زیرساخت‌های مازندران برای پایتختی گردشگری اکو آماده‌ نیست

سازمان همکاری اقتصادی به‌طور مخفف اکو یک سازمان اقتصادی منطقه‌ای است که سه کشور ایران، پاکستان و ترکیه در سال ۱۳۴۳ (۱۹۶۴) نخستین بار آن را پایه‌ریزی کردند و اکنون ۱۰ عضو دارد که جمعیتی ۴۲۰میلیونی را شامل می‌شود.

میزبانی مازندران از پایتخت گردشگری کشورهای اکو می تواند فصل تازه‌ای برای قدم نهادن مازندران در مسیر توسعه صنعت گردشگری باشد، زیرا میزبانی این استان از این رویداد به معنای پرده برداری از زیبایی های طبیعی و معنوی و استفاده از حداکثر توانایی و ظرفیت های خود است که در نوع خود فرصت اقتصادی بزرگی برای استان و حتی اقتصاد ایران محسوب می شود. 

در ابتدا باید بگوییم که بنابر هدف گذاری متولیان مازندران از میزبانی پایتخت گردشگری کشورهای اکو جلب گردشگران خارجی و خروج از گردشگری استان از حالت سنتی یا دیمی است که باید بر مدار میزبانی بین المللی توسعه یابد.

مازندران تاکنون نخستین و راحت ترین گامها را برداشته است که شامل ایجاد دبیرخانه ، فراهم سازی لگو و دیگر موارد است، اما همانند فرصت‌های بزرگ گردشگری دنیا مانند جام جهانی ، المپیک ، جشنواره رنگ ها و دیگر مناسبت‌ های جهانی، این رویداد نیز نیاز به پیش زمینه ها و برنامه‌ریزیهای درخور خود دارد.

مهم ترین نیاز هر منطقه گردشگری زیرساخت‌ها هستند که غالبا به معنی پیشرفت تکنولوژی و توسعه یافتگی نیست ، بلکه به معنای فراهم سازی یک منطقه گردشگری از نظر ابزاری و فرهنگی است ، البته نمی توان پیشرفت فیزیکی یک منطقه گردشگری را نادیده گرفت و صرفا وجود یک فرهنگ گردشگرپذیر را تنها زیرساخت عنوان کرد.

زیرساخت هایی که برای یک رویداد گردشگری می توان نام برد شامل ، فناوری ، راهسازی ، حمل و نقل ، شرایط اقامتگاهی ، گستردگی و پراکندگی مجموعه های تفریحی و سرگرمی، آماده سازی جاذبه های تاریخی ، فرهنگی ، طبیعی و همچنین تعمیق فرهنگ گردشگر پذیری در میان مردم بومی است.

در اینجا هدف ما زیرساخت های فیزیکی گردشگری استان است و مهم ترین آنها را بررسی خواهیم کرد.

اقامتگاه های گردشگری

اقامتگاه های گردشگری مهم ترین زیرساخت و پیش زمینه میزبانی از گردشگران است و بیشترین جلوه را نیز در ذهن هر گردشگر ایجاد می کند زیرا اقامتگاه محل آرامش و استراحت هر گردشگر است که یکی از مهم ترین دلایل سفر است.

بنا بر آمار رسمی اداره کل میراث فرهنگی مازندران در حال حاضر مازندران قادر به  اقامت شبانه یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر در اقامتگاه های رسمی است که خوب در نوع خود آماربالایی است.

اما منظور ما از زیر ساخت اقامتی صرفا تعداد آنها نیست، بلکه کیفیت اقامتگاه ، کیفیت پذیرایی ، تنوع برای اقشار مختلف و مسافران خارجی با سلایق متعدد است و در این زمینه باید صادقانه بگوییم که وضعیت مازندران چندان خوب به نظر نمی رسد.

در حالیکه بسیاری از کشورها، این روزها برای جلب گردشگر از هر وسیله از جمله ایجاد هتل های با ستاره بیشتر تمامی ظرفیت های خود را به کار می گیرند، سهم استان مازندران به عنوان قلب گردشگری کشور تنها یک هتل پنج ستاره است.

بر اساس آمار اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران، در حال حاضر سهم این استان از اقامتگاه های گردشگری حدود ۶۰ هتل تنها با هفت هزار تخت است که از این تعداد نیز بیشترین آن هتل های تک یا ۲ ستاره هستند که تقریبا شرایط مسافرخانه ای دارند و نه میزبانی هتلینگ.

این آمار برای استانی که سالانه میزبان بیش از ۲۰ میلیون گردشگر است، جز معنای کاستی و ضعف در صنعت گردشگری مفهومی دیگر ندارد، البته  آمار ۲۰ میلیونی مسافر  خود جای شک و تردید دارد زیرا به گفته برخی کارشناسان، به دلیل نبود سامانه ای برای بررسی آمار مسافران و گردشگران استان، مسلما بیش از این تعداد است.

جالب اینجاست که مازندران فقط دارای یک هتل با استاندارد پنج ستاره است که توانایی اقامت ۲۴۱ نفر به صورت همزمان را دارد و سهم مازندران از هتل چهار ستاره ۷ واحد ، هتل های سه ستاره ۱۴ و هتل های ۲ ستاره هم ۱۴ واحد با ظرفیت مجموعا حدود ۶ هزار نفر شب اقامت است.

البته با توجه به اینکه در این گزارش ما به دنبال تشریح شرایط استان هستیم و نه علت یابی و چرایی ها ، اما به اعتقاد کارشناسان علت نقص و ضعف اقامتگاهی مازندران این است که متاسفانه از گذشته تا به امروز گردشگری اولویت اصلی مدیران و مردم استان در بحث توسعه و اقتصاد نبوده و هنوز هم نیست.

این درحالی است که ایجاد هتل‌های با استاندارد نه تنها در جذب و رضایت گردشگران خارجی موثر است بلکه به گردشگری داخلی نیز کمک می کند و از میزان زیادی از گردشگرانی که برای استراحت به خارج می روند کاسته و  وسبب جذب مراکز داخل می شود.

پس می‌توان نتیجه گرفت که مازندران از نظر زیرساخت اقامتگاه گردشگری برای میزبانی ساری ۲۰۲۲ راه طولانی اما زمان کمی دارد.

اماکن تفریحی

اماکن تفریحی از دیگر زیرساخت های گردشگری هر منطقه به اصطلاح توریستی است که شرایط نشاط ، سرگرمی و همچنین درآمدزایی  را ازقبل گردشگری فراهم می کند.

بر اساس تازه ترین گزارش ها مازندران دارای ۱۳ مجموعه تفریحی ، سرگرمی و گردشگری و ۵۶ مجموعه تفریحات دریایی است که از نظر کمی بد به نظر نمی رسد، اما از نظر برخورداری و کیفیت باید گفت که برخی از این مجموعه ها فصلی بوده و تعداد بسیاری نیز تقریبا قدیمی محسوب می شوند.

البته بر اساس نظر خود متولیان گردشگری استان مجموعه های تفریحی مازندران در حال حاضر نمی توانند به عنوان اماکن استاندارد گردشگری ( از نظر تنوع و تازگی ) معرفی شده و ذائقه های مختلف را پوشش بدهند.

راههای مازندران

راهسازی و ایمنی جاده ها از دیگر زیرساخت های گردشگری هر منطقه است که می تواند در استفاده از حداکثر ظرفیت گردشگری یک منطقه بسیار تاثیرگذار باشد.

بر اساس آمارهای رسمی مازندران دارای ۱۰ هزار و ۷۰۰ کیلومتر جاده است که از این میزان سه هزار و ۶۰۰ کیلومتر راه اصلی و باقی فرعی و همچنین هفت هزار و ۵۰۰ کیلومتر آسفالت و باقی خاکی است.

این آمار تقریبا حدود یک دهه از زبان مسئولان در حال انتشار و تکرار است که اندک تغییری در خود دیده است. البته مسئولان همواره ادعا کردند که به دنبال کیفی سازی راه‌ها استان بوده و افزایش طول راهها در اولویت انها نیست.

در زمینه کیفی سازی نیز اقدامات خوبی از جمله ، چهاربانده کردن محور فیروزکوه ، چهاربانده کردن حدود ۷۰ درصد جاده هراز به عنوان اصلی ترین محور ورودی مازندران از پایتخت انجام شده است.

همچنین چهاربانده شدن تقریبا تمامی محورهای بین شهری استان ، توسعه راههای روستایی ، ایمن سازی راههای روستاهای کوهستانی برای مردم محلی و تردد بهتر گردشگران و همچنین کیفی سازی راههای روستایی به عنوان مهم ترین مقاصد گردشگری مازندران از جمله این اتفاقات حوزه راهسازی بود.

اما مازندران در حوزه توسعه راه‌های درون شهری نتوانست چند دهه‌ اخیر خوب عمل کند و ترافیک های سنگین شهری مازندران با توجه به جمعیت نسبتا کم آنها نشان از ضعف بزرگ در مدیریت راهسازی درون شهری دارد.

خیابان شهرهای مازندران چندین سال است که از فقدان توسعه رنج می‌برند و این مسئله مختص به شهرهای شرقی یا مرکزی و یا غربی نمی شود. در یک پنجشنبه از غرب استان به سمت شرق و یا برعکس حرکت کنید ، شهری در مسیر نخواهید دید که دارای ترافیک های سنگین نباشد.

این مسئله حتی برای مردم بومی نیز  از حد تحمل خارج شده است و در روزهای پیک گردشگر پذیری همچون تعطیلات این مسئله به اوج خود میرسد و دیگر حتی نمی توانید از خانه خود خارج شوید. 

علاوه بر این یکی از زیرساخت‌های مهم در حوزه راه مازندران ایمنی است که اما و اگرهای بسیاری دارد. کیفیت پایین آسفالت ها ، موانع بسیار در جاده ها از جمله تعمیرگاه ها و دستفروشان و جاده سازی غیر استاندارد از جمله ضعف های مازندران در حوزه راهسازی است که باید به ان نگاه جدی شود. 

حمل و نقل عمومی

مازندران در حوزه حمل و نقل عمومی برای گردشگری نیز ضعف‌های زیادی دارد.ابتدا باید بگوییم که از آمار سالانه ۲۰ میلیونی گردشگران مازندران بنا بر امارهای رسمی ۹۰ درصد با خودروهای شخصی انجام می شود و فقط ۱۰ درصد از طریق حمل و نقل عمومی صورت می‌گیرد.

البته در زمینه حمل و نقل عمومی اختلاف نظرهای متفاوتی میان کارشناسان گردشگری وجود دارد ، زیرا برخی نزدیکی به پایتخت را علت عمده استفاده از خودروهای شخصی می دانند و عده ای دیگر عدم مناسب بودن حمل و نقل عمومی مازندران و همچنین ارزان تر بودن استفاده از خودرو شخصی برای سفر به مازندران.

از خودروهای شخصی که بگذریم ابتدا باید به شرایط حمل و نقل هوایی استان اشاره کنیم که مازندران با برخورداری از سه فرودگاه دشت ناز در شرق ، نوشهر در مرکز و رامسر در غرب استان تقریبا از شرایط خوبی برای حمل و نقل هوایی برخوردار است.

اما در حوزه حمل و نقل ریلی مازندران از لحاظ کمی تغییری فاحشی در یکصدسال گذشته ندیده است. 

خطوط ریلی مازندران همواره از پایتخت به سمت قائمشهر و از آنجا فقط به استان گلستان ختم می شود و هیچ ارتباطی با استانهای غربی و شرقی و خطوط بین المللی ندارد.

همچنین با وجود اینکه مناطق مرکزی و غربی مازندران تقریبا ۸۰ درصد گردشگری استان را به خود اختصاص می‌دهند اما از حمل و نقل ریلی برخوردار نیستند و با وجود چندین دهه وعده و وعید هنوز این آرزو محقق نشده است.

البته با وجود اینکه حمل و نقل اتوبوسی مازندران تقریبا یک ابهام بزرگ است ، اما حمل و نقل عمومی خودرویی استان نیز از نظر استقبال حال و روز خوبی ندارد.

بنابر امار از مجموع ۳۱ هزار و ۴۵۹ دستگاه خودروی عمومی شهری و بین شهری مازندران، ۲۱ درصد آن فرسوده هستند که از این تعداد ۸۶ درصد مربوط به حوزه شهری است.

البته امار فرسودگی یک استاندارد برای سن خودروهای عمومی است که به طور میانگین ۱۵ سال محسوب می شود، در حالی که از نظر کیفیت حمل و نقل خودروهای عمومی مازندران هیچ حرفی برای گفتن ندارند.

در تازه‌ترین گزارش ایرنا نیز نشان می دهد که  اکثر سرنشینان خودروهای عمومی استان مازندران نسبت به کیفیت پایین آن انتقاد داشتند. 

زیرساخت فناوری

مهم‌ترین زیرساخت فناوری را می توان پوشش اینترنتی دانست و پوشش آنتن دهی تلفن همراه و اینترنت پرسرعت در استان مازندران طی سالهای اخیر نسبت به دیگر استان ها رشد قابل توجهی داشته است و این استان را در زمره استان های برخوردار از زیرساخت های هوشمندسازی در تمامی زمینه ها کرده است.

بنا بر آخرین امارها مازندران نسبت به تعهد خود در برنامه ششم توسعه جهت گستره پوشش و توسعه شبکه ارتباطی و اینترنت همراه ۱۰ درصد جلوتر است و هم اکنون پوشش فناوری ارتباطات و اطلاعات در استان از مرز ۹۰ درصد نیز عبور کرده‌است.

پوشش ارتباطی فناوری ارتباطات در استان شامل تلفن ثابت، اینترنت تلفن ثابت، فیبر نوری ، اینترنت پر سرعت موبایلی و پوشش مخابراتی تلفن همراه است.

پوشش موبایلی اینترنت پرسرعت در شهرهای مازندران که در اوایل دولت تدبیر و امید حدود ۳۰ درصد بود، اکنون به ۱۰۰درصد رسیده است و نقطه ای در ۶۰ ناحیه شهری مازندران نیست که  برخوردار از اینترنت پرسرعت نباشد.

علاوه بر این مازندران در بهره مندی از اینترنت پرسرعت همراه در مناطق روستایی نیز در میان استان های دیگر کشور پیشتاز است و در حال حاضر بیش از سه هزار روستای استان دارای سکنه و مستعد برخورداری از اینترنت موبایلی هستند که از این میزان ۴۶ درصد از اینترنت پر سرعت نسل چهارم یا  ۴G بهره مند هستند.

همچنین بنابر اعلام اداره کل فناوری اطلاعات و ارتباطات مازندران رومینگ شرکت های تلفن همراه در یکهزار و ۷۰۰ روستای استان تا به امروز انجام شد و پیش بینی می شود تا پایان سال ۲ هزار و ۱۰۰ روستای مازندران از اینترنت ۴G یا نسل چهارم برخوردار شوند.

آنچه آمارها نشان می‌دهد مازندران از نظر زیرساخت فناوری ارتباطات و اطلاعات هم اکنون نیز می تواند میزبان خوبی برای هر نوع گردشگری باشد و از لحاظ پوشش اینترنتی مشکل چندانی در استان دیده نمی شود.

زیر ساخت مازندران ضعیف اما اصلاح شدنی است

معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مازندران در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: اگر ملاک را وضعیت امروز استان قرار دهیم باید اعتراف کرد که مازندران برای چنین رویدادی آماده نیست اما ضعف ها و کاستی های زیرساختی استان قابل اصلاح است.

مهران حسنی گفت: در سالهای اخیر زیرساخت های فیزیکی مازندران اصلاحات جدی به خود دید که نشان می دهد در صورت خواست جمعی می توان تغییرات اساسی اعمال کرد.

وی با اشاره به اینکه همه تغییرات در حوزه گردشگری نیازمند قرار گیری آن در اولویت مدیریت و تصمیم گیری استان است،افزود: ابتدا باید وضعیت فعلی استان را بدون کمی و کاستی تحلیل و عیب یابی کنیم تا بتوانیم به صورت جدی برای ضعف های استان راه حل بیابیم.

معاون گردشگری مازندران بر طرف کردن ضعف زیرساختی مازندران را از مهم ترین اولویت ها برای میزبانی از پایتخت گردشگری کشورهای اکو عنوان کرد و گفت: باید  این ضعف ها برطرف شود و در غیر اینصورت سرنوشت ناامیدکننده ای را باید متصور شد.

مطالعات و نیاز سنجی در زیرساخت‌های گردشگری

حسنی همچنین اظهار داشت : نمی توان بدون مطالعه  برای میزبانی از گردشگران خارجی بخصوص کشورهای اکو زیرساخت های استان را تغییر و یا اصلاح کرد.

وی افزود:  ابتدا باید ذائقه گردشگران کشورها اکو مطالعه و نیاز های انها به عنوان جامعه هدف گردشگری مازندران شناسایی شود و سپس دست به تغییرات زد.

معاون گردشگری مازندران بر مطالعه و نیاز سنجی تاکید کرد و گفت : اینکه امروز ما از ضعف در زیرساخت صنعت گردشگری مازندران حرف می زنیم به این خاطر است که تاسیسات گردشگری ما بر اساس مطالعه و ذائقه سنجی ایجاد و استقرار نشده است.

حسنی در پایان بیان کرد:  هم اکنون در حال برنامه ریزی برای بررسی تمام کشورها ی عضو اکو هستیم تا بر مبنای اطلاعات زیرساخت های استان را اصلاح کنیم.