کنفرانس امنیتی مونیخ؛ سایه یک‌جانبه‌گرایی بر تعاملات بین‌المللی

کنفرانس امنیتی مونیخ از ۲۵ تا ۲۷ بهمن‌ماه، پنجاه‌وششمین دوره خود را گذراند.
حضور رهبران جهان به همراه کارشناسان و پژوهشگران در مهمترین کنفرانس امنیتی جهان، اهمیت این گردهمایی بین‌المللی را آشکار ساخت به گونه‌ای که در سالیان اخیر این کنفرانس نگاه‌های زیادی را به خود جلب کرده تا راه‌حل‌های جدید برای رفع برخی چالش‌های امنیتی در جهان امروز شناسایی و اجرایی شوند.

شرایط جهان امروز نگرانی‌های جدی را در میان مقام‌ها و کارشناسان بین المللی ایجاد کرده و اجماع‌نظر جهانی بر این بوده که اگر مقام‌های ارشد کشورها نتوانند در مهمترین لابی قدرتمند امنیتی دنیا، مسیرها و سازوکارهای جدیدی را برای حل‌وفصل چالش های امروز بیابند، دیگر همکاری ‌های بین‌المللی معنایی نخواهد داشت و دیر یا زود تشدید این چالش ها مشکلات را سخت‌تر خواهد کرد.
 

اذعان به روند افول غرب
یکی از نکات برجسته این دوره کنفرانس امنیتی مونیخ ابراز نگرانی های علنی نسبت به افول غرب و افزایش تمایل نسبت به کمتر غربی شدن در جهان امروز بود.
مایک پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا در حالی در این کنفرانس از حرکت غرب به سوی پیروزی سخن گفت که به فاصله کوتاهی، رئیس‌جمهوری فرانسه در سخنانش این مساله را رد کرد و نسبت به افول غرب هشدار داد.
این تناقض‌گویی دو مقام ارشد آمریکا و فرانسه نشان می‌دهد متفاوت بودن تفکرات دو طرف، فاصله آمریکا با اروپا را بیش از پیش افزایش داده و آشکار کرده است.
 

از ابتدای این اجلاس در سخنرانی‌های مقام‌های مختلف، نگرانی و هشدار نسبت به وضعیت وخیم چالش های جهانی مشخص شد.
اظهارنظر « ولفگانگ ایشینگر » رئیس این اجلاس نسبت به « ناکامی غیرقابل بخشش » جامعه جهانی در حل‌وفصل مناقشاتی همچون تنش‌ها در سوریه و اینکه جهان شاهد بحران‌ها و رویدادهای ناگوار بیشتری، فراتر از تصور هر فردی بوده و همچنین هشدار « فرانک والتر اشتاین‌مایر » رئیس‌جمهوری آلمان در این رابطه که جنگ قدرت سه کشور آمریکا، روسیه و چین، دنیا را به مکانی ناامن تبدیل کرده، تصویری مبهم از جهان امروز به نمایش گذاشت.
از همان روز نخست کنفرانس مشخص شد که مقام‌های شرکت کننده بعید است بر برخی راه‌حل‌های موثر برای چالش‌های بین المللی به توافق برسند.

آمریکا و انزوای قابل انتظار در مونیخ
حضور وزیر امور خارجه و دفاع آمریکا در کنفرانس امنیتی مونیخ و سخنرانی آنها نکات مهمی را برای جامعه جهانی روشن کرد. اینکه سیاست‌های یک‌جانبه دولت دونالد ترامپ، نارضایتی گسترده اروپایی ها را به همراه داشته و  واشنگتن دیگر نمی‌تواند روی این شریک مهم خود حساب باز کند.
رویکرد کاخ سفید باعث شده اروپایی ها به این نتیجه برسند که زمان دور شدن از واشنگتن و اتحاد جدید میان اروپایی ها بدون ایفای نقش کاخ سفید فرا رسیده است.
این دوره اجلاس امنیتی مونیخ نه تنها اختلاف‌های جدی آمریکا با اروپایی ها را آشکارتر ساخت بلکه نشان داد رویکرد دو طرف در حل و فصل برخی چالش های جهان متفاوت است.
کاهش همکاری آمریکا با اعضای سازمان پیمان آتلانتیک شمالی(ناتو) نیز مبحث دیگری بود که پیشتر نگرانی هایی را در جامعه جهانی به دنبال داشت و در کنفرانس امنیتی مونیخ نمود بیشتری یافت.
به طور قطع افزایش اختلاف‌ها در ناتو می تواند زمینه را برای شکاف عمیق در این ائتلاف مهم امنیتی فراهم کند. امانوئل مکرون رئیس جمهوری فرانسه در بخشی از سخنان خود در این کنفرانس با استناد به ناکامی های اخیر در سیاست های دفاعی غرب، عملا آینده شراکت موثر کشورهای غربی در حوزه های مختلف از جمله امور امنیتی را زیرسوال برد.

دیپلماسی فعالانه ایران در مونیخ
حضور فعالانه محمدجواد ظریف وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران در این دوره کنفرانس امنیتی مونیخ و رایزنی های مختلف او با مقامات جهان، عرصه را برای تبیین بیشتر مواضع ایران در برابر برخی چالش‌های جهانی از جمله سیاست‌های ظالمانه و خصمانه آمریکا علیه تهران بازتر کرد.
ظریف در مدت حضور در مونیخ دیدارهای زیادی با مقام‌های حاضر در این نشست داشت؛ نخست وزیر و وزیر امور خارجه کانادا، وزیران امور خارجه فرانسه، آلمان، ترکیه، روسیه، اسپانیا، ‌ژاپن، اوکراین، کرواسی، عمان، چین، چک، واتیکان، فنلاند، گروه اقدام بحران، اعضای شورای روابط خارجی اتحادیه اروپا، رئیس گروه مردم در پارلمان اروپایی، گروه الدرز و رئیس کمیته بین المللی صلیب سرخ جهانی از جمله شخصیت‌ها و مقام‌هایی بودند که ظریف با آنها درباره موضوع‌های مختلف دوجانبه مسائل منطقه ای و بین المللی به بحث و تبادل نظر پرداخت.
 

ظریف به مانند دوره‌های پیشین،  توافق برجام را در دستورکار ویژه خود قرار داد.
او همچنین در حاشیه کنفرانس امنیتی مونیخ در گفت‌وگو با خبرنگاران تاکید کرد، در صورتی که اروپا به تعهدات برجامی خود عمل کند، ایران نیز از روند کاهش تعهدات خود نسبت به توافق هسته‌ای باز خواهد گشت.
ظریف در این کنفرانس افزود: روابط ایران و آمریکا پس از شهادت سردار سلیمانی همچنان با تنش همراه است.
وزیر امور خارجه ایران همچنین دونالد ترامپ را به دلیل پیگیری سیاستی اشتباه در قبال ایران مقصر دانست.  

این دوره از کنفرانس امنیتی مونیخ که سایه سنگین نگرانی، بی اعتمادی و شک و تردیدها نسبت به حل و فصل چالش جهانی بر آن احساس می‌شد، فرصتی بسیار خوب برای جمهوری اسلامی ایران در اعلام قاطع مواضع خود در قبال سیاست‌های بین المللی از جمله یک‌جانبه‌گرایی کاخ سفید ایجاد کرد که ظریف توانست از این فرصت به خوبی استفاده کند.

ناامیدی از رهبران جهان
جامعه جهانی در حالی با چالش های مختلفی دست‌وپنجه نرم می کند که به نظر می رسد امیدی به سیاست‌ها و راهکارهای رهبران جهان برای حل‌وفصل این چالش‌ها نیست. اختلاف‌های جدی آمریکا با کشورهای جهان در اجرای برخی سیاست‌های بین‌المللی، جهان را به سوی ناامنی و تردیدهای بسیار سوق می‌دهد.
یک‌جانبه‌گرایی آمریکا در این مقطع زمانی هرچند ممکن است به اعتقاد دولتمردان آمریکایی به نفع واشنگتن باشد اما در کل به ضرر کل جامعه جهانی است زیرا در این روند، کاخ سفید فقط به فکر منفعت خود بوده و نیازها و انتظارات جهانیان برایش اهمیتی ندارد.
آنچه مسلم اینکه، حل‌وفصل نشدن برخی چالش های مهم جهان از جمله سوریه، افغانستان، لیبی، یمن و معادلات و تحولات پیچیده این روزهای جهان، شک و شبهه‌ها را نسبت به آینده امنیت جامعه جهانی افزایش می دهد.
ناتوانی رهبران جهان برای اجماع نظر در حل مناقشه‌های بین المللی و ارائه ندادن راهکارهای کارآمد، تنش ها را تشدید می کند و زمینه را برای افراطیون در جامعه جهانی برای پیشبرد اهداف سیاسی شان هموارتر خواهد کرد.
با توجه به این رخدادها، آن روز فرا خواهد رسید که جامعه جهانی به این نتیجه برسد که مقابله با یک‌جانبه‌گرایی آمریکا برای حل جدی چالش‌های جهانی، امری لازم و فوری است.
2023