پاییز که به پایان می‌رسد، هر سال خانواده‌ها برای گذران طولانی‌ترین شب سال دور هم جمع می‌شوند تا گرمابخش سرمای شب یلدا شوند بنابراین یلدا فرصتی برای تجدید دیدار با بزرگان و اقوام نیز محسوب می‌شود.
شب‌نشینی ریشه در حرمت گذاشتن ایرانیان به بزرگترها دارد با این احتساب همه افراد در خطه خراسان جنوبی در بلندترین شب سال به خانه بزرگترها رفته و این شب را با هم سپری می‌کنند.
گذراندن این شب طولانی همراه است با خوردن آجیل و شیرینی و در کنار آن، فال حافظ و شاهنامه خوانی؛ سنتی که در کمال سادگی و صفا تداوم داشته است.
مراسم کف زنی
یکی از آیین‌های ویژه شب یلدا در استان خراسان جنوبی، برگزاری مراسم «کف زنی» است، کف زنی از سرگرمی‌های زمستانی به خصوص شب چلّه است که در این مراسم ریشه گیاهی به نام چوبک را که در این دیار به بیخ مشهور است، در آب خیسانده و پس از چند بار جوشاندن، در ظرف بزرگ سفالی به نام تغار می‌ریزند.
مردان و جوانان فامیل با دسته‌ای از چوب درخت انار به نام «دسته گز» مایع مربوطه را آنقدر هم می‌زنند تا به صورت کف درآید، این کار باید در محیط سرد صورت گیرد تا مایع کف کند.
کف آماده شده با مخلوط کردن شیره شکر آماده خوردن شده و پس از تزیین با مغز گردو و پسته برای پذیرایی میهمانان استفاده می‌شود.
در این میان گروهی از جوانان قبل از شیرین کردن کف‌ها با پرتاب آن به سوی همدیگر و مالیدن کف به سر و صورت یکدیگر شادی و نشاط را به جمع میهمانان می‌افزایند، گاهی نیز در شب‌های برفی برای شگون، مقداری از کف را روی برف‌ها می‌ریزند.
پای ثابت آجیل در شب یلدا
خانواده‌ها برای برگزاری این جشن سعی می‌کنند تا حد امکان انواع میوه و آجیل محلی از جمله عناب، سنجد، توت خشک، برگ هلو، برگ زردآلو، تخمه، هندوانه، خربزه و انار را آماده و از میهمانان پذیرایی کنند.
به نظر می‌رسد فرا رسیدن ایامی همچون شب یلدا برای برخی اصناف و بازاریان فرصت مناسب فروش باشد و امسال اوضاع آجیل‌فروش‌ها بهتر از پارسال به نظر می‌رسد چراکه جهش یکباره قیمت‌ها باعث ریزش شدید مشتریان خشکبارفروشی‌ها شده بود تا جایی که حتی عید امسال بسیاری از مردم آجیل و خشکبار نخریدند.
شب یلدا بازار میوه‌فروشی‌ها را داغ‌تر از همیشه کرده است و میوه‌فروش‌ها معتقدند بارندگی خوب امسال فراوانی میوه را به دنبال داشته همچنین قیمت میوه شب یلدا با روزهای پیش تفاوت چندانی ندارد.
یکی از شهروندان بیرجندی که مقداری آجیل و میوه در دست داشت، به خبرنگار ایرنا گفت: قیمت میوه تا حدودی مناسب است اما توان خرید آجیل و خشکبار را مثل قبل نداریم.
محمود ملک‌آبادی افزود: هر سال، فرزندان من مانند سایر خانواده‌ها، شب چله به منزل ما می‌آیند و جمعیتی حدود ۲۵ نفر هستیم که نمی‌توان آجیل و میوه را حذف کرد.
وی اظهار داشت: با وجود گرانی آجیل و میوه برخی خانواده‌ها هنوز چشم و هم‌چشمی را کنار نگذاشته‌اند اما ما سعی داریم با محصولاتی که بیشتر تولید خودمان است از جمله عناب، کشمش، برگ زردآلو، تخمه هندوانه، توت خشک، هندوانه، انار و از این قبیل جشن خود را برگزار کنیم.
اسراف نکنیم
شهروند دیگری به اسراف زیاد در شب یلدا به ویژه توسط نسل جوان اشاره کرد و گفت: به نظر می‌رسد یلدا به فرصتی برای خودنمایی تبدیل شده است چون عده‌ای اندک از خانواده‌ها برای میوه‌آرایی و تزئینات جشن در رنگ‌ها و مدل‌های مختلف هزینه‌های زیادی صرف می‌کنند.
زهرا حسینی افزود: یکی از مراسم سنتی و بسیار شاد خراسانی‌ها، کف زنی است همه اقوام و بستگان دور هم جمع شده و با کمترین هزینه به دور از تجملات اشرافی بهترین جشن را برگزار می‌کنیم.
سنایی یکی دیگر از شهروندان با بیان اینکه «خدا هیچ پدر و مادری را شرمنده فرزندش نکند» گفت: جشن یلدا زمانی شیرین و خاطره انگیز است که والدین بتوانند جشنی در خور فرزندان خود برگزار کنند.
وی بیان کرد: وقتی در مهدهای کودک یا مدارس جشن‌هایی با میوه آرایی یا تزئینات آنچنانی برای فرزندانمان برگزار می‌کنند چگونه شب یلدای مختصر و بدون تجملات خود را برای فرزند دلبندمان برگزار کنیم.
وی گفت: پارسال جشن مفصلی در مهدکودک فرزندم برگزار شد هرچند هزینه‌های آن از خانواده‌ها گرفته شده بود اما شب یلدا فرزند ۶ ساله من در خانه پدر بزرگش گفت جشن شما الکی و بدرد بخور نیست و مدام اصرار داشت به خانه برویم، مقصر فراموشی یا از بین رفتن فرهنگ اصیل و باستانی ما چه کسانی هستند؟
محمود ملک‌آبادی یکی از فروشندگان آجیل و خشکبار هم گفت: در چند سال اخیر گرانی آجیل و تنقلات از یک سو و کاهش درآمدهای مردم از سوی دیگر سبب شده مردم کمتر خرید کنند.
وی ادامه داد: تا زمانیکه که هر کالایی با قیمت ارزان ارایه شود ما نیز قدر آن را نمی‌دانیم و اسراف زیاد است اما با بالا رفتن قیمت خشکبار و آجیل تا حدودی جلوی اسراف نیز گرفته شده است.
وی اظهار داشت: بدون شک گرانی آجیل و خشکبار بهانه‌ای نیست که مردم جشن یلدا را برگزار نکنند یا نسبت به آن بی‌تفاوت باشند بلکه مردم متدین و با فرهنگ استان باز هم دور هم جمع شده و با صرفه حداقل هزینه‌ها شبی خاطره انگیز را برای خود و خانواده رقم می‌زنند.
در این میان عده‌ای اندک از مردم با ورود تجملات و صرف هزینه‌های گزاف شب یلدا را به گونه‌ای برگزار می‌کنند که فاصله زیادی با سنت‌های پیشینیان دارد.
این معدود افراد هزینه‌های زیادی برای میوه آرایی و تزئینات غیرمعمول و سفره‌های رنگین می‌پردازند و تا حدودی آیین‌های این شب را به حاشیه می‌کشانند در حالیکه بد نیست یادمان باشد افراد بی‌بضاعت زیادی این شب را مانند شب‌های دیگر با نداری به صبح می‌رسانند و روا نیست که با اسراف، نسبت به نعمت‌های خداوند اینگونه ناشکری کنیم.
قیمت آجیل افزایش نداشته است
رییس اتحادیه صنف خواروبار فروشی بیرجند در این خصوص گفت: قیمت انواع آجیل و خشکبار در هفته‌های اخیر تا حدودی ثابت بوده و افزایش نداشته است و امسال مردم می‌توانند آجیل شب یلدا را با قیمت مناسب تهیه کنند.
محمد شریف افزود: عمده افزایش قیمت آجیل و خشکبار مربوط به سال قبل است که در تمامی حوزه‌ها تا حدودی شاهد افزایش قیمت‌ها بوده‌ایم که حتی امسال روند کاهشی نیز داشته است.
وی تصریح کرد: در حال حاضر قیمت آجیل مرغوب کیلویی حدود ۵۵ هزار تومان، پسته فندوقی کیلویی حدود ۱۲۵ هزار تومان، تخمه کانادایی کیلویی ۲۶ هزار تومان، و مغز بادام زمینی در حدود ۳۲ هزار تومان است.
معاون بازرگانی و توسعه تجارت سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی هم با اشاره به برگزاری نمایشگاه و جشنواره شب چله ایرانی در محل دائمی نمایشگاه‌های استان گفت: این نمایشگاه از ۲۶ آذر تا یکم دی ماه از ساعت ۱۶ تا ۲۱ به روی علاقمندان باز خواهد بود.
الیاس جویبان افزود: با توجه به ایام پایانی پاییز و نزدیک شدن به آیین سنتی شب یلدا و همچنین افزایش تقاضا برای کالاهایی از جمله آجیل، میوه، شیرینی و خشکبار نمایشگاه شب یلدا همه ساله در مرکز استان و برخی شهرستان‌ها برپا می‌شود.
معاون بازرسی و حمایت از مصرف کنندگان سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی نیز گفت: با عنایت به نزدیکی شب یلدا و پیشگیری از افزایش نامتعارف سطح قیمتی انواع آجیل، شیرینی و میوه‌های مرسوم در روزهای آتی متأثر از افزایش تقاضا، طرح نظارتی ویژه شب یلدا در استان اجرا می‌شود.
علی تهوری افزود: طرح نظارتی ویژه شب یلدا با مشارکت تعزیرات حکومتی، اتاق اصناف و اتحادیه‌های مربوط از ۲۵ آذرماه جاری آغاز و تا اول دی ماه به مدت ۶ روز ادامه دارد.
وی بیان کرد: در این طرح ضمن اخذ تدابیر مناسب در خصوص تأمین و عرضه کالای مرسوم به قیمت عادلانه، کنترل و رعایت ضرایب سود مصوب و رسیدگی به موقع به شکایات مردمی، با متخلفان نیز برابر قوانین و مقررات جاری برخورد قانونی و قاطع صورت خواهد گرفت.
معاون بازرسی و حمایت از مصرف کنندگان سازمان صمت خراسان جنوبی گفت: از شهروندان درخواست داریم هرگونه تخلف صنفی را از طریق شماره تلفن و سامانه ۱۲۴ به این سازمان و یا ادارات شهرستانی منعکس کنند تا مورد بررسی قرار گیرد.
