اروپا و فعال‌سازی مکانیسم حل اختلاف در برجام

آلمان، انگلیس و فرانسه با انتشار بیانیه‌ای در بروکسل، مکانیسم حل اختلاف در برجام، موسوم به مکانیسم ماشه را فعال کردند. مکانیسم ماشه بخش نهایی از ساز و کار حل اختلاف ذیل برجام است که می‌تواند قطعنامه‌های پیشین سازمان ملل را که بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ تعلیق شده بودند، بازگرداند. در حقیقت منظور از مکانیسم ماشه بخش پایانی همان «ساز و کار حل اختلافات» در بندهای ۳۶ و ۳۷ در برجام است. این ۲ بند از آنجا که رجوع به آنها می‌تواند به بازگشت خودکار تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران بینجامد، به «مکانیسم ماشه» معروف شده‌ است. بررسی روزنامه‌ها، تارنماها و خبرگزاری‌های داخلی نشان می‌دهد که رسانه‌های داخلی به ابعاد داخلی و بین المللی این تصمیم اروپا پرداخته اند.

رسانه‌های اصلاح طلب

ماشه اروپا بر روی برجام

روزنامه ابتکار در گزارشی می آورد: روز گذشته سه کشور اروپایی آلمان، انگلیس و فرانسه با انتشار بیانیه‌ای و طی هماهنگی با سرویس روابط خارجی اتحادیه اروپا، مکانیسم حل اختلاف برجام موسوم به مکانیسم ماشه را فعال کردند. این اقدام از سوی کشورهای اروپایی در حالی صورت گرفته است که ایران هفته گذشته پنجمین گام کاستن از تعهدات هسته‌ای خود را برداشت و مطابق بیانیه دولت، برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران دیگر با هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی (شامل ظرفیت غنی‌سازی، درصد غنی‌سازی، میزان مواد غنی‌شده‌ و تحقیق و توسعه) مواجه نیست و برنامه هسته‌ای ایران صرفا بر اساس نیازهای فنی خود پیش خواهد رفت. در همین راستا، روز گذشته تروئیکای اروپا (آلمان، انگلیس و فرانسه) با انتشار بیانیه‌ای با بیان اینکه به کارزار فشار حداکثری آمریکا علیه ایران نمی‌پیوندند، هدف از این اقدام را نقض توافق هسته‌ای از سوی ایران دانسته و اعلام کردند: باتوجه به اقدامات ایران ما هیچ انتخاب دیگری نداشتیم جز اینکه امروز نگرانی‌های خود را در رابطه با اینکه ایران دیگر به تعهدات خود در برنامه جامع اقدام مشترک عمل نمی‌کند نشان دهیم و طبق مکانیسم حل اختلاف، مطابق با بند ۳۶ در برجام این مسئله را به کمیسیون مشترک ارجاع دهیم.

روزنامه ایران در همین خصوص نوشت: ناکامی انگلیس، آلمان و فرانسه، سه کشور اروپایی طرف توافق هسته‌ای در محقق کردن منافع اقتصادی ایران، باعث شد این کشورها در اقدامی مدعی‌جویانه بر ماشه برجام دست بگذارند. یک روز بعد از بیانیه مشترک سه کشور که از ایران خواسته بودند به اجرای تعهدات برجامی‌اش بازگردد، این بار فعال کردن مکانیسم ماشه به عنوان یک اهرم بازدارنده جهت تحت فشار قرار دادن ایران در دستور کار آنها قرار گرفته است. بر اساس بند ۳۷ برجام، ساز و کار حل اختلاف این توافق که «مکانیسم ماشه» خوانده می‌شود به طور خودکار می‌تواند در نهایت تمام تحریم‌های بین‌المللی گذشته ایران را بار دیگر فعال کند. بر اساس این بند، اگر هر یک از سه کشور اروپایی امضاکننده برجام به این نتیجه برسند که ایران توافق را نقض کرده می‌توانند روند بررسی اختلاف را به جریان بیندازند که ظرف مدتی کمتر از ۶۵ روز این مسأله به شورای امنیت ارجاع داده خواهد شد و این شورا ممکن است از سرگیری سریع تحریم‌ها علیه ایران را تصویب کند. پس از آن، شورای امنیت نیز ۳۰ روز فرصت دارد تا درباره استمرار تعلیق تحریم‌ها یا بازگرداندن آنها قطعنامه صادر کند. اگر در این مدت، شورای امنیت نتواند در این خصوص قطعنامه صادر کند، تمام تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل که قبل از برجام برقرار شده بودند، به طور اتوماتیک بازمی‌گردند.

روزنامه همدلی در گزارشی با عنوان ماشه امریکایی! می نویسد: توافق برجام حالا در ضعیف‌ترین حالت خود قرار دارد. توافق هسته‌ای ایران با شش کشور که با خروج آمریکا و رفتارهای این کشور وارد سراشیبی سقوط شد، حالا با تصمیم اروپایی‌ها و فعال شدن مکانیسم ماشه، سخت است برای آن آینده‌ای تصور کرد. هرچند اروپایی‌ها مدعی هستند برای حفظ برجام این تصمیم را گرفته‌اند اما به نظر می‌رسد بیشتر این تصمیم محرکی برای خروج ایران از این توافق بین‌المللی باشد. تصمیم اروپایی‌ها را شاید بتوان به عنوان یک شلیک سهمگین به برجام تعبیر کرد. کشورهای اروپایی درحالی هدف خود را از فعال کردن مکانیسم ماشه، بازگشت تهران به تعهدات برجامی‌اش عنوان می‌کنند که بیش از یک سال است با وجود اینکه ایران بر اساس مفاد برجام، گام‌های پنج‌گانه‌ای را در کاهش تعهدات هسته‌ای خود برداشته است، هیچ تغییری در سیاست‌های خود نداده‌اند. ایران بارها اعلام کرده است که به اجرای تعهدات خود در برجام پایبند بوده است. امری که هم سازمان بین‌المللی انرژی اتمی و هم کشورهای اروپایی در بازه‌های زمانی متفاوت، صحت آن را تائید کرده‌اند. در هر حال با بیرون رفتن یک جانبه آمریکا از برجام و بازگشتن بخش وسیعی از تحریم‌ها، ایران روند برنامه کاهشی تعهدات خود را به صورت مرحله‌ای آغاز کرد. ایران در هر کدام از این مراحل اعلام کرد که در صورت عمل کردن طرف‌های مقابل به عملیاتی کردن مفاد برجام، حاضر به برگشت به وضعیت اولیه است. امری که البته پس از رسیدن ایران به گام پنجم نیز هیچ عکس‌العملی از طرف‌های اروپایی در بر نداشت.

روزنامه مردم سالاری در گزارشی آورد: طبق سازوکار حل اختلاف گنجانده شده در بند ۳۷ برجام، چنانچه هر یک از کشورهای باقی‌مانده در برجام به این نتیجه برسند که ایران توافق هسته‌ای را نقض کرده، موضوع را به کمیسیون مشترک ارجاع می‌دهند. کمیسیون مشترک برجام ۱۵ روز فرصت دارد تا ادعای کشور شاکی را بررسی و درباره آن تصمیم‌گیری کند. البته این مدت، با اجماع قابل تمدید است. اگر مذاکرات بی‌نتیجه باشد، کمیسیون مشترک می‌تواند موضوع را به یک هیئت سه نفره متشکل از ایران، کشور شاکی و عضو مستقل ارجاع دهد. در پایان این فرآیند ۳۰ روزه (که البته می‌تواند با اجماع کشورها تمدید شود) چنانچه موضوع اختلاف، حل‌نشده باقی بماند، شکایت طرح شده به عنوان «عدم پایبندی اساسی ایران به تعهدات» درنظر گرفته خواهد شد و کشور شاکی می‌تواند موضوع را به شورای امنیت ارجاع دهد. در ادامه، شورای امنیت باید در خصوص قطعنامه‌ای برای «تداوم لغو تحریم‌ها» رای‌گیری کند و چنانچه قطعنامه فوق، طی ۳۰ روز به تصویب نرسد، تمام تحریم‌های قبلی به‌طور خودکار علیه ایران اعمال می‌شود. به این سازوکار بازگشت خودکار تحریم‌ها، مکانیسم ماشه می‌گویند. از بیانیه سه کشور اروپایی و موضع‌گیری مقامات اروپایی در ماه‌های اخیر، چنین برمی‌آید که آن‌ها استفاده از مکانیسم ماشه را با هدف فشار بر ایران آغاز می‌کنند اما ممکن است در نهایی کردن این فرآیند، ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت و بازگرداندن تحریم‌ها از خود احتیاط نشان دهند.

روزنامه آرمان ملی در گزارشی نوشت: کشورهای اروپایی عضو برجام طی بیانیه‌ای رسما فعال‌سازی «مکانیسم حل اختلاف» را تأیید کردند. بنابر بیانیه صادر شده از سوی کشورهای E۳ این تصمیم با هماهنگی سرویس روابط خارجی اتحادیه اروپا اتخاذ شده است. اروپایی‌ها طی این بیانیه اعلام کردند «با توجه به اقدامات ایران، هیچ انتخاب دیگری نداشتیم. برای ثبت نگرانی‌هایمان و اینکه ایران به تعهداتش در برجام پایبند نیست به کمیسیون مشترک رجوع می‌کنیم». بند ۳۶ برجام ناظر بر «سازوکار حل و فصل اختلافات» میان طرفین است؛ طبق این بند چنانچه ایران معتقد باشد که هر یک یا همه گروه ۱+۵ تعهدات خود را رعایت نکرده‌اند، می‌تواند موضوع را به منظور حل و فصل به کمیسیون مشترک ارجاع کند؛ به همین ترتیب، چنانچه هر یک از اعضای گروه ۱+۵ معتقد باشد که ایران تعهدات خود را رعایت نکرده است، هر یک از دولت‌های گروه ۱+۵ می‌تواند اقدام مشابه به عمل آورد. کمیسیون مشترک ۱۵ روز زمان خواهد داشت تا موضوع را فیصله دهد، مگر اینکه این زمان با اجماع تمدید شود. متعاقب بررسی کمیسیون مشترک، چنانچه هر عضو معتقد باشد که موضوع پایبندی فیصله نیافته است، می‌تواند موضوع را به وزیران امور خارجه ارجاع دهد. پس از آن وزیران امور خارجه این کشورها ۱۵ روز فرصت خواهند داشت تا موضوع را فیصله دهند، مگر اینکه این زمان با اجماع تمدید شود.

این روزنامه در یادداشتی به قلم حسن بهشتی پور در همین خصوص می نویسد: تنها در صورتی اروپا نمی‌تواند از مکانیسم ماشه استفاده کند که از برجام خارج شود و این امر نیز بعید به نظر می‌رسد که اروپایی‌ها از برجام خارج شوند زیرا کشوری می‌تواند اعتراض کند که چرا ایران از برجام خارج شده است که خود در آن پیمان ماندگار باشد و آن را ترک نکرده باشد. آمریکا دقیقا به همین علت نمی‌تواند در مجامع بین‌المللی از ایران شکایت کند زیرا خود در ابتدا از این توافق خارج شده است. اروپا نیز برای رسیدن به مکانیسم ماشه به سه تا چهار ماه زمان نیاز دارد و عملا این یک پروسه سریع نیست. اروپا فعلا به سمت مکانیسم ماشه نرفته است و صرفا پرونده را به کمیسیون مشترکی ارجاع داده‌اند که مسئول رسیدگی به اختلاف طرفین است و پس از این مرحله شاید اروپا به سمت مکانیسم ماشه و فعال‌سازی آن برود. مساله‌ای که در حال حاضر وجود دارد این است که ایران به‌خاطر عدم انجام تعهدات طرف اروپایی سطح همکاری خود را کاهش داده است و بارها گفته است اگر اروپا به تعهداتش عمل کند من نیز به برجام به صورت کامل باز خواهم گشت.

خبرگزاری ایسنا در گفت و گو با حسن بهشتی پور کارشناس مسائل بین الملل می آورد: اقدام اروپا در استفاده از مکانیسم ماشه علیه ایران خطایی استراتژیک است. آنها با اتخاذ این تصمیم راه ماجراجویانه‌ای را در مورد برجام و فعالیت هسته‌ای ایران آغاز کرده‌اند. در صورتی که اروپایی‌ها این مکانیسم را به پیش ببرند و به بند ۳۷ برجام نیز متوسل شوند در آن صورت این احتمال وجود دارد که قطعنامه‌هایی که علیه ایران در شورای امنیت به تصویب رسیده بود و تحریم‌هایی که لغو شده بود بازگردد و ایران به عنوان تهدید کننده صلح و امنیت در عرصه بین المللی مطرح شود. در این صورت برخلاف تحریم‌های آمریکا که یک جانبه بود، کشورهای مختلف که اکنون با ایران کار می‌کنند از جمله ترکیه، چین و روسیه مجبور خواهند شد این تحریم‌ها را اجرایی کنند. ایران اعلام کرده به خاطر این که طرف‌های اروپایی به تعهدات خود در اجرای برجام عمل نکردند و در راستای ایجاد تعادل در برجام اقدام به کاهش تعهدات خود کرده و اگر اروپایی‌ها به تعهدات خود عمل کنند، ایران در اقدامات خود تجدید نظر می‌کند. ایران به برجام عمل می‌کند چرا که بخش مهمی از برجام موضوع نظارت‌های آژانس بوده که همچنان ادامه دارد.

خبرگزاری ایلنا در گفت و گو با عبدالرضا فرجی‌راد استاد ژئوپلیتیک،‌ آورد: معتقدم در حال حاضر اروپایی‌ها حساس شده‌اند و به سبب سرنگونی هواپیمای اوکراینی شرایطی به وجود آمده که به نحوی بساط سوء استفاده را برای این سه کشور فراهم کرده است. البته قطعا فعال‌سازی این مکانیسم به معنای کشاندن پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل متحد و بازگشت تحریم‌ها نیست؛ بلکه می‌خواهند مذاکراتی را با ایران آغاز کنند تا ببینند ایران در گام بعدی چه تصمیمی اتخاذ خواهد کرد و سیاست ایران در اساسا حوزه برجام چیست؛  لذا دیروز هم سه کشور اعلام کردند که خواستار حفظ برجام هستند و از روسیه نیز در این رابطه درخواست کمک کردند. عتقدم که هدف این سه کشور بیشتر دعوت به مذاکره با چاشنی تهدید است و باید بگویم آنها هم کار راحتی در پیش ندارند و نمی‌توانند به راحتی اعلام کنند که ایران تعهدات خود را در رابطه با توافق هسته‌ای انجام نداده و به فرض ارجاع پرونده به شورای امنیت روسیه و چین از موضع ایران دفاع خواهند کرد.

پایگاه خبری فرارو در گزارشی اعلام کرد: کشورهای فرانسه، بریتانیا و آلمان تصمیم گرفتند سازوکار موسوم به مکانیسم حل اختلاف را فعال سازی کنند. این سه کشور روز سه شنبه به اتحادیه اروپا اطلاع خواهند داد که مکانیسم حل اختلاف را فعال می کنند. دو دیپلمات اروپایی در گفتگو با رویترز مدعی شدند که هدف از این اقدام نجات برجام است. این دیپلمات‌ها در ادامه ادعا کردند که هدف اروپایی‌ها این نیست که تحریم های سازمان ملل را مجددا اعمال کنند. همزمان، بوریس جانسون، نخست وزیر بریتانیا از جایگزین کردن توافق هسته‌ای ایران با «توافق ترامپ» حمایت کرده است. وی در گفتگویی با شبکه بی بی سی از «جایگزینی توافق هسته‌ای فروپاشیده» با یک توافق جدید حمایت کرد و مدعی شد جایگزینی این توافق با «توافق ترامپ» می‌تواند یک پیشرفت رو به جلو باشد.

پایگاه خبری بهارنیوز آورد: «تروئیکای اروپایی پروسه حل اختلاف در زمینه نقض توافق هسته‌ای از سوی ایران را آغاز کردند.» در بیانیه فرانسه آمده است، «با توجه به اقدامات ایران، هیچ انتخاب دیگری نداشتیم، برای ثبت نگرانی‌هایمان و اینکه ایران به تعهداتش در برجام پایبند نیست به کمیسیون مشترک رجوع می‌کنیم». محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران در واکنش به اظهارات نا به جای دومینیک راب وزیر خارجه انگلیس در پارلمان این کشور در توئیتی عنوان کرد: «اشتباه دیپلماتیک؟ انگلستان در حال تقلید رفتار ایالات متحده است و کورکورانه با ماجراجویی تروریستی او همدستی می‌کند. آخرین بار که انگلستان توسط ایالات متحده به مسیر بدنامی کشیده شد، جنگ عراق بود. مسئله چگونه حل و فصل می‌شود؟ یک مسیر شرافتمندانه تغییر را در پیش بگیرید و طبق دستور دادگاه، بدهی خود به ایرانیان را بپردازید».

آخرین دوراهی

روزنامه اعتماد در همین ارتباط نوشت: فعال شدن مکانیسم حل اختلاف در برجام توسط سه کشور اروپایی توپ را در زمین اروپا قرار داده است. در این وضعیت اگر اروپا گام‌های‌ معکوس برجامی ایران را به عنوان مبنای توقف کلی یا جزیی اجرای تعهداتش ‌وفق برجام قلمداد کند، می‌تواند تحریم‌های خود علیه ایران را بازگرداند. فراتر از این گام می‌تواند به شورای امنیت سازمان ملل متحد ابلاغ کند که معتقد است موضوع مصداق «عدم پایبندی اساسی» به شمار می‌آید. ایران پیش از این بند ۳۶ را اجرا کرده اما به شورای امنیت ابلاغ نکرده است. اکنون هم اروپا می‌تواند این بند را کلید زده اما به شورای امنیت ابلاغ نکند. لذا درنهایت تحریم‌های اتحادیه اروپا بازمی‌گردد. در این ‌صورت ایران اعتقاد خواهد داشت که توازن در توافق هسته‌ای مجددا برهم خورده است. ایران می‌گوید امریکا با بازگرداندن تحریم‌های هسته‌ای و ممانعت از تجارت سایرین با ایران عملا تمام تحریم‌ها را بازگردانده پس تهران با پایان دادن به تمام محدودیت‌های تعیین‌کننده در برجام توزان را به توافق بازگردانده است. شاید باتوجه به تحولات سیاسی فی‌مابین ایران و سه کشور اروپایی، ایران در حوزه محدودیت‌های نظارتی تصمیم‌های جدیدی بگیرد. اما در صورت ورود سه کشور اروپایی به بند ۳۷، با دریافت ابلاغ طرف شاکی شورای امنیت سازمان ملل متحد باید منطبق با رویه‌های خود درخصوص قطعنامه‌ای برای تداوم لغو تحریم‌ها رای‌گیری کند. این بخش به معنای بازگشت قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد است که در سایه برجام ملغی اعلام شده بودند. گفته شده که چین و روسیه در این زمینه وعده‌های جدی به تهران و هشدارهای اساسی به طرف مقابل داده‌اند و احتمالا تمام تلاش خود را برای باقی ‌نگه داشتن سه کشور اروپایی در همان بند ۳۶ به کار خواهند گرفت.

دورنمای مکانیسم ماشه

روزنامه جهان صنعت در یادداشتی به قلم سیدجلال ساداتیان کارشناس مسائل بین الملل می آورد: تلاش ایران این بود که اروپا را که جزو اعضای مذاکره‌کننده در برجام بود حفظ کند اما در خبرها دیدیم که بریتانیا، فرانسه و آلمان سازوکار حل اختلاف برجام، معروف به مکانیسم ماشه را فعال کردند. ظاهرا بنا بر بیانیه صادر شده از سوی سه کشور اروپایی عضو توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ با ایران، این دولت‌ها در هماهنگی با سرویس روابط خارجی اتحادیه اروپا این تصمیم را گرفتند. اکنون به ترتیبی که این کشورها پیش رفتند به نظر می‌رسد موضعی جدی را در قبال ایران اتخاذ کردند. باید تاکید داشت که با توجه به اعتراضات و نارضایتی‌هایی که در داخل کشور ایران به‌وجود آمده اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها این تفکر در ذهن‌شان تقویت شده که می‌توانند فشاری جدی بر ایران وارد و مقامات را وادار به عقب‌نشینی کنند. اما این بعد قضیه غیرمحتمل است. ایران از مواضعش کوتاه نمی‌آید. البته در حالت‌هایی که میانجیگری اتفاق بیفتد، کار مبادله‌ای صورت بگیرد و ارتباط‌ها حالت تهدید و ورود به جنگ را پیدا نکند شاید ایران کمی انعطاف نشان می‌داد اما اگر طرف مقابل وارد فضای تهدید شود بعید است ایران کوتاه بیاید. در این صورت احتمالا تقابل اتفاق خواهد افتاد. بنابراین اروپا در شرایط فعلی با تهدید به فعال کردن استراتژی ماشه دستش به جایی بند نخواهد شد.

روزنامه دنیای اقتصاد در گزارشی می نویسد: بریتانیا، فرانسه و آلمان دیروز به اتحادیه اروپا اطلاع دادند مکانیزم حل اختلاف توافق هسته‌ای با ایران موسوم به «بند ماشه» را فعال می‌کنند. تروئیکای اروپایی، تهران را متهم به نقض برجام کرده‌اند. ایران هفته گذشته و در واکنش به خروج یک‌جانبه آمریکا از برجام، برداشتن گام پنجم و نهایی کاهش تعهدات برجامی خود را اعلام کرد. در واکنش به این اقدام اروپایی‌ها، سخنگوی وزارت‌خارجه آغاز فرآیند حل‌وفصل اختلافات در برجام از سوی سه کشور اروپایی را اقدامی انفعالی و از موضع ضعف برشمرد. در واکنش به این اقدام اروپایی‌ها، سخنگوی وزارت‌خارجه آغاز فرآیند حل‌وفصل اختلافات در برجام از سوی سه کشور اروپایی را اقدامی انفعالی و از موضع ضعف برشمرد و تصریح کرد: به بدعهدی و اقدامات غیرسازنده سه کشور اروپایی با جدیت و قاطعیت پاسخ می‌دهیم. سیدعباس موسوی گفت: ابتدا این توضیح لازم است که اقدام سه کشور اروپایی یک اقدام کاملا انفعالی و از موضع ضعف به‌شمار می‌رود. فرآیند حل‌وفصل اختلافات در برجام را جمهوری اسلامی ایران از یک‌سال و اندی پیش و با ارسال نامه‌های رسمی از سوی وزیر امورخارجه کشورمان به هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک برجام آغاز کرده و بنابراین نه به لحاظ فرآیندی و نه به لحاظ عملی اتفاق جدیدی نیفتاده است.

رسانه‌های اصولگرایان

اروپا مکانیم ماشه را فعال کرد

روزنامه کیهان در گزارشی آورد: انگلیس، فرانسه و آلمان با انتشار بیانیه‌ای در بروکسل، مکانیسم حل اختلاف در برجام را فعال کردند. تروئیکای اروپایی اعلام کردند: با توجه به اقدامات ایران، هیچ انتخاب دیگری نداشتیم، برای ثبت نگرانی‌هایمان و اینکه ایران به تعهداتش در برجام پایبند نیست به کمیسیون مشترک رجوع می‌کنیم. این مکانیسم روندی است که در صورت طی کردن کامل مراحل، به بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران منتهی خواهد شد. با این حال دیپلمات‌های اروپایی مدعی هستند که هدف این تصمیم حفظ توافق هسته‌ای از طریق بحث و رایزنی با ایران برای بازگشت به تعهداتش ذیل برجام است، نه بازاعمال تحریم‌های سازمان ملل. منقتدان برجام بارها هشدار داده بودند که این توافق ضعیف و یک‌طرفه، قادر به رفع تحریم‌ها و حفظ منافع ملی کشور نیست و برخلاف آنچه حامیان برجام می‌گویند، قطعنامه‌های سازمان ملل علیه ایران لغو نشده و فقط ذیل قطعنامه۲۲۳۱  تجمیع شده که به راحتی با ابزار فریبکارانه «مکانیسم ماشه» قابل بازگشت هستند.

روزنامه خراسان نوشت: سه کشور اروپایی، پس از ۲۰ ماه وعده های بی نتیجه و شعارهای سیاسی بدون هیچ اقدام عملی برای حفظ برجام و تامین شدن نیازهای ایران از توافق هسته ای، روزگذشته با گستاخی رسما فرایند حل اختلاف را که به «مکانیسم ماشه» معروف است، فعال کردند. آلمان، انگلیس و فرانسه درحالی روز گذشته در بیانیه ای از فعال شدن مکانیسم حل اختلاف خبردادند که از اردیبهشت ۹۷ تا کنون که آمریکا از برجام خارج شد ده ها بار وعده ایجاد مکانیسمی برای منتفع شدن ایران از مزایای برجام را داده بودند، اما به این وعده خود عمل نکرده اند. در این مدت، کشورمان ۱۲ ماه به اروپایی ها وقت داد و سپس طی پنج گام از اردیبهشت ۹۸ تا کنون برخی تعهدات خود در برجام را طبق بندهای همین توافق با هدف ایجاد توازن در تعهدات در حال اجرای آن، کاهش داده است. به گزارش اسپوتنیک در این بیانیه بدون اشاره به بی عملی اروپایی ها در حفظ برجام، آمده است: «با توجه به اقدامات ایران، هیچ انتخاب دیگری نداشتیم، برای ثبت نگرانی هایمان و این که ایران به تعهداتش در برجام پایبند نیست به کمیسیون مشترک رجوع می‌کنیم.» بنا بر گزارشی که رویترز در همین زمینه منتشر کرده است سه کشور اروپایی مدعی شده اند که این قدم به معنای پیوستن به «کارزار فشار حداکثری آمریکا» نیست.   یکی از دیپلمات‌های اروپایی در این زمینه به رویترز گفت: «هدف ما این نیست که تحریم‌ها را برگردانیم بلکه می‌خواهیم اختلاف‌های خود را از طریق مکانیسم ایجاد شده در این توافق حل کنیم».

روزنامه جوان می نویسد: آلمان، انگلیس و فرانسه با انتشار بیانیه‌ای در بروکسل، مکانیسم حل اختلاف در برجام را فعال کردند، آن‌هم با این ادعا که حسن‌نیت دارند و هدف‌شان نهایتاً حفظ برجام است، نه لزوماً بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل. البته همه این داستان‌سرایی یک چیز طبق معمول کم دارد؛ اینکه در آن اشاره‌ای به همراهی عامدانه و مزورانه چندین ساله‌شان با امریکا در عدم اجرای تعهدات‌شان ندارند. البته انگلیسی‌ها توأمان، هم خواستار بازگرداندن تحریم‌ها و هم لزوم جایگزین‌سازی توافق با چیزی شده‌اند که ترامپ می‌خواهد تا اهداف این پروژه روشن شود. روس‌ها هم واکنش چندان قاطعی نشان ندادند و از امید برای پیچیده‌تر نشدن کار گفتند تا همچنان به سیاست «هم از توبره و هم از آخور خوردن» ادامه داده باشند. آلمان، انگلیس و فرانسه عصر دیروز با انتشار بیانیه‌ای در بروکسل اعلام کردند «با توجه به اقدامات ایران، هیچ انتخاب دیگری نداشتیم، برای ثبت نگرانی‌های‌مان و اینکه ایران به تعهداتش در برجام پایبند نیست به کمیسیون مشترک [حل اختلافات امریکا] رجوع می‌کنیم».

خبرگزاری دانشجو آورد: انگلیس و فرانسه و آلمان دیروز بیانیه‌ای صادر کردند مبنی بر این که مکانیسم ماشه را در برجام فعال کرده‌اند. این سه کشور مدعی شدند هدف از این کار، حفظ برجام و پایبند کردن ایران به اجرای تعهدات برجامی خود است. این ادعا در حالی است که اروپایی‌ها نزدیک ۲۰ ماه است حداقل تعهدات خود در برجام را انجام نمی‌دهند. اما اتفاق مضحک‌تر این است که نخست‌وزیر انگلیس همزمان با ادعای سه جانبه درباره تلاش برای حفظ برجام، گفت: طرح ترامپ می‌تواند «جایگزین برجام» شود!

برجام سینه دیوار

روزنامه وطن امروز در گزارشی نوشت: ۲۰ ماه پس از خروج آمریکا از برجام و انفعال و وقت‌کشی ۳ کشور آلمان، فرانسه و انگلیس در عدم تحقق مطالبات اقتصادی و مالی ایران، تروئیکای اروپا با انتشار بیانیه‌ای از آغاز روند اجرای مکانیسم ماشه در برجام خبر داد. فرانسه، انگلیس و آلمان دیروز (سه‌شنبه) در یک بیانیه مشترک مکانیسم حل اختلاف در برجام، موسوم به «ماشه» را به دلیل آنچه «نقض توافق از سوی ایران» خواندند، فعال کردند. تروئیکای اروپا در ادامه بیانیه خود تاکید کرده که به کارزار فشار حداکثری دولت آمریکا علیه ایران نمی‌پیوندد. البته مکانیسم ماشه در صورت فعال شدن و نتیجه دادن به نفع اروپا و بازگشت تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران، فشارهایی بیش از آنچه آمریکایی‌ها در قالب تحریم‌های یکجانبه علیه ایران اعمال کرده‌اند، وارد نخواهد کرد. آمریکا در چند سال اخیر در راستای پروژه «فشار حداکثری» شدیدترین تحریم‌ها را علیه ایران اعمال کرده و توانسته است سایر کشورها را نیز همراه با خود کند. به بیان دیگر تحریم‌های گسترده آمریکا فراتر از تحریم‌های یکجانبه این کشور به حساب می‌آید و ویژگی بین‌المللی پیدا کرده است، بنابراین در عمل فشار جدیدی علیه ایران اعمال نمی‌شود.

عملیات روانی برای کشاندن تهران پای میز مذاکره

روزنامه سیاست روز می نویسد: اسنپ بک یا "ماشه "مکانیسم حل اختلافی است که در مذاکرات هسته‌ای پیش بینی شده تا در صورت عدم توافق یکی از طرف‌های برجام با سایرین و رسیدن به این جمع‌بندی که طرف دیگر به تعهدات درج شده در توافق پایبند نبوده است، مکانیسم را به کمیسیون مشترک برجام برده و به آنجا شکایت کند. در این شرایط کمیسیون برجام که در چارچوب مذاکرات هسته‌ای و به منظور نظارت بر اجرای این توافق تاسیس شده است، ابتدا در سطح وزرای کشورها تشکیل جلسه می دهد و پس از آن اگر اعضا به نتیجه مشترک دست نیافتند ظرف ۳۵ روز، شاکی می‌تواند موضوع حل نشده را به عنوان دلیلی برای توقف اجرای تعهدات درج شده در توافق هسته‌ای در نظر بگیرد و به شورای امنیت سازمان ملل اطلاع دهد. پس از آنکه پرونده به این شورا ارجاع داده می‌شود هر ۵ عضو دائم شورای امنیت باید براین مسئله صحه بگذارند که تهران از تعهدات برجامی خود خارج نشده است، بر این اساس شورای امنیت ۳۰ روز وقت دارد تا درباره استمرار تعلیق تحریم‌ها یا بازگرداندن آنها قطعنامه صادر کند و نکته مهم سازوکار این است که بازگشت تحریم‌ها در آن، قابل وتو نیست.

روزنامه فرهیختگان در گزارشی آورد: آنچنان‌که ترامپ از تروئیکا خواسته بود، ظهر دیروز سه کشور اروپایی فعال شدن مکانیسم ماشه علیه ایران را اعلام کردند، فرآیندی که همان توافق کاغذی باقی‌مانده را هم از بین می‌برد و ظرف دو، سه‌ماه اگر یا ایران عقب ننشیند یا سه کشور آلمان، فرانسه و انگلیس، ماجرا به نقطه صفر بازخواهد گشت، قطعنامه ۲۲۳۱ فروپاشیده و ۶ قطعنامه قبلی علیه ایران دوباره احیا خواهند شد. درمورد این مساله اما چند نکته مهم وجود دارد. اروپایی‌ها حداقل دو مسیر پیش‌روی خود دارند، اول اینکه مکانیسم ماشه را به‌سرعت و با تمام قوا پیگیری کنند و آن را به انتها برسانند تا برجام نابود و تحریم‌های سازمان‌ملل علیه ایران بازگردد که در این صورت عایدی آنها از فشار حداکثری بر ایران چیزی بیشتر از آنچه امروز دریافت کرده‌اند نخواهد بود، چراکه می‌دانند افزایش تحریم بر تحریم‌های کنونی عملا تاثیر زیادی نخواهد داشت و در عوض می‌تواند ایران را کنترل‌ناپذیر کرده و حتی ملت‌ها و گروه‌های مقاومت را نیز برای دفاع از ایران فعال سازد. مسیر دوم پیش‌روی آنها این است که این فشار را به‌صورت کنترل‌شده جلو ببرند و آن را به‌گونه‌ای ساماندهی کنند که ایران کانالیزه شده و در مسیر مطلوب آنها قرار گیرند. اروپایی‌ها و البته آمریکا که فعلا و در این قضیه پشت‌سر آنها قرار گرفته است، به‌خوبی می‌دانند تا قبل از پایان دوران ریاست‌جمهوری کنونی، تیمی در قوه مجریه ایران حضور دارد که در هر شرایطی مذاکره را بهترین مسیر می‌داند و حاضر نیست به‌جز مذاکره به ابزارهای دیگر برای عمل در میدان سیاست خارجی متوسل شود لذا تلاش خواهند کرد با پتک مکانیسم ماشه، از این فرصت استفاده کرده و ایران را دوباره در مسیر مطلوب خود قرار دهند.

این ماشه به سمت خود اروپا چکانده می شود!

روزنامه رسالت در یادداشتی به قلم حنیف غفاری نوشت: فعال‌سازی مکانیسم ماشه توسط تروییکای اروپایی، بار دیگر ماهیت بازیگران اروپایی و تبعیت مطلق آن‌ها از کاخ سفید را در پروسه «بازی با توافق هسته‌ای» نشان داد. انگلیس، آلمان و فرانسه با این اقدام، نه‌تنها برجام را در آستانه مرگ و انهدام قرار داده‌اند بلکه وابستگی خود به کاخ سفید را علنی ساخته‌اند. تجمیع دو رخداد اخیر، یعنی «فعال‌سازی مکانیسم ماشه از سوی اروپا» و مواضع اخیر نخست‌وزیر انگلیس، نشان‌دهنده  پازل استراتژیک مشترکی است که واشنگتن و اروپای واحد در تقابل با ایران طراحی کرده‌اند. سه کشور عهدشکن انگلیس، فرانسه و آلمان قطعا قدرت مواجهه با عواقب و تبعات اقدامات تقابلی ایران در مصاف با این نبرد اقتصادی و سیاسی و امنیتی  را نخواهند داشت. در این صورت، قطعا جایی برای گلایه مقامات اروپایی از ایران در آینده‌ای نزدیک باقی نخواهد ماند. بهتر است سران اروپایی بدانند که اگر قرار باشد ماشه‌ای درنهایت چکانده شود، طرف مقتول نه ایران، بلکه اتحادیه اروپاست.