انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان و چالش سوم

نتایج ابتدایی انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان بعد از حدود سه ماه، روز یکشنبه اول دی‌ماه اعلام شد. بر اساس این اعلان، «محمد اشرف غنی» رئیس‌جمهوری فعلی با کسب ۵۰.۶۴ درصد آرا پیشتاز و «عبدالله عبدالله» رقیبش با ۳۹.۵۲ درصد در رده دوم قرار گرفته است. رئیس‌کمیسیون انتخابات افغانستان می‌گوید: یک میلیون و ۸۰۰ هزار رأی در انتخابات ششم مهر امسال معتبر شناخته شده است. «حوا علم نورستانی» هنگام اعلام نتایج اولیه تاکید کرد که نتیجه انتخابات را با کمال صداقت و امانت‌داری اعلام کرده است.

عبدالله عبدالله رهبر گروه انتخاباتی «ثبات و همگرایی» و رقیب اصلی اشرف‌غنی، با ردِ این نتایج و خطاب به مردم افغانستان بیان داشته انتخابات‌ریاست‌جمهوری ۱۳۹۸ نتیجه زحمات، قربانی‌ها و مبارزات طولانی شما است. عده‌ای با تقلبِ سازمان‌یافته شفافیت انتخابات‌ را خدشه دار کردند.

انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان در ششم مهرماه امسال چالشی بزرگ برای برگزارکنندگان بود. اعلام نتایج نیز ماه‌ها به طول انجامید و اکنون با اعلام نتایج اولیه، چالشی تازه در جامعه سیاسی این کشور به چشم می‌خورد.

با توجه به اعلام نتایج اولیه انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان، پژوهشگر ایرنا با «ابوالفضل ظهره وند» سفیر سابق ایران در کابل و کارشناس مسائل بین‌الملل به گفت و گو پرداخت.

تلاش‌های آمریکا برای مهندسی انتخابات افغانستان

ظهره وند در ابتدای این مصاحبه اظهار داشت: نتایج اولیه این انتخابات، همان‌گونه که سفیر آمریکا در افغانستان اعلام کرد قابل تغییر است و دو نکته را نشان می‌دهد؛ نوع واکنش مخالفان و معترضان را کنترل می‌کند و دیگر اینکه اگر واکنش رقبا شدید باشد می‌توانند سهمی از قدرت را به معترضان داده و به نوعی آنان را شریک قدرت کنند. در دور گذشته انتخابات این کشور، با وساطت «جان کری» وزیر امور خارجه وقت آمریکا، قدرت بین دو رقیب اصلی انتخابات افغانستان تقسیم شد. نکته دیگری که از فحوای سخن سفیر آمریکا در مورد اعلام نتایج انتخابات‌ریاست جمهوری در افغانستان می‌توان برداشت کرد این که قاعدتاً آمریکایی‌ها، دولت فعلی درافغانستان را مستعجل می‌بینند و اگر با حضور اشرف غنی یا عبدالله یا ترکیبی از مشارکت این دو نفر، دولتی تشکیل شود، باید استراتژی مورد نظر آنان در توافق با گروه طالبان به دست آید. بنابراین دولت می‌تواندتا مقطع مذاکرات بین الافغانی برای آمریکا نقش داشته باشد و بعد از رسیدن به توافق با طالبان، باید به طرف تشکیل دولت موقت بروند.

 شرایط فعلی افغانستان حکایت از مداخله‌ آشکار و بی‌محابای آمریکا در امور داخلی و نقض حاکمیت ملی این کشور دارد. در طول چند سال سرمایه‌گذاری بین‌المللی جهت شکل‌گیری ساختار جدید سیاسی در افغانستان، همه این تلاش‌ها به بازی گرفته شد و شرایط افغانستان به نقطه صفر و گذشته برگشت. این یک حرکت کاملاً ارتجاعی بود. این بازی از سوی آمریکایی‌ها برای به سخره‌گرفتن سرنوشت مردم افغانستان انجام گرفت. شرایط در طول سه‌ماه نشان داد که اوضاع سیاسی در افغانستان متأثر و تابع نقش پنهان آمریکایی‌ها است.

چالش شکایات رقبای اشرف غنی

ظهره وند با اشاره به نقش رقبای غنی در جامعه افغانستان اظهار داشت: اشکالی که اکنون در جامعه افغانستان وجود دارد این است که نیروهای‌سیاسی در افغانستان کاملاً تضعیف شدند. با وجود اینکه امیدوار بودند در زمین بازی سهمی در قدرت داشته باشند، اما قاعده بازی را آمریکایی‌ها مدیریت کردند. ظرفیت نیروهای نخبه در افغانستان فرسوده و در درون، دچار تشتت شده‌ است. ژنرال «عبدالرشیددوستم» و «عطا محمد نور» از فعالان سیاسی افغانستان از عبدالله جدا شدند. این نیروها ظرفیت‌های مهمی در ساختار سیاسی افغانستان داشته و دارند. عبدالله در صورتی می‌توانست واکنش جدی نسبت به نتایج اولیه انتخابات نشان دهد که از حمایت این نیروها برخوردار بود. وی اگر به وضعیت کنونی تن دهد عمر سیاسی‌اش به پایان می‌رسد و واکنش وی به اعلام نتایج انتخابات هم تاثیری چندانی به دنبال نخواهد داشت.

اگر نامزدهای مقابل اشرف غنی نتیجه انتخابات را نپذیرند، مساله عدم مشروعیت به وجود می‌آید. از مجموع ۱۵ میلیون واجد شرایط رأی، ۹ و نیم میلیون برای شرکت در انتخابات ثبت‌نام کردند. از این تعداد نیز دو و نیم میلیون رأی به صندوق‌ها ریخته شد. در نهایت، تعداد یک میلیون و هشتصد هزار رای شمارش شده و رئیس جمهوری با ۹۰۰ هزار رأی می‌خواهد سکاندار دولت شود. این مساله تضعیف مشروعیت انتخابات در افغانستان است. اگر قرار باشد همین مقدار آرا  را رقبای غنی نپذیرند بحران مشروعیت در انتخابات ریاست‌جمهوری به وجود می‌آید. در صورت نپذیرفتن نتایج انتخابات از سوی عبدالله و «گلبدین حکمتیار» دولت ضعیف‌تری شکل می‌گیرد و هیچ گونه دستاوردی عینی برای افغانستان‌به دنبال نخواهد داشت. رقبای اشرف غنی باید پتانسیل و ظرفیت خود را برای‌ کمک به افغانستان استفاده کنند تا بتواند نقشی ماندگار در تاریخ افغانستان داشته باشند.

احتمال برگزاری دور دوم انتخابات ریاست جمهوری افغانستان

ظهره وند در مورد احتمال برگزاری دور دوم انتخابات بیان داشت: اگر رقبای اشرف غنی نتیجه انتخابات را نپذیرند و بحث ۳۰۰ هزار آرای مورد اختلاف مطرح شود، آرای غنی زیر مرز ۵۰ درصد می‌رود. در این صورت دورنمای آینده انتخابات مشخص نیست. باید شخصی را مسئول دولت قرار دهند و اساساً معلوم نیست که انتخابات برگزار شود. حل این موضوع راه آمریکایی‌ها را دشوار می‌کند. دراین شرایط شاید بهترین راه حل تشکیل دولت موقت است و این دولت باید انتخابات را مجدداً برگزار کند و به طرف مذاکره با طالبان برود، زیرا طالبان دولت غنی را مشروع نمی‌داند و این معضل بزرگی  برای جامعه افغانستان است.

در دوره جدید ریاست‌جمهوری غنی، عدم مشروعیت رئیس‌جمهوری مضاعف می‌شود و اکنون بخشی از افغان‌هایی که طرفدار غنی بودند  نیز وی را قبول ندارند و شرایط بدتری نسبت به قبل شکل گرفته است. پروژه آمریکایی‌ها در افغانستان بی‌نتیجه مانده است. اکنون آمریکا به دنبال مذاکرات بین الافغانی، مساله آتش‌بس و حفظ تداوم حضورش در افغانستان است اما گروه طالبان این موضوع را نمی‌پذیرد. بنابراین مرحله مهم در این شرایط انجام مذاکرات بین الافغانی با محوریت دولت افغانستان است و بانی این مساله آمریکا است. در شرایط فعلی سرگشته‌تر از نامزدهای فعلی انتخابات ریاست جمهوری افغانستان ،خود آمریکایی‌ها هستند و معلوم نیست چه سیاستی را در افغانستان دنبال می کنند.

طالبان و بهره برداری از شرایط فعلی افغانستان

این کارشناس مسائل افغانستان در مورد امکان سوء‌استفاده طالبان از وضعیت کنونی اظهار داشت: موجودیت طالبان مبتنی بر بی‌نظمی سیاسی است. وضعیت نابسامان افغانستان خطر تجزیه را تشدید می‌کند و احتمال اینکه هر کدام از گروه‌های جهادی دست به تشکیل دولت محلی بزنند، وجود دارد. شرایط کنونی برای افغانستان مطلوب نیست. آمریکا در این چند سال حضورش در افغانستان به مردم این کشور خیانت کرد. دولتسازی افغانستان که با حمایت نظام بین الملل شکل گرفت، از سوی آمریکا نابود شد و افغانستان را در دور جدیدی از بحران قرار داد. نخبگان افغان در شرایط فعلی باید رسالت تاریخی خود را در قبال مردم این کشور حفظ کنند و سکان اوضاع این کشور را در دست گیرند.

ظهره وند در پایان این گفت و گو در مورد کمیسیون انتخابات افغانستان خاطر نشان کرد: این کمیسیون به عنوان نهاد مورد اعتماد مردم افغانستان باید موضع بی‌طرف خود را حفظ کند. موضع مستقل و بیطرف این کمیسیون در طول این چند ماه در روند شمارش آرای انتخابات زیر سوال رفت. شمارش حدود 2 میلیون رای به مدت سه ماه به طول انجامید و تاثیرات سوء بر افکار عمومی افغانستان بر جای گذاشت. کشورهای منطقه و نخبگان سیاسی افغانستان باید برای حل بحران این کشور چاره اندیشی کنند. تشکیل لویه جرگه متحد و بیرون از اراده بیگانگان و تصمیم‌گیری برای آینده سیاسی افغانستان می‌تواند به ساختن افغانستان آباد و آزاد کمک شایانی کند.