۶۵ دانشگاه و مرکز پژوهشی کشور پُراستنادترین‌های جهان شدند

به گزارش روز چهارشنبه پایگاه استنادی علوم جهان اسلام(ISC)، محمدجواد دهقانی اظهار داشت: کسب مرجعیت علم و فناوری در جهان، اولین بند از سیاست‌های کلان علم و فناوری ابلاغی از سوی رهبر معظم انقلاب است.
وی افزود: با یک نگاه راهبردی، مرجعیت علم و فناوری بهترین هدف برای تبدیل علم به ثروت و قدرت است؛ هر چند نهضت جنبش علمی طی چند سال گذشته در کشور شکل گرفت اما مسیر دشواری تا دستیابی به مرجعیت علم و فناوری جهان وجود دارد.
سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام تصریح کرد: پایگاه شاخص‌های اساسی علم (ESI) متعلق به شرکت کلاریویت آنالتیکس (ISI) آخرین فهرست موسسات یک درصد برتر دنیا را منتشر کرد و بیشترین تعداد استنادها در طول ۱۰ سال گذشته به دست آمد.
دهقانی ادامه داد: این دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی در سطح دنیا از لحاظ تعداد استنادهای دریافتی در مجموع موسسات یک درصد برتر قرار گرفته اند. استنادها در دنیای علم بیانگر کیفیت تولیدات علمی هستند؛ بنابراین علت افزایش تعداد این مراکز، افزایش کیفیت تحقیقات کشور است.
وی به بررسی پایگاه شاخص های اساسی علم اشاره کرد و افزود: در سال ۱۳۹۴ بررسی پایگاه شاخص‌های اساسی علم نشان داد که ۳۰ دانشگاه و مرکز پژهشی از جمهوری اسلامی ایران در جمع دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های یک درصد برتر دنیا قرار گرفتند.

سرپرست پایگاه استناد علوم جهان اسلام یادآور شد: در سال ۱۳۹۵ با رشد کیفیت تولیدات علمی در کشور تعداد دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های کشور به ۳۵ مورد و تعداد مراکز یک درصد برتر کشور در بهمن ۱۳۹۶ به ۵۳ مورد افزایش یافت.
دهقانی تاکید کرد: برای انتخاب موثرترین دانشگاه‌ها، تمام دانشگاه‌ها و موسسات تحقیقاتی دنیا بر حسب میزان اثرگذاری آن‌ها مشخص و مرتب سازی شده و در گام بعد یک درصد برتر آنها که دارای بیشترین میزان اثرگذاری بوده اند انتخاب و معرفی می‌شوند.
وی ادامه داد: در آخرین به روز رسانی انجام شده در آذر ۹۸ تعداد ۶۵ دانشگاه و موسسه تحقیقاتی از کشور جمهوری اسلامی ایران در میان یک درصد دانشگاه‌های برتر جهان که دارای بیشترین میزان اثرگذاری بوده اند مشاهده می‌شود.
سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام خاطرنشان کرد: در بین دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های کشور ۲۷ دانشگاه جامع، ۲۲ دانشگاه علوم پزشکی، ۱۱ دانشگاه صنعتی و  پنج مرکز تحقیقاتی در جمع موثرترین‌های دنیا قرار گرفتند.

در جدول به اسامی دانشگاه های قرار گرفته در این لیست اشاره می شود.

پژوهشگران پر استناد برتر کشور مستخرج از (ESI)
دهقانی در ادامه گفت: نخبگان علمی مهمترین عامل رشد و توسعه نظام‌های علمی هستند، از همین رو شناسائی آن‌ها از اهمیت بسزائی برخوردار است. کشورهای پیشرفته برای جذب نخبگان علمی از سرتاسر دنیا برنامه ریزی و سرمایه گذاری کرده و این امر باعث می‌شود تا این کشورها به بزرگترین مقصد برای مهاجرت نخبگان علمی دنیا تبدیل شوند.
وی تاکید کرد: نخبگان یک درصد برتر دنیا، ۱۴ درصد از کل علم دنیا را تولید و همین گروه ۲۴ درصد از کل استنادهای دنیا را دریافت می‌کنند؛ پایگاه طلایه داران علم آی. اس. آی (ESI) فهرست پژوهشگران یک درصد برتر دنیا را فراهم آورده است، هر چند مبتنی بر اصول علم سنجی می‌توان پژوهشگران ۲۰ درصد برتر دنیا را در زمره نخبگان برتر علمی دنیا قرار داد.
سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام تصریح کرد: بر اساس آمار موجود، محققان ۲۰ درصد درصد برتر دنیا ۶۶ درصد از علم دنیا را تولید کرده و ۸۵ درصد از استنادهای دنیا را دریافت می کنند.
دهقانی ادامه داد: معیار انتخاب پژوهشگران برتر تعداد استنادهای صورت گرفته به تولیدات آنها است. بر همین اساس پژوهشگرانی که توانسته اند بر اساس تحقیقات خود به بالاترین سطح اعتبار بین المللی دست یابند در دسته پژوهشگران یک درصد و ۲۰ درصد برتر دنیا قرار می‌گیرند.
سهم حوزه های موضوعی از پژوهشگران پر استناد برتر کشور
وی به سهم حوزه های موضوعی از پژوهشگران پر استناد برتر کشور  اشاره کرد و گفت: پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) بر روی هر نام شناسائی شده در طلایه داران علم آی. اس. آی (ESI) پردازش‌های مختلفی را انجام داده و بدین ترتیب به طور تقریبی فهرست کاملی از نخبگان علمی کشور را تهیه کرد.
سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام افزود: بر این اساس، ۳۵۴ نفر در زمره پژوهشگران پر استناد یک درصد برتر دنیا قرار گرفته اند. بر اساس آمار بدست آمده، توزیع پژوهشگران در رشته‌های مختلف یکسان نیست به طوری که ۴۳ درصد این پژوهشگران متعلق به حوزه مهندسی هستند.
دهقانی یادآور شد: بعد از حوزه مهندسی، حوزه شیمی دارای بیشترین تعداد پژوهشگر برتر است که شامل ۱۴ درصد آن‌ها می شود؛ به لحاظ سهم حاصل از نخبگان، پژوهشگران حوزه پزشکی بالینی در جایگاه سوم قرار داشته و ۱۲ درصدپژوهشگران تاثیرگذار علمی کشور متعلق به این حوزه است.
وی اظهار داشت: پژوهشگران حوزه علوم کشاورزی با ۱۱ درصد در رتبه چهارم قرار دارند، سهم حوزه داروشناسی و سم‌شناسی هشت درصد پژوهشگر برتر و مابقی پژوهشگران برتر مربوط به ۱۴ حوزه علوم کامپیوتر، علم مواد، ریاضیات، علوم اجتماعی، فیزیک، زیست شناسی و بیوشیمی، محیط زیست/ بوم شناسی، زیست شناسی مولکولی و ژنتیک، ایمنی شناسی، علم اعصاب و روان، علوم گیاهی و جانوری، زمین شناسی، روانپزشکی/ روانشناسی و میکروب شناسی هستند.

سهم دانشگاه‌ها از پژوهشگران برتر کشور در ESI
سرپرست ISC در ادامه با اشاره به سهم دانشگاه ها از پژوهشگران برتر کشور در ESI گفت: از مجموع پژوهشگران برتر، ۴۵ درصد متعلق به دانشگاه‌های جامع، ۲۶ درصد مربوط به دانشگاه‌های صنعتی، ۲۵ درصد مربوط به دانشگاه‌های علوم پزشکی و بقیه مربوط به مراکز تحقیقاتی کشور است.
وی افزود: دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشگاه تهران، دانشگاه صنعتی امیرکبیر، دانشگاه علم و صنعت ایران، دانشگاه تربیت مدرس، دانشگاه های صنعتی شریف و صنعتی اصفهان  به ترتیب دارای بیشترین تعداد پژوهشگر پر استناد برتر هستند.
دهقان گفت: در بین دانشگاه‌های جامع، دانشگاه‌های تهران، تربیت مدرس، تبریز و شیراز دارای بیشترین تعداد پژوهشگر برتر هستند؛ از میان دانشگاه‌های صنعتی، بیشترین تعداد پژوهشگر تاثیرگذار به ترتیب در دانشگاه‌های صنعتی امیرکبیر، علم و صنعت ایران و صنعتی اصفهان شناسایی شده اند.
وی ادامه داد: در میان دانشگاه‌های پزشکی، علوم پزشکی تهران، علوم پزشکی مشهد و علوم پزشکی شهید بهشتی دارای بیشترین تعداد پژوهشگر برتر هستند.
سهم هر یک از دانشگاه‌ها از پژوهشگران برتر کشور در حوزه‌های موضوعی مختلف
بر اساس اعلام این مقام مسئول، در حوزه مهندسی دانشگاه تهران با ۱۹ نفر، در حوزه علوم کشاورزی دانشگاه تهران با ۹ نفر، در حوزه علم مواد دانشگاه تهران با چهار نفر، در حوزه علوم کامپیوتر دانشگاه باهنر کرمان، دانشگاه تبریز، دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل، دانشگاه صنعتی امیرکبیر و دانشگاه علم و صنعت ایران هر کدام با ۲ نفر، در حوزه شیمی دانشگاه تهران، دانشگاه اصفهان و دانشگاه صنعتی اصفهان هرکدام با چهار نفر، در حوزه زیست‌شناسی و بیوشیمی دانشگاه تهران و دانشگاه تربیت مدرس هر کدام با ۲ نفر، در حوزه ریاضیات دانشگاه صنعتی امیرکبیر با چهار نفر، در حوزه علوم اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی تهران با هشت نفر، در حوزه محیط زیست/ بوم شناسی دانشگاه علوم پزشکی تهران با ۲ نفر، در حوزه فیزیک پژوهشگاه دانش‌های بنیادی با ۶ نفر، در حوزه داروشناسی و سم شناسی دانشگاه علوم پزشکی تهران با ۱۰ نفر، در حوزه پزشکی بالینی دانشگاه علوم پزشکی تهران ۱۸ نفر، در حوزه ایمنی شناسی دانشگاه علوم پزشکی تهران با ۳ نفر، در حوزه علم اعصاب و روان دانشگاه علوم پزشکی تهران با ۳ نفر، در حوزه میکروب شناسی دانشگاه علوم پزشکی تهران با ۲ نفر دارای بیشترین تعداد پژوهشگران برتر هستند.
تحلیل علم سنجی شناسایی پژوهشگران پر استناد یک درصد برتر
سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام گفت: هر سنجه یا مجموعه از شاخص ها (مانند مجموع استنادها، شاخص اچ، تاثیر استنادی نسبی، میانگین نمره صدک) بیانگر نوع متفاوتی از عملکرد و دستاورد پژوهشی است.
وی تاکید کرد: تنها رویکرد منطقی برای تفسیر چنین فهرستی از پژوهشگران برتر این است که روش شناسی مورد استفاده برای کسب نتایج، داده ها و علت استفاده از روش مورد نظر به طور کامل درک شود.
دهقانی اظهار داشت: استنادها فقط یکی از مقیاس های مورد استفاده برای سنجش تاثیرگذاری علمی هستند و نمی توانند بین کیفیت پژوهش، میزان تاثیرگذاری نشریه استنادکننده و مثبت/منفی بودن استناد تمایز قائل شوند.
وی افزود: همانند دیگر سنجه های عملکرد پژوهشی، استنادها می توانند بر اساس تعداد تولیدات پژوهشگران در یک پایگاه استنادی و میزان همکاری های علمی بزرگنمایی یا تضعیف شوند، همچنین می توانند تحت تاثیر همکاران در همان موسسه یا گروه موسساتی که به هم استناد می کنند، قرار گیرند.
به گفته سرپرست پایگاه استناد علوم جهان اسلام، بر همین اساس، پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) اقدام به انجام تحلیل های علم سنجی بر روی استنادهای پژوهشگران برتر کشور کرده است.
وی خاطرنشان کرد: در این تحلیل، سه شاخص علم سنجی شامل نسبت تعداد کل استنادها به مقالات استناد کننده، تعداد متوسط خود استنادی به ازای هر مقاله و متوسط درصد خوداستنادی یک نویسنده مورد بررسی قرار گرفتند.
دهقانی گفت: این شاخص ها با داده های کلان جهانی تطبیق و مقادیر نرمال برای هر شاخص استخراج شد. سپس، عملکرد پژوهشی و استنادی هر نویسنده برمبنای این شاخص ها مورد ارزیابی قرار گرفت.
وی یادآور شد: نتایج نشان می دهد ۲۹۲ نفر از مجموع ۳۵۴ پژوهشگر شناسایی شده دارای رفتار استنادی نرمال هستند؛ از سوی دیگر ۲۳ نفر از این پژوهشگران عضو گروه های بزرگ همکاری های علمی هستند و به دلیل تعداد زیاد مقالات و استنادهای ناشی از مقالات جمعی مورد تحلیل قرار نگرفتند.
پژوهشگران پر استناد برتر کشور در حوزه علوم انسانی، اجتماعی و هنر
دهقانی افزود: پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) بر روی هر نام شناسائی شده در طلایه داران علم آی. اس. سی (پایگاه داده ISC) پردازش‌های مختلفی را انجام داده و بدین ترتیب به طور تقریبی فهرست کاملی از نخبگان علمی کشور را در حوزه موضوعی علوم انسانی، علوم اجتماعی و هنر و معماری تهیه کرد.
وی اظهار داشت: بر این اساس، ۷۸ نفر در زمره پژوهشگران پر استناد یک درصد برتر کشور قرار گرفته اند.
این مقام مسئول گفت: در مجموع از ۱۲ رشته مختلف علوم انسانی، اجتماعی و هنر و معماری، ۷۸ پژوهشگر پر استناد برتر حداقل امتیاز لازم را کسب کردند؛ البته سهم رشته‌های مختلف در  پژوهشگران پر استناد  یکسان نبوده و تابعی از تعداد کل استنادها و نیز تعداد پژوهشگران هر رشته  است.
دهقانی خاطرنشان کرد: بیشترین سهم و تعداد پژوهشگر پر استناد به ترتیب در رشته‌های مدیریت، علوم تربیتی، اقتصاد مالی، علوم اجتماعی، ادبیات، روانشناسی و جغرافیا بوده است.

بر اساس اعلام پایگاه استنادی علوم جهان اسلام، توزیع پژوهشگران در رشته‌های مختلف حوزه‌ علوم انسانی و اجتماعی و هنر یکسان نیست. به طوری که ۱۴ درصد این پژوهشگران متعلق به رشته مدیریت هستند. بعد از رشته مدیریت، رشته های علوم تربیتی و اقتصاد و مالی هر کدام با سهم ۱۳ درصد دارای بیشترین تعداد پژوهشگر است. به لحاظ سهم حاصل از نخبگان، پژوهشگران رشته علوم اجتماعی در جایگاه چهارم قرار داشته و ۱۱ درصد پژوهشگران تاثیرگذار علمی کشور متعلق به این رشته هستند. سهم رشته های ادبیات و زبان ها، روانشناسی و جغرافیا هر کدام ۱۰ درصد پژوهشگر پر استناد برتر و مابقی پژوهشگران برتر مربوط به پنج رشته تربیت بدنی، علوم سیاسی، حسابداری، کتابداری و هنر و معماری است.

طبق اعلام سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام، در بین دانشگاه‌های کشور، دانشگاه تهران با ۲۳ نفر، دانشگاه تربیت مدرس با ۱۴ نفر، دانشگاه علامه طباطبایی با هشت نفر، دانشگاه شیراز با پنج نفر، دانشگاه‌های اصفهان و تبریز هر کدام با چهار نفر، دانشگاه‌های شهید بهشتی و محقق اردبیلی هرکدام با سه نفر، دانشگاه‌های بوعلی سینا و فردوسی مشهد هر کدام با ۲ نفر دارای بیشترین تعداد پژوهشگر برتر در ۱۲ رشته مختلف علوم انسانی، اجتماعی و هنر و معماری هستند.