مرحوم مشهدی ملا حسن کاتوزی، مکتب‌دار مشهور رودخانه از توابع شهرستان رودان بود که کار خود را با عم جزء و الفبا عربی شروع کرد.
وی زمانی که بچه‌ای قرآن را ختم می‌کرد مراسم پایانی او به دین شرح برگزار می‌شود: ملا حسن دستور می‌داد بغل چپ و راست متعلم را می‌بستند و دو نفر از بچه‌هایی که بزرگ‌تر از دیگران بودند بودند دو طرف او می‌ایستادند و هرکدام از آنها یک طرف بند متصل به بغل بچه در دست می‌گرفتند و همان قرآنی که در طول تحصیل خوانده بود بر روی دو دستش قرار می‌دادند و درحالی که ملا چوب ادبش را در دست داشت، پیشاپیش آن بچه قرار می‌گرفت و بعد به اتفاق بچه‌های مکتب‌خانه با سلام و صلوات مخصوص و با هلهله و شادی مردم راهی منزل آن بچه می‌شدند.
در این موقع پدر و مادر و اقوام نزدیک او درحالی که از شادی در پوست نمی‌گنجیدند با شیرینی و نقل و نبات و هدیه برای ملا، منتظر آنها می‌شدند وقتی که ملا و همراهان بچه را با آن وضع به درب خانه می‌رساندند، پدر و مادر به استقبال آنها می‌شتافتند و به آنان خوش‌آمد می‌گفتند.
هدیه ختم قرآن در حضور جمع به ملا داده می‌شد در این وقت ملا دستور می‌داد که بازوان بچه را باز کنند بعد از باز شدن بغل‌های وی صلوات و هلهله حاضرین بلند می‌شد و سپس از آنان پذیرایی می‌کردند.
در مکتب‌خانه ملاحسن هر روز عصر هنگام رفتن به منزل، بچه‌ها را به صف کرده و درحالی که ترکه یا چوب ادب خود را در دست داشت به آواز بلند می‌خواند.
علم و ادب ای پسرطلب کن
پیوسته شعار خود ادب کن
گر با ادب و تمیز باشی
نزد همه کس عزیز باشی
و پس از آن ملا با چوب ادب خود هرکدام از بچه‌ها را یک کف‌دستی می‌زد و آنها را مرخص می‌نمود.
ملا سعی می‌کرد بچه‌ها از محتوای اشعار زیر مطلع شوند و مفاهیم آن‌را به خاطر بسپارند.
چار چیز آمد بزرگی را دلیل
هرکه این دارا بود مرد جلیل
علم را اعزاز کردن بی حساب
خلق را دادن جواب با صواب
هرکه دارد دانش و عقل تمیز
اهل علم و حلم را دارد عزیز
دیگر آن باشد که جوید وصل دوست
زانکه از دشمن حذر کردن نکوست
ای برادر گر خرد داری تمام
نرم و شیرین گوی با مردم کلام
در میان دوستان مسرور باش
گرخبرداری زدشمن دور باش
با محبان باش دائم هم‌نشین
تا توانی روی اعداء را مبین
مکتب‌خانه‌های قدیم پایه و اساس مدرسه‌های امروزی به عنوان میراث فرهنگی آموزش محسوب می‌شوند و شناخت ریشه و قدمت آنها یادی از جایگاه فرهنگ تعلیم و تربیت در آموزش نسل‌های گذشتگان ماست.
مکتب‌خانه‌ها در دوران‌های طولانی حافظ و ادامه‌دهنده بسیاری از سنت‌های ایرانی در سراسر ایران و استان هرمزگان بوده و شایستگی خود را در حد امکان به خوبی نشان داده‌اند.
مکتب‌خانه‌های هرمزگان استان هرمزگان به خصوص در اطراف دور و نزدیک بندرعباس تا ۸۸ سال پیش که نخستین دبستان در بندرعباس با برنامه کامل و رسمی شروع به کار کرد تا سالیان دراز دوام داشت.
همچنین محل نگهداری اطفال و سواد آموزی آنان بود و تا قبل از ایجاد مدرسه‌های جدید در مکتب‌خانه‌های استان هرمزگان علاوه بر قرآن مجید کتاب‌های جوهری فی آداب الوضو، ترسل،حمد بی‌حد، گلستان سعدی، دیوان حافظ، واجبات، کریما، مرثیه، ابوشجاع، عین‌الحیات و جامع‌الدعوت خوانده می‌شد.
مکتب‌خانه مشهدی ملا حسن کاتوزی در رودان، مکتب خانه ملا احمد ملا در بندرعباس، مکتب خانه ملا علی رستمی، مکتب‌خانه ملا خدیجه حاج عبدالحسین بندرعباس، مکتب‌خانه مرحوم ملا غلام موذنی، مکتب‌خانه حاج ابراهیم ملاهوتی، مکتب‌خانه شیخ احمد، مکتب‌خانه ملاجهان، مکتب‌خانه مرحوم ملا احمد فقیهی؛ اسامی مکتب‌خانه‌هایی است که در کتاب «تاریخچه تعلیم و تربیت -فرهنگ نوین- استان هرمزگان»معرفی شده‌است.
کتاب «تاریخچه تعلیم و تربیت -فرهنگ نوین- استان هرمزگان» توسط محمد خطیبی‌زاده و محمد هاشمی‌پور در۲۱۰ صفحه شهریور سال ۷۲ چاپ و منتشر شده است.
این کتاب دارای ۴ بخش است که در هر بخش به تاریخچه تعلیم و تربیت -فرهنگ نوین- استان هرمزگان شامل بهره‌گیری از تعلیم و تربیت از گذشته‌های دور تا امروز، تاریخچه مکتب‌خانه و معرفی آنها، معرفی معلمان این مکتب‌خانه‌ها و دارالعلم‌های بندرلنگه و قشم پرداخته است.
در بخش دوم کتاب تاریخچه تعلیم و تربیت -فرهنگ نوین- استان هرمزگان به معرفی دبستان‌ها و مدرسه‌های قدیمی در کشور و استان‌ها در بوشهر، بندرلنگه و بندرعباس پرداخته است.
در این بخش همچنین تاریخچه کودکستان‌های بندرعباس، فهرست مدارس موجود در بندرعباس، اسامی هنرستان‌ها و مراکز تربیت معلم و دانش‌سراهای در این شهرستان معرفی شده است.
بخش سوم شامل معرفی دانشگاه‌های آزاد واحد بندرعباس، علوم پزشکی، پیام نور، آموزش عالی فرهنگیان، دانشکده کشتی‌سازی و صنایع دریای و تاریخچه آموزشکده فنی و مهندسی و دانشگاه هرمزگان است.
نویسندگان این کتاب در بخش چهارم کتاب خود رویکرد ورزش و تربیت را مورد بررسی قرار داده و به معرفی تربیت بدنی در ایران، ورزش در دبستان‌ها و تاریخچه تربیت بدنی آموزشگاه‌های بندرعباس پرداخته‌اند.
نظر شما