بزرگترین، مهمترین و جریان‌سازترین جشنواره هنرهای نمایشی کشورمان بی اغراق جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر است که در بهمن‌ماه ۱۳۹۸؛ سی‌وهشتمین دوره خود را در حال سپری کردن است.
دی ماه و حوادثی که جشنواره را متاثر کرد
سی‌وهشتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر در حالی از دهم بهمن ماه ۱۳۹۸ کار خود را آغاز کرد که پیش از شروع این رخداد دو رویداد ترور ناجوانمردانه سردار سپهبد شهید حاج‌قاسم سلیمانی و به فاصله کوتاهی از آن جان‌باختن تعدادی از هموطنان‌مان در حادثه سقوط هواپیمای اوکراینی آن‌گونه که جامعه را سوگوار کرد و بر فراز و فرود تعاملات اجتماعی کشورمان رد و اثر خود را به یادگار گذاشت، جشنواره تئاتر فجر نیز از این حادثه متاثر شد.
آن‌چنان که به واسطه آن اتفاقات تعدادی از هنرمندان حاضر در این رویداد با رویکرد شریک بودن در سوگواری جامعه تصمیم گرفتند تا از قطار جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر پیاده شوند. همین عامل باعث شد تا جدول اجرای نمایش‌های سی‌وهشتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر با اندکی تغییر مواجه شود.
هرچند دو نامه نادر برهانی‌مرند به‌عنوان دبیر این رخداد با محور همدلی، تعاون و همراهی هرچه بیشتر خانواده تئاتر و اشتراک این خانواده با دیگر هموطنان‌مان در سوگواری دو واقعه حزینی که کشورمان در دی ماه آنرا پشت سر گذاشت باعث شد تا بار دیگر شاهد بازگشت اغلب گروه‌ها به این رویداد نمایشی باشیم، اما آن‌چنان که پیش‌تر دبیر این جشنواره گفته بود قرار بر این بود که سی‌وهشتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر این‌بار نگاهش را بر شکل کیفیت‌گرایی و عبور از کمیت‌گرایی در قالب پذیرش آثار شاخص در بخش‌های مسابقه نمایش‌های صحنه‌ای؛ مسابقه تئاتر خیابانی؛ تئاتر ملل؛ دیگر گونه‌های اجرا و بخش به‌علاوه فجر به‌عنوان پنج بخش اصلی مسابقه این جشنواره اتخاذ کند.
بخش مسابقه صحنه ۳۵ نمایش از ۱۷ استان کشور
آنچنانکه مطابق فراخوان در بخش مسابقه صحنه جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر در گام سی‌وهشتمم عنوان شده بود که این بخش خود در دو قالب در شاخه رقابتی - مسابقه بزرگ تئاتر فجر - و غیر رقابتی - بخش ویژه - برگزار خواهد شد و بنا بود تا آثاری که از اول آبان‌ماه ۱۳۹۷ تا پایان مهرماه ۱۳۹۸ در یکی از تالارهای نمایشی کشور به صحنه رفته بودند تقاضای حضور در این بخش را داشته باشند.
درنهایت در بخش مسابقه صحنه ۳۵ نمایش از ۱۷ استان کشور پذیرفته شدند که از این میان ۱۶ اثر از تهران و ۱۹ اثر از شهرستان‌هایی چون اهواز؛ تبریز؛ ارومیه؛ گرگان؛ بوشهر؛ بندر دیر؛ شهرکرد؛ مشهد؛ آب یک؛ قم؛ زاهدان؛ کرج؛ گچساران؛ بیجار؛ کوهدشت؛ فسا؛ یاسوج و اصفهان را شامل می‌شدند. به عبارت دیگر آثاری از ۱۷ استان کشور در کنار ۱۶ اثر حاضر از تهران مجموعه آثار حاضر در بخش اجراهای صحنه‌ای جشنواره تئاتر فجر را تشکیل می‌دادند.
۱۰ سالن میزبان آثار بخش صحنه‌ای تئاتر فجر
همچنین از میان ۳۵ نمایش حاضر در بخش صحنه‌ای؛ ۲۱ اثر در بخش مسابقه و ۱۴ اثر در بخش ویژه یا خارج از مسابقه حضور داشتند. این تعداد آثار در ۱۰ سالن نمایشی شامل تالار اصلی مجموعه تئاترشهر (با ۲ نمایش)؛ سالن چهارسو (با ۵ نمایش)؛ سالن سایه (با ۴ نمایش)؛ سالن قشقایی (با ۷ نمایش)؛ تماشاخانه مولوی (با ۶ نمایش)؛ تماشاخانه دکتر ناظرزاده کرمانی مجموعه ایرانشهر (با ۴ نمایش)؛ تماشاخانه استاد سمندریان مجموعه ایرانشهر (با ۳ نمایش)؛ تماشاخانه سرو (با ۴ نمایش) و تماشاخانه شهرزاد (با ۱ نمایش) آثار حاضر در بخش صحنه‌ای جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر را میزبانی می کردند.
البته در بخش مسابقه ملل نیز چهار نمایش از کشورهای ارمنستان؛ لهستان؛ یونان و سوئیس نیز به‌عنوان آثار حاضر در بخش اجراهای صحنه‌ای و حاضر در بخش رقابت مسابقه بین‌الملل این جشنواره نیز حضور داشتند.
غلبه قدرتمند نمایشنامه‌نویسان ایران در بخش اجراهای صحنه ای
آثار ۳۷ نمایشنامه نویس در بخش صحنه‌ای سی‌وهشتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر حضور داشتند که از این میان ۳۲ نمایشنامه‌نویس مرد و ۵ نمایشنامه‌نویس زن مجموعه آثار این بخش را به رشته تحریر درآورده بودند.
همچنین از میان ۳۵ نمایش حاضر در بخش صحنه‌ای ۳۲ نمایشنامه از نویسندگان ایرانی و ۳ نمایشنامه از آثار قلمی نویسندگان غیرایرانی بود که شامل سکوت سپید به قلم تام استوپارد نمایشنامه‌نویس انگلیسی؛ ستاره‌شناس به قلم دیدیه ون کولارت نمایشنامه‌نویس فرانسوی و باغ آلبالو به قلم آنتوان چخوف نمایشنامه‌نویس روسی در میان رکوردداران نمایشنامه‌نویسی در بخش اجراهای صحنه‌ای حضور داشتند.
رضا گشتاسب با ۳ نمایشنامه چند روایت نامعتبر از آنچه نمی‌دیدیم؛ دست‌هایم کو مم حسن و کوچه مختار بود و ساسان بود و سیمین؛ رکورد دار نگارش بیشترین تعداد از نمایشنامه‌های حاضر در بخش صحنه‌ای جشنواره تئاتر فجر شناخته می شود.
در رتبه دوم مهران رنجبر با دو نمایشنامه مارلون براندو و کریمولوژیی از دیگر نمایشنامه‌نویسان فعال این بخش به شمار می‌رود.
همچنین دو نمایشنامه واگیر ندارد و شاه‌ماهی نیز توسط دو نویسنده به رشته تحریر درآمده‌اند. واگیر ندارد به قلم ساشا کشوادی و مریم یاسین زاده و نمایش شاه‌ماهی به قلم احمد سلگی و رضا بهاروند نوشته شده اند.
۳۰ کارگردان مرد و شش کارگردان زن در بخش صحنه‌ای
۳۶ کارگردان مسئول تولید اجرای نمایش‌های بخش صحنه‌ای در دو بخش رقابتی و بخش ویژه بودند که از این میان ۳۰ کارگردان مرد و شش کارگردان زن؛ جامعه آماری کارگردانان حاضر در این رخداد را بر اساس جنسیت تشکیل می‌دادند.
در میان آثار حاضر در بخش اجراهای صحنه‌ای نمایش کوچه مختار بود و ساسان بود و سیمین دارای دو کارگردان (جواد صداقت و الهام ابنی) و ۱۵ نمایش نیز کارگردانانی را در مقام تولید می‌دید که خود در جایگاه نمایشنامه‌نویس نیز اثرشان را به رشته تحریر درآورده بودند.
۳۸ نمایش در بخش به علاوه فجر از ۹ شهر
دیگر بخش رقابتی سی‌وهشتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر را بخش به‌علاوه فجر تشکیل می‌داد. آثاری که در این بخش به صحنه می‌رفتند در تماشاخانه‌های خصوصی در مواجهه با مخاطبان قرار می‌گرفتند.
درحقیقت بخشی به‌علاوه فجر در پنجمین سال از برگزاری مستمر خود همراه با جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر به‌عنوان بخشی شناخته می‌شود که با مشارکت همراهان و فعالان بخش خصوصی و تماشاخانه‌های این بخش به‌عنوان سهمی از میزبانان جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر شناخته می‌شوند.
در بخش به‌علاوه فجر سی‌وهشتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر؛ ۳۸ کارگردان از ۹ شهر کشورمان حضور داشتند. در مقایسه آماری بخش به‌علاوه فجر سی‌وهشتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر، رویکرد کیفیت‌گرایی دبیرخانه این جشنواره را شاهد بودیم.
به گونه‌ای که در جشنواره سی‌وهشتمم تئاتر فجر ۳۸ نمایش در ۸ سالن آثار حاضر در بخش به‌علاوه فجر را شامل می‌شدند. درحالی‌که در جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر در سی‌وهفتمین دوره آن (بهمن ۱۳۹۷) شاهد حضور ۶۶ نمایش در ۱۰ تماشاخانه به‌عنوان آثار حاضر در بخش به‌علاوه فجر این رخداد بودیم. آثار حاضر در بخش به‌علاوه فجر سی‌وهشتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر را علاوه بر هنرمندان حاضر از تهران هنرمندانی از استان‌های فارس، همدان، بوشهر، هرمزگان، البرز و کرمانشاه تولید کرده بودند.
بر این اساس ۲۹ اثر از هنرمندان تهرانی؛ ۴ اثر از استان فارس (۲ اثر از شیراز، ۱ اثر از نی‌ریز و ۱ اثر از کازرون)؛ ۱ اثر از کرمانشاه، همدان، بوشهر، هرمزگان و البرز دیگر آثار حاضر در بخش رقابتی به‌علاوه فجر سی‌وهشتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر را تشکیل می‌دادند.
دیوار چهارم و ایران تماشا رکوردار میزبانی آثار به‌علاوه فجر
۳۸ اثر حاضر در بخش به‌علاوه فجر سی‌وهشتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر؛ ۶۰ اجرای خود را در ۸ تماشاخانه نوفل‌لوشاتو (۶ نمایش)؛ ایران تماشا (۱۱ نمایش)؛ خانه نمایش مهرگان (۷ نمایش)؛ دیوار چهارم (۱۱ نمایش)؛ آژمان (۷ نمایش)؛ شانو (۹ نمایش) و دا (۵نمایش) به تفکیک به صحنه بردند.
از میان ۳۸ نمایش حاضر در بخش به‌علاوه فجر جشنواره تئاتر فجر در گام سی‌وهشتم؛ ۱۹ نمایش ماندات؛ مثل خاراندن زخم بعد از خوب شدن؛ در انتظار گودو؛ پنج جهت اصلی؛ یک شهر پر از قصه؛ زندگی کنسرو شده؛ وقتی همه خواب بودیم؛ رکوییم برای یک راهبه؛ خرس؛ مردی که...؛ در کشور شما؛ رهایی از شائولین؛ آن یگانه می‌کشد؛ زری سلطان؛ چنگار؛ دوازده روز؛ وجود انکار و ویرانه‌های زیبا در بخش مسابقه این جشنواره حضور داشتند.
همچنین بنا بر جدول اجرایی آثار حاضر در بخش به‌علاوه فجر؛ نمایش‌های ماندات؛ رپرتاژ اندیشه‌های کال؛ دختر / پسر؛ آن یگانه می‌کشد و زری سلطان؛ پنج نمایشی هستند که هرکدام با ۳ اجرا بیشترین اجرا را در میان آثار حاضر در جدول نمایش‌های بخش به‌علاوه فجر سی‌وهشتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر به خود اختصاص داده‌اند.
غلبه هنرمندان مرد نسبت به زنان در بخش کارگردانی و نمایشنامه‌نویسی به علاوه فجر
اما جدول اجراهای بخش به‌علاوه فجر سی‌وهشتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر حاوی اطلاعات جذاب دیگری است که از آن میان می‌توان به حضور ۳۸ کارگردان حاضر در این بخش شامل ۳۲ کارگردان مرد و ۶ کارگردان زن اشاره کرد.
همچنین نمایشنامه‌های حاضر در این بخش را ۴۲ نمایشنامه‌نویس شامل ۳۷ نمایشنامه‌نویس مرد و ۵ نمایشنامه‌نویس زن به رشته تحریر درآوردند و ذکر این نکته خالی از لطف نیست که ۹ اثر حاضر در میان ۳۸ نمایش بخش به‌علاوه فجر جشنواره تئاتر فجر آثاری هستند که کارگردان و نویسنده آنها یکی است و همچنین دو اثر وقتی همه خوابیم به قلم حمید عبدالحسینی و علیرضا زارع و مردی که... اثر پیتر بروک و ماری هلن‌اشتاین؛ نمایش‌هایی با دونمایشنامه‌نویس و نمایش رپرتاژ اندیشه‌های کال تنها اثری است که سه نویسنده (علی طاهری، سیما بنیادی و سپیده خاکباز) آن را به رشته تحریر درآوردند.
اگر از نام‌هایی چون محمد چرم‌شیر و حمیدرضا نعیمی به عنوان نمایشنامه‌نویسان شاخص ایرانی که آثارشان در بخش به‌علاوه فجر جشنواره سی‌وهشتمم تئاتر فجر به صحنه رفته است بگذریم در در مواجهه با نمایشنامه‌نویسان خارجی حاضر در این بخش می‌توان به نام‌هایی چون ویکتور هایم؛ مارتین مک دونا؛ وودی آلن؛ چخوف؛ ساموئل بکت؛ آلبرکامو؛ پیتر بروک و ویلیام شکسپیر اشاره کرد.
رکورد بی تکرار علی بیگدلی با کارگردانی ۴ نمایش
همچنین از دیگر آمارهای جذاب در بخش به‌علاوه فجر جشنواره تئاتر فجر می‌توانیم به علی بیگدلی با نویسندگی و کارگردانی چهار اثر چنگار؛ دوازده روز؛ طبخ طباخ مطبخ و غول کتابخانه که تمامی این آثار در تماشاخانه شانو به صحنه رفته‌اند به‌عنوان فعال‌ترین و پرکارترین هنرمند حاضر در این بخش نام ببریم.
۲۴ نمایش خیابانی از ۱۳ استان کشور
نمایش خیابانی به‌عنوان فراگیرترین و پرمخاطب‌ترین گونه اجرای تئاتری در کشورمان شناخته می‌شود. درحقیقت این شکل از نمایش‌ها به‌عنوان مهمترین پل برای معرفی هنر تئاتر به عموم مخاطبان در هر جامعه‌ای به شمار می‌رود.
در سی‌وهشتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر نیز مانند ادوار و دهه‌های گذشته ۲۴ نمایش خیابانی از ۱۳ استان کشور به‌عنوان آثار حاضر در بخش رقابتی این رخداد در گام سی‌وهشتم جشنواره تئاتر فجر حضور داشتند.
بنا به جدول اعلامی مقرر شده بود تا آثاری که از اول آبان‌ماه ۱۳۹۷ تا اول آبان‌ماه ۱۳۹۸ از میان آثار خیابانی سراسر کشور که تجربه اجرای عمومی را پشت سر گذاشته‌اند با ارسال آثار و داوری بخش نخست؛ شاهد حضور نمایش‌های برگزیده در قالب بخش رقابتی نمایش خیابانی جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر در گام سی‌وهشتم باشیم.
برهمین اساس آن‌گونه که گفته شد ۲۴ اثر از ۱۳ استان کشور در جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر در گام سی‌وهشتم حضور داشتند که این آمار در قیاس با دوره سی‌وهفتم یعنی ۲۶اثر از ۱۳ استان تفاوت چشم گیری نداشته است.
قدرت‌نمایی هنرمندان استانی در بخش نمایش خیابانی تئاتر فجر
هنرمندان ۱۳ استان آذربایجان شرقی؛ اصفهان؛ ایلام؛ بوشهر؛ تهران؛ خراسان رضوی؛ سیستان و بلوچستان؛ کردستان؛ کرمانشاه؛ مرکزی؛ کرمان؛ گیلان و لرستان به‌عنوان نمایندگان هنرمندان تئاتر خیابانی سراسر کشور ۲۴ اثر حاضر در بخش مسابقه خیابانی جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر را تولید کرده‌اند که از این میان ۳ اثر از هنرمندان تهرانی و ۲۱ اثر از آن هنرمندان دیگر استان‌هاست.
۲۴ نمایش، ۷۲ اجرا در سه نقطه از پایتخت
محوطه بیرونی مجموعه تئاترشهر، خانه هنرمندان و ایوان انتظار متروی میدان ولی‌عصر(عج) در مجموع سه محیطی بودند که از ۷۲ اجرای ۲۴ نمایش حاضر در بخش مسابقه خیابانی جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر در گام سی‌وهشتم میزبانی کردند.
همچنین براساس اطلاعات و آمار بازتاب داده شده از هنرمندان حاضر در بخش مسابقه تئاتر خیابانی جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر؛ ۳۲ کارگردان و نویسنده آثار حاضر در این بخش را تولید کردند که در این میان ۱۶ نمایش دارای یک نویسنده و کارگردان و ۸ نمایش نیز شامل کارگردان و نویسنده‌ای مجزا از هم هستند.
همچنین ۲۴ نمایشنامه‌نویس مسئولیت نوشتن متون آثار حاضر در این بخش را برعهده داشتند که از این میان ۱۸ نویسنده مرد بودند و ۶ نویسنده را از بانوان نمایشنامه‌نویس کشور شامل می‌شدند.
درنهایت در حوزه کارگردانی از میان ۲۴ کارگردان حاضر در بخش خیابانی نام نوزده کارگردان مرد و پنج کارگردان را بانوان هنرمندان شامل می شوند.
سی‌وهشتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر به دبیری نادر برهانی مرند از روز پنجشنبه ۱۰ بهمن آغاز شده و شامگاه ۲۱ بهمن به کار خود پایان خواهد داد. فراخوان این دوره از جشنواره تیرماه سال جاری منتشر شد که در متن آن آثار را در بخش های صحنه‌ای، نمایش‌های خیابانی، دیگرگونه‌های اجرایی، تئاتر ملل، مسابقه نمایشنامه‌نویسی، مسابقه و نمایشگاه عکس و پوستر تئاتر، کارگاه‌ها و نشست‌های تخصصی و بخش به‌علاوه فجر به صورت رقابتی و غیررقابتی به صورت تفکیک شده پذیرفت.
بر همین اساس آثار پذیرفته شده در بخش پوستر و عکس تئاتر در نمایشگاه لحظه قطعی از ۵ تا ۱۵ بهمن سال جاری در خانه هنرمندان ایران برپا و ۵۹ عکس از ۴۹ عکاس و ۶۰ پوستر از ۳۵ طراح به نمایش گذاشته شده است.
بعد از حواشی انصراف ها نیز از ۳۰ اثر بخش رقابتی ۲۲ نمایش و از ۲۷ اثر بخش غیررقابتی ۱۵ اجرا در جشنواره حضور دارند. همچنین از هفت اثر بخش بین الملل شش اثر اجرا خواهند کرد.
در این میان دو اثر سردار پرچم دار و #همه همدردیم به بخش های نمایش های خیابانی و دیگرگونه های اجرایی و در بخش رادیو نمایش نیز یک اثر با عنوان سردار عشق به ۱۰ نمایش قبلی اضافه شده است که این سه نمایش جدید به گرامیداشت سردار شهید قاسم سلیمانی و جانباختگان سانحه هوایی (سقوط هواپیمای ایران- اوکراین) اختصاص دارد.
نظر شما