بلژیک زیر فشار استرداد آثار هنری، قد خم می‌کند

نیوزیلند خواستار تحویل گرفتن بقایای قوم مائوری از بلژیک است و کنگو نیز آثار غارت شده در جریان حکومت استعماری بلژیک را می‌خواهد.

درخواست ها برای پس گرفتن آثار هنری از بلژیک، امر تازه ای نیست. در مارس سال جاری (اسفند ۹۷)، بلژیک کمیته ای برای شناسایی مبدا آثار هنری واقع در موسسات ملی این کشور تشکیل داد. این کمیته سه ماه پس از بازگشایی موزه جنجال برانگیز آفریقا در بلژیک شکل گرفت.

گشایش موزه آفریقا در حومه  بروکسل، جمهوری دموکراتیک کنگو را برآن  داشت تا خواستار پس گرفتن آثاری شود که بدون رضایت این کشور، به دست بلژیکی ها افتاده است.

این موزه، تاریخی سیاه دارد. موزه نخست به دستور لئوپولد دوم پادشاه بلژیک به عنوان ابزاری تبلیغاتی احداث شد تا مردم این کشور را متقاعد کند در کنگو مستعمره ای بنا کنند.

لئوپولد دوم مستعمره شخصی اش را در سال ۱۸۸۵ در کنگو ایجاد کرد که در سال ۱۹۰۸ به مستعمره بلژیک تبدیل شود و تا زمان استقلال کنگو در سال ۱۹۶۰، همچنان پابرجا بود.

این پادشاه که سرپرستی یک امپراطوری استعماری موسوم به کنگوی بلژیک را برعهده داشت، ۲۶۷ شهروند کنگویی را در مکانی که موزه کنونی در آن واقع است، به نمایش گذاشت.  میلیون‌ها نفر مجبور به کار اجباری شدند، مجازات‌های بی رحمانه ای را تحمل کردند و گمان می‌رود ۱۰ میلیون کارگر کنگویی ظرف ۲۰ سال جان سپرده باشند.

بلژیک در آن سال ها مستعمره ای در آفریقا داشت که سرزمینی به وسعت جمهوری دموکراتیک کنگو، رواندا و بروندی را در بر می گرفت. بلژیک از این سرزمین برای دستیابی به منابع مختلف بهره برداری می‌کرد.

جمهوری دموکراتیک کنگو تنها کشور آفریقایی نیست که به بازگرداندن آثار یغما شده‌اش چشم دارد. بنین کشوری دیگر در آفریقاست که موزه بریتانیا و دیگر موسسات انگلیس را برای بازگرداندن این آثار به آفریقا، تحت فشار قرار داده است.

پایگاه خبری آرت نت در گزارشی در این خصوص نوشت: یک گروه مذاکراتی در بنین که شامل نمایندگانی از موسساتی در آفریقا و اروپاست، برای یافتن راه هایی جهت مقابله با میراث استعماری، تشکیل جلسه داده اند.  

موزه های اروپا ترجیح می دهند آثار غارت شده را به جای پس دادن دائم، به کشورهای مبدا قرض دهند، امری که صدای منتقدان را به عنوان رویکردی پسااستعماری درآورده است.

با بالا گرفتن بحث و جدل در مورد پس دادن آثار غارت شده در دوره استعماری، نیجریه درصدد احداث موزه ای است تا این آثار را پس از تحویل گرفتن از کشورهای غربی در آن جای دهد. قرار است دیوید آدجایه (David Adjaye) معمار انگلیسی، موزه جدید نیجریه به نام موزه سلطنتی بنین را طراحی کند.

تعدادی از بزرگترین موزه های اروپا پذیرفته اند آثارشان را به این موزه جدید که قرار است در سال ۲۰۲۱ گشایش یابد، قرض دهند. یکی از این موزه ها، موزه بریتانیاست که حدود ۴۰۰ اثر از بنین را در خود دارد که این تعداد، تنها بخشی از  حدود ۴ هزار اثر هنری است که نظامیان انگلیس در دوره استعماری غارت کرده اند. موزه های دیگری در سراسر بریتانیا نیز حاوی آثار مشابهی هستند. اما اطلاعات اندکی در مورد تعداد برنزهای بنین که در موسسات کوچکتری در بریتانیا نگهداری می شود، دردست است.

موزه‌های حکومت‌های استعماری؛ همچون بریتانیا، آلمان، فرانسه و آمریکا، مملو از آثاری هنری از کشورهای آفریقایی و آسیایی است که یا نمایش عمومی دارند یا در کنج انبار این موزه‌ها خاک می‌خورند.
هزاران جمجمه، اسکلت، قطعات استخوانی و حتی سرهای محافظت شده بومیان در موسسات غربی نگهداری می‌شوند، آثاری که هرگز به نمایش درنخواهند آمد.

براساس ارزیابی کارشناسان، ۹۰ درصد از آثار هنری آفریقا در خارج از این قاره است و این آثار مجسمه‌ها، تخت‌های پادشاهی و نسخ خطی را شامل می‌شود. حال کشورهای استعمارشده به طور روزافزونی خواستار بازگرداندن آثار هنری و باستانی چپاول شده‌شان هستند.