مشاهده این موشهای عظیم الجثه برای ساکنان شهر تهران حالا دیگر امری عادی شده است؛ موشهایی که نه از حضور مردم و نه از وجود پرتعداد گربه ها در این کلانشهر هیچ هراسی به خود راه نمی دهند و آزادانه و در هر ساعت از شبانه روز در جوی ها و حاشیه پیاده روها در حال جست و خیز هستند.
این نوع از موشها در خیابان‌های مناطق مختلف پایتخت بویژه مناطق مرکزی و جنوبی شهر به وفور یافت می شوند. نام لاتین و علمی این گونه جانوری، «راتوس نروژیکوس» است و به همین دلیل به آنها موشهای نروژی گفته می‌شود. رنگ آنها قهوه‌ای، خاکستری و سیاه است اما بیشتر آنها به رنگ قهوه ای متمایل هستند. این موجودات در حفاری و گودکردن زمین استعداد دارند و سرعت تکثیر و زاد و ولد آنها بالا است. براساس تحقیقات انجام شده در تهران و خارج از کشور، این موجودات موذی در مناطق گرم بیش از جاهای سرد تکثیر می‌شوند و علاوه بر ایران در کشورهای مختلف از جمله امریکا زندگی می کنند. شهرهای نیویورک و هوستون در آمریکا محل مناسبی برای زندگی آنها معرفی شده است. موشهای نروژی از باقی مانده غذاها در سطل‌های زباله و جوی‌ها تغذیه می‌کنند و علاوه بر آن، سیم‌های برق را می‌جوند.
به گفته محققان، این نوع از موشها سالی فقط یکبار بچه‌دار نمی‌شوند بلکه اگر شرایط مناسب باشد زاد و ولد آنها سریع‌تر است و می توانند در طول یکسال پنج بار و هر بار شش تا ۱۲ بچه به دنیا آورند. بچه موشها نیز در سه ماهگی به بلوغ می رسند. با این وضعیت، حالا فکر کنید توی یکسال چقدر موش به خیابان‌های تهران و شهرهای دیگر اضافه می‌شود.
طبق آمار منتشر شده، نیویورک با حدود شش میلیون موش قهوه‌ای، سیاه و سپید مشهورترین شهر موشهای دنیا به حساب می‌آید هر چند عده‌ای معتقدند که جمعیت موشهای این شهر تا ۳۲ میلیون هم می‌رسد.
در تهران، آمار دقیقی از شمار موشها در دست نیست اگرچه برخی برآوردها از وجود بیش از شش میلیون موش نروژی در تهران حکایت دارد. برای مبارزه با آنها، در سالهای گذشته طرح‌های زیادی از جمله طعمه‌گذاری و استفاده از سم در برخی محله‌ها انجام شده است اما مشکل موشهای تهران همچنان پا برجاست و در این میان، کارشناسان راهکارهای متفاوتی را پیشنهاد می کنند.
به گفته مقامهای مسئول در شهرداری تهران، موش های نروژی و موش های سیاه دو گونه مهاجر و غیربومی کشور ما است که بر اساس تحقیقات علمی صورت گرفته، زیستگاه‌های اصلی آنها کشورهایی نظیر چین و هند بوده است. این موشها به مرور زمان در چند صد سال گذشته از طریق حمل و نقل دریایی و زمینی به دیگر کشورهای جهان از جمله ایران راه یافته و بتدریج از طریق حمل و نقل بار و کالا بصورت زمینی و هوایی به تهران نیز وارد شده اند.
براساس گزارش های موجود در انستیتو پاستور ایران، موش نروژی در دهه ۴۰ شمسی برای نخستین بار در محدوده خیابان لاله زار مشاهده شده و براساس موقعیت مناسب جغرافیایی و زیستگاهی در سطح شهر تهران، بتدریج جمعیت آنها افزایش یافته است.
جمعیت موشها و اقدامات مقابله‌ای با آنها در پایتخت
مدیرعامل شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر تهران در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: با توجه به برآورد تقریبی در سنوات گذشته و همچنین تغییرات فصلی و محیطی، تاثیرات و شرایط جوی در فصول مختلف سال، جمعیت موشها حدود پنج میلیون سر در شهر تهران تخمین و برآورد شده است که البته با توجه به اینکه برآورد جمعیت موش های شهری نیاز اولیه برای اجرای عملیات کنترل و مبارزه با این جاندار در شهر محسوب می‌شود در هماهنگی‌های به عمل آمده با مراکز علمی، پژوهشی و دانشگاهی درصدد اجرای طرح برآورد جمعیت موشهای شهری در آینده نزدیک هستیم.
حمیدرضا تحصیلی افزود: شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر به نیابت از شهرداری تهران به عنوان سیاستگذار و برنامه‌ریز در امر کنترل حیوانات شهری (موشها، جوندگان و سگ‌های بدون صاحب) از سنوات گذشته با بکارگیری روشهای تلفیقی کنترل و مبارزه با موش نسبت به اجرای روشهای مختلف مبارزه علیه آنها اقدام کرده است.
وی این شیوه ها را شامل روش های مبارزه شیمیایی (بکارگیری طعمه های مسموم موش کش در سطح معابر عمومی، حاشیه انهار، اطراف باغچه ها و فضای سبز و...) مبارزه مکانیکی (استفاده از انواع تله های کشنده و زنده گیر نظیر تله های چسبی و استفاده از اسلحه های بادی)، مبارزه فیزیکی (حذف زیستگاه ها و پناهگاه‌های موش در سطح معابر با مواد و مصالح مقاوم) در سطح معابر عمومی با بهره گیری از توان و تخصص بخش خصوصی و از طریق نظارت بر عملکرد مناطق ۲۲ گانه بیان کرد.
وی گفت که روشهای یادشده به تفکیک هر منطقه، برحسب موقعیت مکانی و تشخیص کارشناسی به اجرا در می آید.
به گفته مدیرعامل شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر تهران، هر منطقه موظف به شناسایی کانون‌های وفور در سطح محله و ناحیه مربوطه بوده و پس از شناسایی وفور موش و بررسی عوامل و معضلات مربوطه نسبت به اقدامات اجرایی کنترل و مبارزه با موش در کانون های شناسایی شده اقدام می شود.
تحصیلی تصریح کرد: عمده‌ترین روش مبارزه با موشهای شهری در سطح معابر عمومی، در حاشیه انهار و فضای سبز بوده و عمدتا از روش های مبارزه شیمیایی و طعمه‌گذاری در منافذ و کانون های وفور موش در سطح معابر عمومی بهره می گیرد و از آنجایی که نوع طعمه های استفاده شده از نوع ضدانعقادی خون است، عمده موش ها پس از خوردن طعمه های مسموم در داخل پناهگاه ها و لانه های حفر شده در زیر زمین از بین می روند و تعداد زیادی از لاشه های آنها در زیر زمین مدفون می شود.
وی تصریح کرد: چنانچه لاشه موشها در سطح زمین مشاهده شود، توسط عوامل اجرایی بصورت بهداشتی، جمع آوری شده و محل و اطراف آن محیط سمپاشی و با آهک ضدعفونی می‌شود.
جمعیت موشها در کدام منطقه تهران بیشتر است؟
مدیرعامل شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر تهران گفت: فراوانی موشهای شهری در مناطق پرجمعیت، متراکم و مناطقی که دارای بافت ساختمانی فرسوده و زیر ساخت کهنه است بیشتر دیده می شود. بر این اساس، در مناطق جنوبی شهر تهران به لحاظ فرسودگی و تراکم جمعیتی نسبت به مناطق شمالی موش بیشتری به چشم می خورد.
وی خاطرنشان کرد: البته این موضوع بستگی به عوامل و شرایط محیطی نیز دارد اگرچه در مناطق شمالی هم بصورت لکه‌ای کلونی‌های موش مشاهده شده است که پس از شناسایی، اقدامات اجرایی کنترل و مبارزه با آنها صورت می پذیرد.
تحصیلی ادامه داد: اگر شهر تهران را به صورت فرضی از محور خیابان‌های آزادی از غرب تا انتهای خیابان دماوند در شرق به صورت دو نیمه شمالی و جنوبی در نظر بگیریم با این فرضیه، در مناطق زیر این خط فرضی میزان آلودگی به موش بیشتر است.
آیا موشها آدم هم می خورند؟
مدیرعامل شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر تهران گفت: به دلیل اینکه موش ها به صورت اجتماعی زندگی می کنند با کوچکترین تنش محیطی اعم از تخریب محل زندگی خود در اثر اجرای عملیات عمرانی، بهسازی محیط یا بازسازی و همچنین حوادث طبیعی نظیر سیل و زلزله، دو مدل عکس‌العمل از خود نشان می دهند؛ اگر فرصت فرار کردن از محیط را داشته باشند به سرعت از محل زندگی خود دور شده و فرار می کنند ولی اگر نتوانند به دلیل تنش های عصبی ناشی از ترس بوجود آمده در داخل جمعیت خود دچار حالت کانیبالیسم یعنی خودخوری و یا هم نوع‌خواری می شوند.
تحصیلی اضافه کرد: احتمال حمله و آدم‌خواری موشها در این شرایط به هیچ عنوان وجود ندارد.
وی یادآور شد: منظور مدیران و برخی رسانه ها در سنوات گذشته از بیان این جمله که موش ها همه چیزخوار هستند، احتمال لاشه‌خواری همنوع توسط این گونه جانوری است و به منظور جلوگیری از بروز اینگونه حوادث در مواقع بحران و مدیریت پس از آن، تمهیدات لازم از سوی شهرداری از جمله سم پاشی های گسترده و طعمه گذاری صورت گرفته است.
بهترین راهکار برای کنترل و کاهش جمعیت موشها
در نیویورک به عنوان یکی از معروفترین شهرهای میزبان موش در جهان، برچسب‌گذاری جغرافیایی، حذف مواد زائد، آموزش کارکنان شهرداری برای برخورد با موشها و آموزش مردم، از مهم‌ترین راه‌های مبارزه انتخاب شده است. به نظر می رسد تهران نیز بهره گیری از تجربه های جهانی را به عنوان راهکار مبارزه با موشها در پیش گرفته است؛ این نکته ای است که کارشناسان نیز بر آن تاکید دارند.
مدیرعامل شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر تهران در این باره گفت: شهرداری تهران عملیات اجرایی کنترل و مبارزه تلفیقی با موشها، حذف زیستگاه آن در محیط شهری و جلوگیری از دسترسی آنها به مواد غذایی، آب و پناهگاه به عنوان سه عنصر اصلی برای حیات جاندار هدف را بطور مستمر انجام می دهد. علاوه بر آن، آموزش شهروندان و اصناف مرتبط با مواد غذایی در خصوص دفع اصولی و بهداشتی مواد غذایی و عدم ریختن مواد غذایی در سطح معابر عمومی نیز در زمره اهداف اصلی شهرداری در این زمینه قرار دارد.
وی تصریح کرد: مسلما مشارکت شهروندان با عوامل اجرایی شهرداری در راستای کنترل و مبارزه با موش نقش بسزایی در کنترل و مبارزه با موش دارد و در همین راستا شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر با برگزاری دوره های آموزشی و اطلاع رسانی برای گروه‌های هدف با همکاری اتاق اصناف و مجامع امور صنفی برای واحدهای صنفی مرتبط، دوره های آموزشی برگزار می کند.
تحصیلی افزود: آموزش نحوه مبارزه با موش به دانش آموزان مقاطع مختلف تحصیلی نیز در چارچوب برنامه های شهرداری قرار دارد و به همین منظور، طرحی به اجرا گذاشته شده است که در آن، هر دانش آموز به مثابه یک رئیس اداره ساماندهی شهرداری در زمینه انتقال پیام های فرهنگی و آموزشی در زمینه های مختلف به والدین و دیگر اقشار جامعه عمل می کند.
وی گفت: شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر تهران در طول سال در مناسبتهای مختلف تحت عناوین طرح استقبال از بهار و یا روز طبیعت (۱۳ فروردین)، استقبال از مهر و قبل از بازگشایی مدارس نیز با برپایی پایگاه‌های اطلاع رسانی در مراکز پرتردد شهری به آموزش چهره به چهره و ارائه خدمات کارشناسی به عموم شهروندان اقدام می کند.
این مقام مسئول در شهرداری تهران تاکید کرد: با همه اینها به مشارکت همه جانبه عموم شهروندان برای کنترل جمعیت موشها در پایتخت نیاز داریم و از همه ساکنان پایتخت می خواهیم در این زمینه به ما کمک کنند.
مدیرعامل شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر تهران گفت: مشارکت سمن‌ها و سازمان‌های مردم نهاد نقش موثری در کنترل حیوانات شهری دارد تا از طریق آنها جلب مشارکت شهروندان در این خصوص تسهیل شود. در همین راستا شرکت ساماندهی، طرح های مختلف مشارکتی را با سمن های دارای مجوز و صلاحیت‌دار برنامه ریزی کرده که اجرای آنها در مرحله بررسی های تخصصی و کارشناسی است.
وی گفت: در تلاش هستیم از توان گروه های مردمی و داوطلب در خصوص مباحث محیط زیست شهری مرتبط با کنترل حیوانات شهری، آموزش به شهروندان و نیز مباحث فرهنگی و اجتماعی در راستای تحقق شعار " تهران شهری برای همه " بیش از پیش استفاده کنیم.
مردم تهران موشها را چاق می کنند
اهمیت مبارزه با موشها و مشارکت مردم در اجرای برنامه های شهرداری در این زمینه وقتی بیشتر اهمیت خود را نشان می دهد که دریابیم موشها با سرعتی سرسام آور در حال زاد و ولد در تهران هستند.
به گفته صدرالدین علیپور رئیس پیشین مرکز مدیریت محیط‌زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران، برآوردها نشان می دهد بیشترین جمعیت موشهای پایتخت در مناطق ۱۰، ۱۱، ۱۵ و ۱۷ قرار دارد.
وی افزود: این جانور با قدرت زایش حدود ۳۰ تا ۴۰ موش در هر سال، یکی از سریع‌الرشدترین جانورانی است که در محیط انسانی به تولیدمثل می‌پردازد.
یک کارشناس محیط زیست و استاد دانشگاه علامه طباطبایی هم در این زمینه گفت: موشهای نروژی ظرف دو ماه می‌توانند تا ۲۰ جنین به دنیا بیاورند و بر خلاف دیگر پستانداران در زمان شیردهی نیز می‌توانند باردار شوند.
اسماعیل کهرم با بیان اینکه برخی مدعی هستند جمعیت این نوع موشها در تهران بین دو تا چهار میلیون است، خاطرنشان کرد: این آمار درست نیست و در شرایط کنونی کسی نمی‌تواند جمعیت موشها را تخمین بزند یا بگوید جمعیت موشها در حال افزایش یا کاهش است.
وی تصریح کرد: جمعیت موشهای نروژی ممکن است با وقوع یک سیل کاهش یابد اما در زمینه تکثیر جمعیت آنها انسان‌ها مقصر هستند چراکه نظافت را رعایت نمی کنند و مواد غذایی اضافه خود را در جوی‌ها یا اطراف سطل‌های زباله می ریزند.
کهرم با بیان اینکه حدود ۹۰ درصد از سفارخانه‌های خارجی و خانواده‌های متمول در منطقه یک شهرداری تهران واقع شده و این منطقه جزء مناطق اعیان‌نشین و ثروتمند کشور به شمار می رود، گفت: شهردار منطقه یک اعلام کرده ۳۰ درصد از زباله‌ها یعنی یک سوم آن مواد غذایی است که توسط شهروندان در جوی‌ها ریخته می شود؛ آنهم نهرهایی که از شمال تا جنوب شهر امتداد دارد.
این کارشناس محیط زیست و استاد دانشگاه علامه طباطبایی گفت: با سرپوشیده شدن نهرها و ریختن زباله در آنها شرایط را برای زندگی و زادو ولد موشها از شمال تا جنوب شهر مهیا کرده ایم.
به گفته وی، جثه این موجودات موذی با انجام یک جهش ژنتیکی تقریبا هم اندازه جثه گربه ها شده است بطوری که گربه‌ها از آنها می ترسند.
کهرم افزود: موش‌پروری باعث افزایش جمعیت آنها و ارتقاء سطح سلامت موش ها شده است بطوری که بچه های این موجود از بچه های انسان سالم تر هستند و سلامت آنها را می توان همچون سلامت یک روباه یا گرگ با دوربین رصد کرد. این موجودات به خوبی از مواد غذایی ریخته شده در جوی ها تغذیه کرده‌اند و سالم، سرحال و طوار هستند.
به گفته کهرم، موشهای نروژی موجودات بسیار مقاومی هستند و تا زمانی که شهروندان رفتارهای لاابالی داشته باشند و در جوی ها مواد غذایی بریزند نه تنها موش ها از بین نمی روند بلکه هر ساله جمعیت آنها دوتا سه برابر افزایش می یابد.
مبارزه با موشها سخت است
این کارشناس محیط زیست و استاد دانشگاه علامه طباطبایی یا بیان اینکه در افغانستان سر موش چهار هزار ساله پیدا شده است، خاطرنشان کرد: در بخشی از لندن یک تونل ۵۰۰ متری مربوط به سیستم مترو وجود دارد. کارشناسان سالها قبل نهایت سعی خود را کردند تا با تکنولوژی مدرن موشها را از آنجا بیرون کنند اما موفق نشدند.
به گفته وی، حتی در زیر دریایی‌های آمریکا از ترس رخنه کردن موش ها در انبارهای غلات، گوشت و حبوبات، گربه نگهداری می کنند و در برخی بنادر معروف دنیا نیز در کنار طناب های متصل به ناوهای هواپیما تله‌های ضد موش کار گذاشته اند.
کهرم از این نکات نتیجه گرفت که مبارزه با موشها کاری سخت است و شیوه های مختلف مقابله با آنها تاکنون جواب نداده است.
این کارشناس محیط زیست گفت: با استفاده از سمپاشی هم نمی توان با موش ها مقابله کرد چون سگ‌ها و گربه‌ها ممکن است با خوردن این سم ها یا موشهای آلوده به آن از بین بروند.
به گفته وی، در گذشته در تهران با تفنگ‌های بادی از سوراخ‌های حفر شده توسط موشها به آنها شلیک می‌کردند اما این کار نیز موثر نشده است.
کهرم با بیان اینکه می‌توان با کار گذاشتن تله‌های مخصوص، موش ها را از بین برد اما این کار مستلزم تامین بودجه مالی کافی است، از نظافت جوی‌ها و جلوگیری از انداختن مواد غذایی در آنجا یا زیر پل‌ها به عنوان بهترین راهکار برای از بین بردن این موجود موذی یاد کرد.
وی گفت: اگر شهروندان در جوی‌ها مواد غذایی نریزند، موشها بر اثر کمبود مواد غذایی و شیوع یک نوع ویروس خاص شبیه آنفلوانزا از بین می روند و این موثرترین کاری است که می توان برای نابودی آنها انجام داد.
گزارش از راضیه زمانی دهکردی
نظر شما