خطبه حضرت فاطمه (س) جریان‌ساز مبارزه با ظلم در تاریخ شد

سومین روز از ماه جمادی الثانی بنا به روایت مشهور سالروز شهادت دختر رسول خدا (ص) حضرت فاطمه زهراست و شیعیان به یاد بیت الاحزان فاطمه رو به قبله و قبرستان بقیع به قرائت زیارتنامه آن حضرت می پردازند که السلام علیک یا بنت رسول الله، السلام علیک یا بنت نبی الله... یا این زیارتنامه را زیر لب زمزمه می کنند که یا ممتحنه امتحنک الله... ای آزموده ای که خدا تو را آزموده، پس تو را شکیبا یافت.

اما چه آزمونی در زندگی دختر رسول خدا (ص) وجود داشت که خدا نیز او را شکیبا یافت؟ یک کارشناس مذهبی معتقد است یک امتحان و ابتلای تاریخی در صدر اسلام به وجود آمد و حضرت زهرا (س) نقش ویژه ای را در آن ایفا کردند. البته وی معتقد است این ابتلا می تواند همچنان در جامعه و جهان امروز رخ دهد.

طهورا نوروزی از فضای غبارآلودی سخن گفت که پس از رحلت رسول خدا (ص) در جامعه نمایان شد و این فضا نه از ناحیه کفار و مشرکان که از سوی نزدیکترین افراد به حلقه دوستان و دوستداران پیامبر اعظم (ص) ایجاد شد و آن زمان بود که تبیین و تنویر این فضا برای افکار عمومی ضرورت پیدا کرد و تنها کسی که می‌توانست به تنویر افکار عمومی بپردازد، فاطمه زهرا (س) بود و هیچ کسی چنین ظرفیتی را در آن مقطع تاریخی نداشت تا به ایفای آن نقش بپردازد و در واقع نقشی غیرقابل جایگزین بود.

نوروزی با اشاره به روشنگری های حضرت زهرا (س) در مسجد النبی اظهار داشت: دختر پیامبر (ص) بموقع و بجا این روشنگری را انجام دادند. چون بسیاری افراد ممکن است در وقایع اجتماعی، سخنان صحیحی را بگویند ولی چون بموقع آن را بیان نمی کنند، اثرگذار نباشد و برخی دیگر ممکن است بموقع سخنی را بگویند ولی حرف درست را بیان نمی کنند.

وی افزود: سخنان و روشنگری‌های فاطمه زهرا (س) در آن فضای فتنه گرایانه که یک بزنگاه تاریخی بود، در راستای دفاع از حریم ولایت بموقع صورت گرفت و اگر مثلا یک ماه یا چند ماه بعد این روشنگری ها رخ می داد، شاید چنین تاثیری نداشت. سرنوشت تاریخ تغییر می کرد.

آن حضرت در بهترین زمان ممکن برای طرح موضوع اقدام کردند. چون زمانی این روشنگری انجام شد که پیامبر اکرم (ص) رحلت کرده و برخی از صحابه و یاران پیامبر(ص) سخنانی مطرح کرده بودند که باعث انحراف جامعه می شد و این اقدام بموقع فاطمه زهرا (س) باعث نجات جامعه از آن انحراف و غبارآلودگی شد.

وی از شیوه حضرت زهرا (س) در بیان این خطبه سخن گفت و اضافه کرد: آن حضرت در خطبه خود دارای صراحت لهجه بودند و به صورت شفاف بسیاری مسائل روز جامعه را با ادبیات صریح و بدون ملاحظه بیان کردند.

نوروزی از خطبه حضرت فاطمه (س) به عنوان مهمترین خطبه سیاسی و اجتماعی یاد کرد که دختر رسول خدا (س) با طرح مطالب خداشناسی و زمینه های توحیدی به بیان مسائل اجتماعی و سیاسی پرداختند و بیان چنین خطبه ای با آن ادبیات شفاف بسیار تاثیرگذار در آن زمان غبارآلود بود.

حضرت زهرا (س) خطبه خود را در مسجد پیامبر خواندند. چون محل اجتماع مسلمانان برای امور عبادی، سیاسی و اجتماعی بود و انتخاب مسجد از سوی آن حضرت برای بیان خطبه باعث شد تا بار سیاسی و اجتماعی بودن سخنانش به جامعه منتقل شود.

این پژوهشگر مذهبی اضافه کرد: فراموش نکنیم پیامبر (ص) در همین مسجد به موعظه مردم می پرداختند و طرح خطبه حضرت زهرا (س) یادآوری به افرادی بود که در آن جامعه حضور داشتند و فتنه گری تاریخی باعث می شد آن حقیقت از ذهن مردم دور شود ولی با خطبه فاطمه (س) عده ای تحت تاثیر قرار گرفتند و اگرچه آن افراد در تصمیم گیری های حکومتی موثر نبودند ولی یک جریان سازی در طول تاریخ صورت گرفت که آثار خطبه را می توان در طول تاریخ مشاهده کرد.

وی تاکید کرد: مبارزه با حاکمیت ظلم بعد از وفات رسول خدا (ص) با خطبه فدکیه شروع شد و اهل بیت با  الگو قرار دادن روش حضرت زهرا (س) به مبارزه با ظلم پرداختند و در واقع این خطبه، سرچشمه مقابله با ظلم و حاکمیت جور بود.

این کارشناس مذهبی اضافه کرد: این پیچ تاریخی و اقدام حضرت فاطمه (س) باعث شد شاهد حرکت هایی در طول تاریخ شیعه؛ مانند رشد جریان تشیع و علوی باشیم و نقش زهرای مرضیه در آن زمان  تکرارشدنی نبود و کسی نمی توانست همچون زهرا (س) که هم معصوم بود و هم به عنوان دختر رسول خدا (ص) و همسر امیرمومنان (ع) جایگاه ویژه ای داشت، اقدام کند و حتی اگر حضرت علی (ع) اقدام می کرد در آن مقطع تاریخی به عنوان دفاع از خود شمرده می شد.

فاطمه زهرا (س) بیشترین مشارکت و حضور را در این زمینه داشتند که به صورت تئوری و عملی آن را اجرا کردند. یعنی خطبه فدکیه را می توان به عنوان تئوری مبارزه دانست و ایشان در عمل نیز با حضور در مسجد مدینه از ولایت دفاع کردند و شب ها نیز به خانه های مهاجرین و انصار می رفتند و از هر فرصتی برای تنویر افکار عمومی استفاده می کردند.

وی محصور کردن کار دختر رسول خدا (ص) را در این ابتلا و امتحان تاریخی به عنوان یک زن، ظلم بزرگی در حق آن حضرت دانست و گفت: فاطمه زهرا (س) نقش فراجنسیتی داشتند و روشنگری آن حضرت می تواند یک الگوی انسانی برای همه آزادگان جهان و بشریت باشد.

نوروزی تاکید کرد: مهمترین پیام خطبه حضرت زهرا (س) به مسلمانان این است که آن اسلامی که با حربه تزویر و نفاق باشد، ضربه کاری تر از کفر به اسلام وارد خواهد کرد و مقابله با آن نیز سخت تر است و فاطمه مرضیه (س) سخت ترین مقابله را انجام دادند و به مبارزه با نفاق برخاستند. چون در آن دوران، ظاهر اسلام به خوبی رعایت می شد ولی عطر اسلامی در جامعه به مشام نمی رسید.

پس از رحلت رسول اکرم (ص) در سال دهم هجرت، فاطمه زهرا (س) در مسجدالنبی حاضر شده و به دادخواهی از ولایت پرداختند و با قرائت خطبه ای معروف به فدکیه، پس از حمد و ثنای الهی، بعثت پیامبر (ص) را یادآور شدند و سپس به ویژگی های امیرمومنان (ع) اشاره کردند. آنگاه دختر رسول الله (ص) برخی از یاران پدرش را به شدت سرزنش کرده و با استناد به آیات قرآن، موضوع را به قیامت واگذار کردند.
حضرت زهرا (س) پس از حمد و ثنای الهی و گواهی به وحدانیت خدا و رسالت پدرش، از قرآن به عنوان عهد الهی یاد کرده و ضمن معرفی خود و نسبتش با رسول خدا و امیرمومنان به مردم مدینه، دوران گمراهی و شرک را به یاد آنان می آورد که چگونه با رسالت پیامبر از این دوران سیاه نجات پیدا کردند. آنگاه به جایگاه ولایت پرداخته و به مردم نهیب می زند که چرا به بیراهه می روند و در فتنه سقوط می کنند.
فاطمه زهرا (س) با یادآوری آیاتی از قرآن به موضوع ارث اشاره می کند و به احقاق حق خود می پردازد و در ادامه دست یاری به سوی مردم قبیله های اوس و خزرج دراز می کند و اینگونه اتمام حجت می کند که «شما انگیزه یاری ندارید و نیرنگ و فریب، دل‌هایتان را فرا گرفته است؛ ولیکن این سخنان خروشی بود که از جان برآمد و آهی بود که از خشم برخاست، کاسه صبر لبریز، و عقده‌های سینه، باز و حجت بر شما تمام شد. پس این شما و این شتر خلافت! لجامش را محکم بگیرید و بتازید. اما بدانید پشتش زخمی و پایش لنگ و عار و ننگش همیشگی است».