مکمل‌ غذایی برای سلامتی چاره ساز است؟

مکمل‌های غذایی طیف وسیعی از فراورده‌های مختلف را در بر می‌گیرند اما باید هنگام مصرف، از مزایا و معایب آنها آگاهی کاملی داشت.

ویتامین‌ها، املاح‌معدنی و اسیدهای‌چرب امگا ۳ که به صورت مکمل‌های غذایی عرضه می‌شوند، در شمار پرفروش‌ترین محصولات داروخانه‌ها هستند و این مکمل‌ها ترکیب‌های مختلفی دارند و خریداران آنها امیدوارند که با مصرف آنها به سلامت خود بیافزایند.

امروزه در سراسر دنیا، تحقیقات متعدد و متفاوتی در مورد مصرف صحیح مکمل ها انجام شده اما متخصصان تغذیه بر این باورند که مصرف مکمل ها تنها راه حل موجود نیست، یا به عبارت دیگر، هیچ فردی نباید مصرف مواد غذایی تازه و مورد نیاز بدن را کنار بگذارد و برای تامین نیازهای خود فقط به استفاده از مکمل ها روی آورد.

قرص های کلسیم جای لبنیات را نمی گیرد

متخصص تغذیه و استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی روز چهارشنبه در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: بسیاری از افراد تصور می کنند اگر روزی چند قرص کلسیم بخورند، مشکلشان به طور کلی حل رفع و هیچ وقت دچار پوکی استخوان نمی شوند و کمبودی از این نظر نخواهند داشت.

روزبه مقدری افزود: با توجه به اینکه شیر منبع خوبی برای تامین کلسیم است، اما نباید این نکته را نادیده بگیریم که همراه با مصرف یک لیوان شیر، علاوه بر دریافت کلسیم از مواد مغذی دیگری مانند فسفر، ویتامین B۲ و پروتئین نیز استفاده خواهیم کرد.

وی با بیان اینکه هیچ وقت با مصرف یک قرص کلسیم نمی توانیم تمام خواص موجود در شیر را دریافت کنیم، ادامه داد: به همین دلیل نیز هیچ زمانی قطع مصرف مواد غذایی و مصرف مکمل ها به تنهایی توصیه نمی شود و مصرف ویتامین ها و املاح در شرایط خاصی می تواند بسیار مفید و موثر باشد، اما هر یک از افراد در موقعیت های خاصی باید براساس نظر پزشک معالج یا متخصص تغذیه از مکمل ها کمک بگیرند تا نیاز آنها تامین شود.

وی افزود: افرادی که دچار کم خونی و فقر آهن هستند، با مصرف مقدار زیاد گوشت، حبوبات و آجیل که منبع خوبی از آهن است  نیز نمی توانند کمبود خود را جبران کنند، باید بر اساس نظر پزشک از مکمل ها و قرص های مورد نیاز کمک بگیرند تا مشکل رفع شود. گاهی نمی توانیم با مصرف مواد غذایی نیاز بدن را تامین کنیم و ناچار هستیم از مکمل ها استفاده کنیم.

مصرف مکمل ها فقط با نظر پزشک

این متخصص تغذیه تاکید کرد: نباید مکمل ها را خودسرانه و بدون تجویز پزشک یا متخصص تغذیه مصرف کنید زیرا استفاده از مکمل ها نیز می تواند عوارضی در برداشته باشد. به عنوان مثال افراد زیادی برای درمان و کنترل ریزش مو از مکمل های روی استفاده می کنند و باور دارند این مکمل برای حل این مشکل مفید است، برخی دیگر از افراد که می خواهند فرزندشان قد بلندی داشته باشد و فکر می کنند خوردن مکمل های روی به رشد قدی آنها کمک خواهد کرد، غافل از این  که مصرف بی رویه و بیش از حد مجاز مکمل روی می تواند با ایجاد اختلال در جذب آهن، موجب بروز کم خونی و فقر آهن شود.

مقدری افزود: کودکانی که بدون تجویز پزشک از این مکمل ها استفاده می کنند، بخصوص زمانی که خود هم زمینه کم خونی و فقر آهن را داشته باشند، مشکلشان تشدید خواهد شد، مصرف مکمل کلسیم نیز در صورتی که فرد دچار کمبود کلسیم نباشد، همین وضع را ایجاد خواهد کرد و می تواند موجب بروز اختلال در جذب آهن و در نتیجه کم خونی و فقر آهن شود.

مصرف خودسرانه مکمل آهن خطرناک است

این استاد دانشگاه گفت: بسیاری از افراد  بدون نظر پزشک، هر وقت احساس کنند لازم است، از مکمل های حاوی آهن استفاده کرده و تصور می کنند این کار نفع دارد. برخی پزشکان هم بدون بررسی دقیق و انجام آزمایش های لازم مصرف این مکمل ها را توصیه می کنند در حالیکه مصرف خودسرانه مکمل آهن نه تنها مفید نخواهد بود که حتی ممکن است مضر باشد.

مقدری افزود:‌ آهن زیاد در بدن باعث ایجاد نقص سیستم ایمنی می شود و احتمال عفونت را افزایش می دهد، در کودکانی که بی رویه به آنها قرص و شربت آهن داده می شود، احتمال سرماخوردگی، عفونت های دستگاه تنفسی، اسهال و عفونت های گوارشی بسیار بیشتر می شود و همچنین مصرف زیاد آهن می تواند رادیکال های آزاد را نیز در بدن افزایش دهد.

وی ادامه داد: رادیکال آزاد احتمال ایجاد لخته خون در عروق را نیز افزایش می دهد و سکته های مغزی و قلبی را به همراه دارد، به هیچ عنوان در گروه سنی بالای ۵۰ سال نمی توانیم و اجازه نداریم خودسرانه مکمل های آهن یا مولتی ویتامین را استفاده کنیم که مخصوص این سنین نیست.

مقدری تاکید کرد: مکمل های مولتی ویتامینی که در بازار وجود دارد، برای سنین خاصی تعریف شده و فقط باید براساس آن مصرف شود، مکمل های مخصوص دوران بارداری نیز با مکمل هایی که قبل از این ماه ها مصرف می شود، تفاوت دارد و باید براساس نیازهای خانم باردار تعیین شود. مصرف هر یک از مکمل ها، در هر سنی بهتر است براساس نظر متخصص تغذیه یا پزشک معالج باشد تا مشکلی برای فرد ایجاد نکند. به عنوان مثال، بسیاری از مکمل های تغذیه ای و ویتامینی در جذب و عملکرد داروها اختلال ایجاد می کند بخصوص سالمندان که از داروهای متفاوتی استفاده می کنند، باید این موضوع را در نظر داشته باشند.

وی با بیان اینکه مصرف مکمل روی و کلسیم با یکدیگر تداخل ایجاد می ‌کنند و اثر یکدیگر را از بین می ‌برند، افزود: اگر مجبور به استفاده از هر دوی این مکمل ‌ها هستید، حتما موضوع را با پزشک در میان بگذارید تا او ساعت مناسب مصرف هر کدام را برایتان مشخص کند، مصرف مکمل روی با سایر مواد معدنی از جمله آهن، مس، منگنز و کلسیم تداخل دارد. بنابراین بهتر است این مکمل را به صورت جداگانه و فقط با آب ساده مصرف و برای پیشگیری از ایجاد تداخل در جذب مکمل روی باید از خوردن آن با شیر یا دوغ خودداری کرد.

این متخصص تغذیه گفت: غلات و حبوبات حاوی ماده‌ای به نام «فیتات» هستند که این ماده می‌ تواند جذب روی را مختل کند، بنابراین یکی دو ساعت قبل و بعد از مصرف مکمل روی، این خوراکی ‌ها را نخورید و اگر ناراحتی کلیه، کبد یا اسهال مزمن و دیابت دارید، موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید.

مقدری تصریح کرد: اگر مکمل روی مصرف می‌ کنید، حجم مواد غذایی حاوی فیبر را در برنامه روزانه ‌خود افزایش ندهید، دریافت فیبر فراوان می ‌تواند دفع روی از بدن را به دنبال داشته باشد.