گیاهان دارویی، راهگشای توسعه صادارات

۲۵ درصد داروها گیاهی هستند

حدود ۲۵ درصد از داروهای تجویز شده در دنیا از گیاهان تولید شده‌اند. از ۲۵۲ دارو در فهرست داروهای مهم سازمان بهداشت جهانی، ۱۱ درصد به طور انحصاری از گیاهان دارویی تولید می‌شوند. حدود ۲۰۰ سال پیش اولین ترکیب دارویی مورفین، از تریاک استخراج شده از غلاف دانه گل خشخاش تولید شد. از آن به بعد، دانشمندان گیاهان دارویی را مطالعه کردند تا محصولات دارویی را که امروز می شناسیم، ایجاد کنند.

اخیراً میلیون‌ها دلار صرف سرمایه‌گذاری در بخش گیاهان دارویی شده است. این سرمایه‌گذاری قابل توجه تحقیقاتی در طب گیاهی، هنوز هم نسبتاً کمتر از کل داروسازی است، اما ثابت شده است که محققان شروع به دور شدن از پیشرفت داروهای مرسوم و حرکت به سمت فرم‌های جایگزین و طبیعی از درمان هستند.

محصولات طبیعی گیاهی در سراسر تاریخ بشر برای اهداف مختلف مورد استفاده قرار گرفته است. در واقع سوابق استفاده از گیاهان دارویی بیش از ۵ هزار سال است و برای بسیاری از ادوار تاریخی، داروهای گیاهی، تنها داروی مورد استفاده بودند.

 گیاهان دارویی در معرض انقراض

بنابر گزارش گروه بین‌المللی حفاظت از باغ‌های گیاه‌شناسی، بسیاری از گیاهان دارویی به دلیل برداشت بی‌رویه و نابودی جنگل‌ها در معرض خطر انقراض هستند.

از آنجا که انسان جزئی از طبیعت است بطور مسلم برای هر بیماری، طبیعت گیاه دارویی آن را عرضه کرده است. انسان هر چه به طبیعت نزدیکتر شود، سالم‌تر است و بیشتر عمر می‌کند. همچنین همه عوامل طبیعی نقش درمان و دارو نهایتا نقش پیشگیری را در برابر بیماری‌ها دارند. وجود گیاهان دارویی در طبیعت یکی از نعمت‌های بزرگ الهی است که در دشت‌ها، مراتع وسیع، جنگل‌ها و ... پیدا می‌شوند.

۸ هزار و ۴۲۵ گونه گیاهی در کشور

ترحم بهزاد روز جمعه در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا اظهار داشت: مراتع کشور بستری مناسب و فعال برای افزایش تولید گیاهان دارویی است.

مدیرکل دفتر امور مرتع سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری ادامه داد: ایران دو هزار و ۳۰۰ گونه گیاه دارویی دارد که بخشی از آن‌ها تنها متعلق به ایران بوده و در این منطقه کشت می‌شود.  همچنین در سال‌های اخیر با افزایش اقدامات مؤثر در حوزه زمین‌های کشاورزی، ترغیب کشاورزان به کاشت گیاهان دارویی و ارائه تسهیلات تولید این گیاهان رشد داشته است.

بهزاد عنوان کرد: سیاست‌های در نظرگرفته شده مرتبط با زمین‌های ملی، مرتع و ارتقاء و بهبود شرایط باعث رشد بذر گیاهان دارویی در این نقاط شده و  بهره‌برداری و صادرات گیاهان دارویی با افزایش مواجه شده است.

وی با بیان اینکه سازمان جنگل‌ها و منابع طبیعی که مسؤولیت افزایش رشد و بهره‌برداری گیاهان دارویی را در زمین‌های ملی و مراتع برعهده دارد، تصریح کرد: سازمان در تلاش است، ظرفیت تولید گیاهان دارویی در تمامی استان‌ها افزایش یابد اما بودجه مورد نیاز برای رسیدن به اهداف تعیین شده، آنچنان که باید تامین نشده است.

مدیر کل دفتر امور مرتع عنوان کرد: از مجموع ۸ هزار و ۴۲۵ گونه گیاهی که در کشور شناسایی شده، ۲۳۰۰ گونه خواص دارویی، عطری، ادویه و آرایشی و بهداشتی دارند. همچنین ما با دارا بودن ۱۱ نوع اقلیم از ۱۳ اقلیم شناخته شده جهان بیش از این می‌توانیم از ظرفیت تولید گیاهان دارویی بهره‌مند شویم و آنچه را تاکنون به‌دست آمده توسعه دهیم.
 

‌۹ میلیون و ۶۰۰ هزارهکتار از عرصه‌ ها در مسیر احیا

بهزاد در ادامه اظهار داشت: براساس برنامه ششم توسعه باید تا سال ۱۴۰۰ به میزان ‌۹ میلیون و ۶۰۰ هزارهکتار از عرصه‌های طبیعی کشور تحت فعالیت‌های احیاء، توسعه و اصلاح قرار گیرند تا رشد و بهره‌برداری از گیاهان دارویی در آن‌ها افزایش یابد.

وی افزود: تاکنون اقدامات احیا و اصلاح در ۵ میلیون هکتار از این عرصه‌ها به اجرا در آمده است. در لایحه بودجه سال ۹۹، ۱۵۰ میلیون یورو از صندوق توسعه ملی برای توسعه گیاهان دارویی پیش‌بینی شده که درصورت تصویب مجلس و اجازه برداشت از سوی مقام معظم رهبری، ‌به این بخش اختصاص خواهد یافت.

صادرات گیاهان دارویی از ۱۶ استان کشور
وی عنوان کرد: براساس برنامه تنظیم‌شده از ظرفیت تمامی مراتع برای افزایش گیاهان دارویی استفاده شده و این ظرفیت با انجام اقدامات مختلف رو به افزایش است.

مدیر کل امور مرتع گفت: درسال‌جاری ۱۶ استان نقش مؤثری در صادرات گیاهان دارویی به کشورهای حوزه خلیج‌فارس، هندوستان و اتحادیه اروپا داشتند. همچنین استان‌های فارس، کردستان، اصفهان، تهران، آذربایجان شرقی، اردبیل، کرمانشاه، خراسان جنوبی، کرمان، خوزستان، گلستان، همدان، خراسان رضوی، هرمزگان، یزد و لرستان استان‌هایی هستند که به ‌ترتیب بیشترین میزان برداشت و صادرات گیاهان دارویی را از مراتع داشتند.

به گفته بهزاد: در ۱۷ استان دیگر کشور برداشت گیاهان دارویی انجام می‌شود اما آن‌ها سهم کمتری از برداشت این محصولات را به‌خود اختصاص داده‌اند که قرار است به کمک حوزه‌های دانشگاهی، ظرفیت آن‌ها نیز بیشتر شود.
 

 ۱۰۰ میلیون یورو درآمد صادرات گیاهات دارویی در سال ۹۸

مدیرکل امور مرتع اظهار داشت: اگرچه اعتبارات در نظر گرفته شده در بخش گیاهان دارویی همچنان از اهداف برنامه توسعه عقب است، اما گیاهان دارویی در حوزه صادرات، موفقیت خوبی داشتند.

وی ادامه داد: در ۹ ماهه ابتدایی سال‌جاری هزار و ۶۰۰ تن از انواع گیاهان دارویی صادر شد. این میزان در ۱۲‌ماه سال قبل هزار و ۴۳۴ تن و در ۱۲‌ماه سال ۹۶ نیز ۸۷۰ تن بود. تعداد انواع محصولاتی که سال‌جاری صادر شد نیز ۲۶ محصول بود که نسبت به سال قبل ۴ محصول جدید به فهرست صادراتی گیاهان دارویی افزوده شده است.

بهزاد تصریح کرد: از مجموع دو هزار و ۳۰۰ گونه گیاه دارویی کشور هزار و ۷۳۸ گونه تنها متعلق به ایران و در انحصار کشور است که با افزایش اعتبارات و توسعه اقدامات اصلاحی و احیاء و همچنین ترویج در بخش کشاورزی، می‌توان موفقیت‌های بسیاری برای افزایش صادرات این محصولات به‌دست آورد و ارزش اقتصادی ۱۰۰ میلیون یورویی به‌دست آمده از صادرات سال‌جاری را افزایش داد.