با توجه به انعقاد توافقنامه تجارت ترجیحی ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا که از ۵ آبان امسال اجرایی شده است، میزگردی از سوی گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش‌های خبری ایرنا، با حضور «ولی کوزه‌گر کالجی» پژوهشگر ارشد مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری و «میر هادی سیدی» مشاور امور بین‌الملل و توافق‌های تجاری سازمان توسعه تجارت برگزار شد. این کارشناسان به تحلیل و بررسی ابعاد مختلف توافقنامه تجارت ترجیحی ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا پرداختند. متن سخنان کوزه‌گر کالجی به شرح ذیل آمده است.
ایران در تقویت اتحادیه اقتصادی اوراسیا نقش عمده دارد
کوزه گر کالجی در ابتدای این نشست اظهار داشت:اتحادیه اقتصادی اوراسیا بخشی از منطقه‌گرایی است که بعد از فروپاشی شوروی شکل گرفت. از سال ۱۹۹۱ در خلا قدرتی که در ۱۵ کشور تازه استقلال‌یافته شکل گرفت سه دسته سازمان‌های منطقه‌ای به وجود آمد. در حوزه سیاسی جامعه کشورهای مستقل مشترک‌المنافع «سی آی اس» و در حوزه امنیتی «پیمان امنیت دسته‌جمعی» شکل گرفت. برخلاف دو حوزه امنیتی و سیاسی تلاش برای تشکیل حوزه همکاری‌های اقتصادی چندان موفق نبوده است. در سال ۱۹۹۴ رئیس‌جمهور وقت قزاقستان در این زمینه پیشگام شد تا همکاری‌هایی در زمینه اقتصادی شکل دهد، اما موفق نشد. فضای اقتصادی اوراسیا تا حدودی شکل گرفت، اما در عمل دستاوردی به همراه نداشت. در سال ۲۰۱۴ با پیشگامی روسیه، قزاقستان و بلاروس توافقنامه اولیه اتحادیه اقتصادی اوراسیا شکل گرفت و ارمنستان و قرقیزستان هم به این اتحادیه ملحق شدند. از اوایل ژانویه ۲۰۱۵ اتحادیه اقتصادی اوراسیا رسماً آغاز بکار کرد.اتحادیه اقتصادی اوراسیا به‌عنوان یک سازمان اقتصادی در قیاس با پیمان امنیت جمعی و جامعه اقتصادی کشورهای مشترک‌المنافع با سه دهه تأخیر شکل گرفت و تحول مهمی در حوزه منطقه‌ای به وجود آورد. در پنجمین سال فعالیت هنوز فضای کل اقتصادی منطقه را پوشش نداده، اما تحول مهمی در حوزه اقتصادی منطقه است. این اتحادیه در طی این چهار سال اجلاس‌های منظم و دوره‌ای را برگزار کرده است و توافقنامه مهمی را ازجمله توافقنامه تجارت ترجیحی با ایران داشته است.
پژوهشگر ارشد مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری در ادامه بیان داشت:در فضای رسانه‌ای ایران این بحث مطرح‌شده که ایران عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا شده است، این موضوع صحیح نیست. این توافقنامه تجارت ترجیحی، موقت و سه‌ساله است. درصورتی‌که اجرای تعهدات دو طرف می‌تواند تبدیل به تجارت آزاد شود، اما این هم به معنی عضویت نیست و ما فقط یک توافقنامه تجارت ترجیحی امضا کرده‌ایم و سیاست‌گذاری در این زمینه باید مطابق با این واقعیت باشد.این توافقنامه تجارت ترجیحی حدود ۸۶۰ قلم کالا را در حوزه حذف و کاهش تعرفه گمرکی در برمی‌گیرد. ۵۰۰ قلم کالا از طرف اتحادیه و ۳۶۰ قلم کالا از طرف ایران مشمول تجارت ترجیحی می‌شود. قرار است تا سه سال آینده روند این اتحادیه به سمت صفر شدن تعرفه گمرکی پیش رود. درصورتی‌که این اقدام انجام شود توافقنامه تبدیل به تجارت آزاد می‌شود. نکته مهم در مورد اتحادیه‌ها این است که هم می‌تواند امنیتی را در منطقه ایجاد کند و هم منطقه را غیرامنیتی کند. ابتکار طرح «راه ابریشم چین» در هنگامی‌که می‌خواهد از قزاقستان و ازبکستان عبور کند با تنش بین قزاقستان و ازبکستان چنین چیزی امکان‌پذیر نیست.در دوره «اسلام کریموف» رئیس‌جمهور ازبکستان حدود ۸۰ درصد مرز این کشور با قرقیزستان و تاجیکستان مین‌گذاری شده بود. باروی کار آمدن «شوکت میرضیایف» در ازبکستان تقریباً میدان مین در بین مرزها پاک‌سازی‌شده و قرار است این فرایند تمام شود. با مرز مین‌گذاری شده نمی‌توان تجارت آزاد داشت. کاهش تنش و اختلاف بین کشورهای منطقه اقدام مثبتی است که کشورهای عضو این اتحادیه می‌توانند با همکاری‌های اقتصادی را به وجود آورند. درمجموع حضور کشورهای منطقه در این اتحادیه به نفع کل منطقه است و دستاوردهای مختلفی در حوزه‌های اقتصادی و سیاسی دارد.
ظرفیت و پتانسیل بازار اوراسیا برای صادرات کالاهای ایرانی
کوزه گرکالجی در ادامه با توجه به اهمیت بازار اوراسیا برای صادرات کالاهای ایرانی بیان داشت: در نگاه کلی استراتژیک در بخش مبادلات تجاری با کشورهای اوراسیا، بر این باورم که ما بخشی از فشار استراتژیک و سیستمی تحریم‌ها که از ناحیه جنوب و خلیج‌فارس متوجه اقتصاد کشورمان است را از سمت کشورهای شمالی و اوراسیا بالانس می‌کنیم. این توافقنامه می‌تواند اهرم و ابزاری برای این کار باشد. اجرایی شدن و توسعه مبادلات تجاری از طریق اتحادیه نیازمند همکاری همه دستگاه‌ها دولتی کشور ازجمله: سازمان توسعه و تجارت، گمرک، بانک مرکزی و همه دستگاه‌های که در این روند دخیل هستند می‌باشد. ظرفیت‌های برای شناخت بازار اتحادیه وجود دارد که می‌بایست در حوزه رسانه مطرح شود. روسیه در سال حدود ۴ میلیارد دلار گل وارد می‌کند و یکی از واردکنندگان عمده گل در جهان است. روسیه، قزاقستان و ارمنستان به دلیل شرایط اقلیمی و آب و هوایی توان تولید درزمینه پرورش گل را ندارند. هلند یکی از شرکای عمده تجاری در این زمینه با روسیه است. سهم ایران در این تجارت می‌تواند رقم قابل‌توجه ای باشد. ما در راستای این همکاری با اتحادیه می‌توانیم مزیت بیشتری نسبت به هلند در بحث واردات گل به روسیه داشته باشیم. بنابراین ظرفیت مطلوبی درزمینه صادرات گل، لبنیات، حوزه دامی و کشاورزی به حوزه اتحادیه اقتصادی اوراسیا داریم، اما صادرات به این کشورها نیاز به زیرساخت حمل‌ونقل و برنامه‌ریزی منسجم و هماهنگ دارد. صادرکنندگان ما نیاز به حمایت و تسهیلات دولت دارند. این صادرات باید در حجم انبوه‌تری انجام شود. نکته مهم این است که این ۸۰۰ کالا در بحث تجارت ترجیحی با اتحادیه اقتصادی هیچ‌کدام در تحریم آمریکا نیست و همه آن‌ها در حوزه کشاورزی و لبنی می‌باشند.
با توجه به همسایگی این کشورها با ایران نیاز چندانی به سرمایه‌گذاری در بحث صادرات وجود ندارد. در شرایط تحریمی مبادلات این‌گونه، می‌تواند رونق بزرگی برای توسعه صادرات ایران باشد. مساله بانکی در چارچوب خود اتحادیه شکل می‌گیرد و ما باید اعتماد مصرف‌کننده در حوزه اوراسیا را در نظربگیریم. رایزن بازرگانان ما فقط در ارمنستان حضور دارند. ما در روسیه، قرقیزستان و بلاروس نیاز به رایزن تجاری داریم. بخش اقتصادی سفارتخانه عمدتاً بین کشورها است، اما رایزن بازرگانی ارتباط بین شرکت‌ها را می‌تواند با هم مرتبط کند و حضور رایزن تجاری بسیار ضروری است. ایران دفتر تجاری و بارانداز در کشورهای حوزه اوراسیا ندارد. بایدمحلی برای دپو کالاها باشد بعد از صادرات، کالاها به بقیه نقاط توزیع شود. صادرات کشور ما به شرکت‌ها می‌رسد و آنان کار توزیع کالاهای ایرانی را انجام می‌دهند. اگر ما بارانداز در خارج داشته باشیم می‌توانیم محصولاتمان را به‌طور منظم‌تری توزیع کنیم و این نیازمند برنامه‌ریزی است. بدون دفتر تجاری نمی‌توان گام مهم درراه تبادلات تجاری برداریم.
این کارشناس ارشد اوراسیا در پایان این نشست بیان داشت:بحث ثبات قوانین بانکی و ارزی گمرک در کشور ما بسیار مهم است و نباید تعارضی با تعهدات اتحادیه اقتصادی اوراسیا پیش آید. در تصویب هر قانونی از سوی کشور ما باید تعرفه ۸۰۰ قلم کالا موردتوجه قرار گیرد تا اعتماد درزمینه مبادلات تجاری با اتحادیه از بین نرود. در حوزه حمل‌ونقل، شبکه ریلی برای صادرات کالاهای ما بسیار مهم است. تنها قطعه باقی‌مانده در شبکه ریلی صادرات به کشورهای شمالی قطعه رشت و آستارا است که اتمام این خط ریلی بسیار مهم است و با تکمیل این قطعه ما می‌توانیم به کریدور حوزه اوراسیا متصل شویم. در بحث کنسرسیوم باید شرکت‌های خصوصی همکاری داشته باشند که مثلاً ۵۰۰۰ کامیون برای حمل‌ونقل در بخش صادرات وجود داشته باشد. شرکت‌ها در حالت کنسرسیوم می‌توانند در زمینه حمل‌ونقل به توسعه صادرات و تجارت کمک کنند. حضور ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا نقطه عطفی در شکوفایی و توسعه اقتصاد کشورمان محسوب می شود.
نظر شما