بافته می‌شود که بخشی از کار را مردان انجام می‌دهند اما مراحل بعدی که شامل رایل کردن نخ، بافت و مراحل وصل نخ با ابزار مخصوص است را خودم انجام می‌دهم و سایر زنان هم در زمینه دوخت همکاری می‌کنند.

وی یادآور شد: هر پستک حدود ۳۵۰ تا ۴۰۰ هزار تومان در بازار به فروش می رسد گاهی پستک بر اثر فشار در هنگام سایدن بدلیل عدم مرغوبیت پشم ترک می‌خورد و قیمت آن به نصف می رسد  چون هستند کسانی که پشم تقلبی به ما می‌فروشند و وجود پشم گوسفند در پشم بز مرخُز باعث ترک خوردن پستک در مرحله سایدن می‌شود.

صالحی با بیان اینکه قیمت دستگاه پستک بافی ۴۰۰ میلیون ریال است،  اظهار داشت: هر روز سه پستک می بافم که هزینه مواد اولیه هر کدام ۲۰۰ هزار تومان است یعنی حدود ۲۰۰ هزار تومان بابت فات پستک درآمد دارم.

این بانوی هنرمند روستایی اضافه کرد: سال گذشته ۱۵ میلیارد ریال پشم بز مرخُز که در اقلیم کردستان سفارش خرید دادم ولی اجازه ورود آن را به داخل کشور ندادند و با وجود پیگیری‌های زیاد؛ پشم‌ها بلاتکلیف رها شد و از این بابت ضرر و زیان زیادی کردم.

وی ادامه داد: سود کار ما به جیب واسطه می‌رود هر دست شال که هزینه مواد اولیه آن ۱۰ میلیون ریال است واسطه با ۲۰ میلیون ریال از ما می‌خرید در حالی که هر دست شال در بازار ۵۰ میلیون ریال به فروش می‌رود.

ریسندگی بخشی از کار روزانه زنان

یکی از بانوان ریسنده پشم نیز در گفت وگو با خبرنگار ایرنا گفت: روزانه یک تا ۲ کلاف پشم می ریسم که برای هر کلاف پشم ۱۰ تا ۱۵ هزار تومان حق دست می گیرم که درآمد ناچیزی است.

زیبا خانم افزود: از زمانی که تنها یک دختر بچه هفت ساله بودم ریسندگی را از مادرم یاد گرفتم، در قدیم باید همه دختران و زنان روستایی این کار را یاد می‌گرفتند و ریسندگی و جوراب بافی بخشی از کارهای روزمره هر زن روستایی بود که باید انجام می‌داد.

وی با اشاره به اینکه زنان روستایی که در زمینه صنایع دستی فعالیت می کنند نیاز به حمایت دارند، اظهار داشت: به خاطر اینکه پشم ریسی محیط را آلوده می‌کند در زیر زمین خانه کار می‌کنم که جای مناسبی نیست.

زیبا خانم ادامه داد: مردم روستای کانی گویز از گذشته های بسیار دور به پستک بافی اشتغال دارند و بسیاری از زنان و مردان روستا فارغ از کارهای روزانه پستک می‌بافند من نیز پستک و شال بافتم اما اکنون توانایی انجام این کار را ندارم چرا که پستک بافی نیاز به قدرت جسمی زیاد دارد لذا بیشتر ریسندگی می‌کنم.

کانی گویز خاستگاه پستک بافی

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بانه گفت: روستای کانی گوز خاستگاه پستک بافی است و مردم این روستا از گذشته های خیلی دور به این صنعت دستی اشتغال دارند البته در روستای دوله گویر نیز افرادی به انجام این کار هنری مشغول هستند.  

سعدالله رحیمی خواه افزود: کار پستک بافی مراحل زیادی دارد که هنرمندان این صنعت مواد اولیه آن را تهیه و طی چند مرحله برای بافت آماده می‌کنند هر یک از افراد در زمینه ای تخصص دارند.

وی با اشاره به پیشینه تاریخی پستک بافی در بانه اظهار داشت: پستک بافی یکی از هنرهای دستی سخت و طاقت فرساست که با وسایل و ابزار ساده سنتی و قدیمی انجام می‌شود.

رحیمی خواه اضافه کرد: پستک یکی از البسه های بسیار قدیمی و نمادی از لباس کردی است که در ۲ سال اخیر تقاضا برای این نوع پوشش زیاد شده و افرادی نیز آن را به کشورهای همسایه صادر می‌کنند.

وی یادآور شد: این صنعت در  چند سال اخیر زمینه اشتغال ۲۰ نفر را به صورت مستقیم فراهم کرده و بیش از ۴۰ نفر هم به صورت غیر مستقیم از محل خرید و فروش پستک و مواد اولیه آن مشغول فعالیت هستند.

رحیمی خواه با بیان اینکه به متقاضیان،  تسهیلات پرداخت می‌شود، ادامه داد: در راستای حمایت از پستک بافان و شال بافان در سال ۹۴ تسهیلات بلاعوض به مبلغ ۳۰ میلیون ریال به کسانی که در این زمینه فعالیتداشتند،  پرداخت شد.

وی گفت: امسال هنر پستک بافی در چندین نمایشگاه سراسری به نمایش گذاشته شد و خانم آمنه صالحی در این نمایشگاه ها هنر خود را به نمایش گذشت که مورد تجلیل ویژه نیز قرار گرفت.

رحیمی خواه اضافه کرد: تاکنون آثاری مبنی بر قدمت تاریخی این هنر پیدا نشده اما شواهد نشان می‌دهد هنر پستک بافی با توجه به نحوه بافت، وجود کارگاه های قدیمی و موقعیت جغرافیایی منطقه از پیشینه تاریخی زیادی برخوردار است.

وی اظهار داشت: احمد رحمن پور که حدود یک ۱۰۰ سال در زمینه پستک بافی فعالیت می کرد، چند سال متوالی به عنوان یکی پیشکسوتان صنایع دستی ایران معرفی شد.

۱۶۲ میلیارد ریال تسهیلات اشتغال پایدار روستایی پرداخت شده است

سرپرست فرمانداری بانه هم گفت: در سال ۹۶ و ۹۷ از محل تسهیلات اشتغال پایدار روستایی،  ۱۶۲ میلیارد ریال تسهیلات اشتغالزایی پرداخت شد.

محمد امین زاده افزود: تاکنون تنها یک بانوی روستایی برای اجرای طرح گلخانه در روستای پیرغنی جهت دریافت تسهیلات اشتغال پایدار روستایی درخواست داده که به دلیل مشکلات سند محل اجرای طرح تاکنون درخواست او اجرایی نشده است.

وی با اشاره به توانایی زنان روستایی برای اجرایی طرح های اشتغالزایی اظهار داشت: در کارگروه اشتغال و سرمایه گذاری محدودیتی برای دریافت تسهیلات بانوان تعریف نشده اما برخی از دیدگاه های فرهنگی مانع حضور زنان روستایی در عرصه فعالیت اقتصادی است.

امین زاده افزود: بر اساس دستورالعمل های تعریف شده در صورتی که متقاضی دریافت تسهیلات بدهی های قبلی را پرداخت کرده باشد برای دریافت تسهیلات اشتغال روستایی هیچ مانعی وجود ندارد.

روستای کانی گویز در ۱۵ کیلومتری بانه و در بخش آرمرده واقع شده است،  شهرستان مرزی بانه ۱۵۸ هزار نفر جمعیت در ۲۷۰ کیلومتری غرب سنندج مرکز استان کردستان واقع شده است.