اپراتورها و اینترنت ماهواره‌ای از آن دست فناوری‌هایی است که زمان وقوع بلایای طبیعی که به قطع ارتباط منجر می‌شوند بیش از هر چیز دیگری اهمیت پیدا می‌کند. «مرتضی براری» رییس سازمان فضایی کشور درباره جزییات این فناوری و این که ایران چه اقداماتی دراین خصوص انجام داده است، با ایرنا گفت و گو کرد.
برای شکل‌گیری اپراتور ماهواره‌ای چه اقداماتی در سازمان فضایی ایران صورت گرفته است؟
با تلاش همکارانم در سازمان فضایی و سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، پروانه اپراتور ماهواره مخابراتی تدوین و در کمیسیون تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی تصویب و توسط سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی ابلاغ شد. با توجه به اهمیت این حوزه و نیاز به سرمایه‌گذاری بالا، جلسات متعددی با بخش خصوصی، سرمایه‌گذاران و بنگاه‌های اقتصادی مختلف برگزار کردیم و به این واسطه مقدمات لازم برای تشکیل کنسرسیوم (ائتلاف چند مجموعه با یکدیگر) انجام شد. طی این ایام نیز یک کنسرسیوم نهایی و در حال طی این فرآیند است. به طور موازی نیز جلسات برای شکل‌گیری کنسرسیوم‌های دیگر در حال برگزاری است.
با توجه به وقوع سیل و لزوم استفاده از اینترنت ماهواره‌ای، سازمان فضایی آماده ارائه این خدمت است و زیرساخت آن را داریم؟
با توجه به اهمیت بسیار بالای ارتباطات در مواقع بحران، سازمان فضایی با همکاری شرکت‌های ارائه دهنده خدمات ماهواره‌ای نسبت به برقراری ارتباطات ماهواره‌ای به عنوان یک ارتباط پشتیبان در مواقع بحران اقدام می‌کند. در سیل فروردین امسال، ۷۱ ایستگاه دائم و سیار در مناطق سیل زده و مناطقی که احتمال وقوع سیل در آنها وجود داشت برقرار شد و این ارتباطات در اختیار تیم‌های امدادرسان و مدیریت بحران قرار گرفت. زیرساخت و توانمندی لازم برای برقراری این ارتباطات در سازمان فضایی و بخش خصوصی وجود دارد و ارتباطات ماهواره‌ای با توجه به پایداری آن در مواقع بحران می تواند به یک شبکه پشتیبان برای ارتباطات زمینی تبدیل شود.
کنسرسیومی که در حوزه منظومه های ماهواره های برای ورود به بازار اینترنت اشیا شکل گرفته است، چه عملکردی دارد؟
امروزه در دنیا شرکت‌های خصوصی توانمند به حوزه منظومه ماهواره‌ای و ارائه خدمات ماهواره‌ای باند باریک، وسیع و باند پهن اقدام کرده‌اند، شرکت‌هایی مثل o۳b, oneweb, leosat, SpaceX و telesat در حوزه باند وسیع و شرکت‌های astrocast, hiber, Kepler و eighty Leo در حوزه باند باریک.
هم اکنون ما در حال توسعه و تثبیت فناوری در مدارهای Leo هستیم و همزمان شرکت‌های خصوصی نیز برای حضور و نقش‌آفرینی در عرصه منظومه‌های ماهواره‌ای و ارائه خدمات ماهواره‌ای، همزمان با ظهور و رشد این فناوری در دنیا اعلام آمادگی کرده‌اند.
کنسرسیومی متشکل از ۴ شرکت برای ارائه خدمات منظومه‌های ماهواره‌ای در حوزه باند باریک (اینترنت اشیا) شکل گرفته و طرح خود با عنوان «۳نما» را نیز تکمیل کرده و جلسات اولیه با سرمایه گذار نیز برگزار شده است. همچنین جلسات دیگر برای تشکیل کنسرسیوم ارائه خدمات باند پهن نیز در حال برگزاری است و امیدواریم همزمان که متخصصان ما در حال تثبیت فناوری در مدار LEO هستند، با حضور بخش خصوصی شاهد توسعه و پیشرفت هر چه بیشتر باشیم.
با توجه به وقوع بلایا در ایران سازمان فضایی چه اقداماتی برای استفاده از داده‌های ماهواره‌ای انجام می‌دهد؟
یکی از سامانه های مهم سازمان فضایی، سامانه هشدار بلایای طبیعی است. با استفاده از داده‌های ماهواره‌ای پدیده‌های مختلف به صورت منظم پایش و گزارش‌های مربوطه در اختیار سازمان‌ها و نهادهای مرتبط قرار می‌گیرد. در همین راستاپ استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان حوزه فضایی نیز در راستای مسوولیت اجتماعی خود نسبت به پردازش داده‌های ماهواره‌ای و اعلام اطلاعات مورد نیاز فعالیت می‌کنند و تا الان توانسته‌اند کمک بزرگی برای تیم‌های امدادرسان باشند.
سامانه پایش ماهواره‌ای زمین سازمان فضایی در حوزه‌های مختلف بلایای طبیعی، پایش منابع آبی و دریاچه‌ها، پایش خشکسالی، زلزله، گرد و غبار، سیل و... در حال فعالیت است. همچنین آرشیو داده‌های ماهواره‌ای ۴۰ ساله سازمان نیز در اختیار کسب و کارها و استارت‌آپ‌ها قرار می‌گیرد تا با پردازش آنها به ارائه خدمات بپردازند.
ضمن این که مرکز آرشیو و پردازش داده‌های ماهواره‌ای نیز در سازمان فضایی احداث شده و اکنون مراحل پایانی خود را طی می‌کند و این بستر نیز در اختیار کسب و کارهای این حوزه قرار خواهد گرفت.
برای رصد کردن پهنه‌های آبی به تصاویر ماهواره‌ای نیاز داریم. با توجه به این که اکنون ایران ماهواره‌ای در مدار ندارد برای دستیابی به ماهواره‌های کاربردی و سنجش از دور چه برنامه‌ای در دست اجرا است؟
مطابق با نقشه راه توسعه هوافضا در حال توسعه این بخش هستیم. در گام اول که گام تحقیق و توسعه بود توانستیم با طراحی و ساخت و پرتاب ماهواره‌های امید، رصد، نوید و فجر و قراردادن آنها در مدار ۲۵۰کیلومتری، این گام را با موفقیت پشت سر بگذاریم.
در گام دوم در حال توسعه و تثبیت این فناوری و دستیابی به ماهواره‌ها و مدارهای کاربردی هستیم. ماهواره‌های پیام، ظفر و پارس در همین راستا طراحی و ساخته شدند. ماهواره‌بر سیمرغ نیز ساخته شد و پایگاه پرتاب متناسب با این برنامه توسعه داده شد.
هم چنین ایستگاه‌های دریافت داده‌های ماهواره‌ای توسعه پیدا کرد و ایستگاه‌های جدید در حال ساخت است. مراحل تحقیق و پژوهش گام سوم که دستیابی به مدار ۱۰۰۰کیلومتری است نیز برداشته شده است. قدم‌های اول را برای دستیابی به مدارهای زمین آهنگ (مدارهایی هستند که برای پیمودن مسیر کامل آنها به یک روز نجومی نیاز است) و ماهواره‌های مخابراتی برداشته‌ایم که طراحی و ساخت ماهواره‌های ناهید ۱ و ۲ و بلوک انتقال مداری در این راستا است.
همکاری نهادهای بین‌المللی برای این‌که عکس‌های ماهواره‌ای در اختیار ایران قرار بگیرد به چه صورت است؟
با توجه به عضویت سازمان فضایی ایران در مجامع بین‌المللی، از تمام ظرفیت این نهادها برای ارائه خدمات به کشور استفاده می‌کنیم. در مواقع بحران نیز با استفاده از ظرفیت‌ها و همکاری‌های بین‌المللی تصاویر ماهواره‌ای با دقت بالا در سریع‌ترین زمان ممکن در اختیار سازمان فضایی ایران قرار می‌گیرد.
نظر شما