کرونا و برخی تغییرات اقتصادی اجتماعی آن

با افزایش شیوع بیماری کرونا در کشور و توصیه به عدم حضور در مکان‌های عمومی که پیوسته از مبادی مختلف بهداشتی و رسانه، گوشزد می‌شود، بازار بسیاری از مشاغل هم با تهدید روبرو شده و موجب شده تا در آستانه نوروز 98، بسیاری از مشاغل اقتصادی سنتی مرتبط با بازار عمومی با کسادی، و کسب و کارهای اینترنتی با رونق قابل توجهی در خلاء رقیب سنتی خود روبرو باشند.

هر دوی این موارد در حالی رخ می‌دهد که تغییرات اجتماعی عمیقی در پس پرده در حال شکل‌گیری است. تغییر رفتار مردم با حضور بیشتر در فضای مجازی و تغییرات عظیم در مناسبات اقتصادی جهان، از جمله آن‌هاست.

مشاغلی که در معرض شکست اقتصادی هستند

هرچند شاخص کل بازار بورس تهران نشان از رشد 10 درصدی طی هفته گذشته داشت، اما در مقایسه با بازار داخلی خارج از بورس افت قابل توجهی گریبانگیر بازار است. به عنوان مثال مشاغلی چون رستوران‌ها و اغذیه فروش‌ها شرایط سخت‌تری را در حال حاضر نسبت به سایر اصناف تجربه می‌کنند چرا که بعد از مسائل مربوط به گرانی گوشت و مواد غذایی که طی سال‌جاری رخ داد، این صنف بخش قابل توجهی از مشتریان خود را از دست داده و این‌بار با ورود ویروس کرونا به بازار هم ضربه‌ای مهلک‌تری را به خود دید.

بنابر گزارش «اقتصادی آنلاین» گردش مالی رستوران‌داران در سال چیزی در حدود 24 هزار میلیارد تومان است که در این روزها بنا بر شیوع کرونا از حجم آن به شکل قابل توجهی کاسته شده است.

به گفته «علی‌اصغر میرابراهیمی»، رئیس اتحادیه دارندگان رستوران و سلف سرویس «از زمان شیوع کرونا، کسب‌وکارهای اعضای این اتحادیه آسیب جدی دیده است، به‌گونه‌ای که واحدهای زیادی تا آستانه تعطیلی پیش خواهد رفت. به گفته وی، بسیاری از رستوران‌های تهران بین ٣٠ تا ٤٠‌درصد ریزش مشتری داشته‌اند.

همچنین در گزارش ایرنا که در مصاحبه با «محسن نظری»، رئیس اتحادیه قهوه‌خانه‌داران و سفره‌خانه‌های سنتی انجام شده، صددرصد از 5 هزار واحدهای این صنف، در این زمان اصلا مشتری نداشته و تعطیل شده‌اند. درواقع ضربه‌ای که این ویروس به روال عادی کسب و کارها وارد کرده، سنگین و قابل توجه است.

باید توجه داشت که این موضوع تنها در رابطه با بازار رستوران­‌ها نیست، بلکه بسیاری از بازارهای دیگر نظیر بازار پوشاک هم که در آستانه نوروز حداکثر فروش خود را دارند، کم و بیش به حالت تعلیق درآمده‌اند. چنانچه «منصور تیرگر» رئیس مرکز پژوهش‌های اتحادیه پوشاک تهران  اذعان داشت، این صنف نزدیک به 12 میلیارد دلار یا 192 هزار میلیارد تومان در سال، گردش مالی دارد که حداکثر فروش آن‌ها در آستانه نوروز است. این حجم از مبادلات تجاری در صنف پوشاک، با توجه به شرایط اقتصاد جهانی و شیوع ویروس کرونا شدت بیشتری هم به خود گرفته و وضعیت آن را هم با دشواری‌های مختص خود روبرو کرده است. تداوم آن نیز می‌تواند منجر به ضررهای غیرقابل جبرانی برای این صنف از جمله واردات و قاچاق پوشاک باشد. هرچند صنف پوشاک طی سال‌های اخیر و با توجه به گشایش‌هایی که در این عرصه ایجاد شده بود رونقی تدریجی و آرام را تجربه می‌کرد، با شیوع بیماری جدید، بازهم از نفس افتاده است.

تغییرات اجتماعی در اثر شیوع کرونا

هرچند بخش‌هایی از اقتصاد کشور در مواجه با کرونا با ضعف‌ها و دشواری‌های جدی روبرو است، اما بازار اقتصادی بعضی از صنوف رونق خود را داشته و طی این روزها از وضعیت بهتری هم برخوردار است. فروشگاه‌های خرید آنلاین اینترنتی یکی از این دست موارد است که با کاهش تردد در سطح شهر توانسته‌اند بازار مناسبی برای خود  مهیا کنند. چنانچه «بهزاد اقبال‌خواه»، عضو هیأت مدیره شرکت پست با انتشار پستی در صفحه شخصی‌اش در توییتر از گرایش مردم به خرید اینترنتی با فراگیر شدن کرونا خبر داده و احتمال انتقال ویروس کرونا از طریق بسته‌های پستی را بسیار پایین می‌داند.

خبرگزاری ایرنا هم در گزارش 6 اسفند سال جاری خود در رابطه با کرونا و مشاغل اینترنتی، استقبال مردم از فروشگاه‌های اینترنتی را دیگر یک انتخاب ندانسته و اجبار مردم برای گریز از ویروس کرونا را بدیهی می‌داند. در چنین شرایطی است که کسب و کارهای اینترنتی رونق خوبی گرفته و راه چندین ساله برای تغییر روند بازار و رفتارهای اجتماعی را، در اثر یک اتفاق فراگیر در جهان، در مدت زمان بسیار اندکی طی نماید. چنین شرایطی می‌تواند آمادگی جوامع برای تغییرات بزرگ را فراهم کرده و سرعت تغییرات اجتماعی را شدت بیشتری ببخشد.

اقتصاد جهانی در چنبره کرونا

کشور چین که به عنوان دومین اقتصاد قدرتمند جهان شناخته می‌شود از ابتدای سال جاری میلادی رکود بی‌سابقه‌ای را به اقتصاد خود دیده است، به‌گونه‌ای که سایر کشورهای جهان از جمله ایالات متحده را نیز متاثر نموده. تولید قطعات جدید اتومبیل، تولید گوشی‌های جدید آیفون و ...  مواردی است که بیش از هر چیز از شرایط ایجاد شده متاثر شده است. اختلال ایجاد شده به زنجیره تولید و فروش آسیب رسانده که در صورت تداوم می‌تواند شرکت‌ها را در زمینه سرمایه‌گذاری در پروژه‌های جدید با تردید روبرو کند.

به عنوان مثال و بر اساس گزارش اقتصاد آنلاین، شماری از شرکت‌ها از جمله اپل با سقوط منفی ۲.۲۶درصدی سهام هشدار داده‌اند که بر اساس پیش بینی‌ها فروش تا میزان زیادی کاهش می‌یابد.

 با نگرانی سرمایه‌گذاران از تاثیرات منفی کرونا بر فعالیت‌های اقتصادی، بازار سهام در کشورهای مختلف جهان بدترین هفته خود را از زمان بحران مالی سال 2008 تجربه کردند. شاخص «داو جونز» که در بازار سهام آمریکا مطرح است بزرگترین رقم افت روزانه خود را داشته و در بازارهای اروپایی هم با افت بزرگی روبرو بود. به‌طوری‌که شاخص بهای سهام در بورس لندن، آلمان و فرانسه تقریباً 3 درصد افت را نشان داد. این روندی بود که تمام بازارهای آسیا، اروپا و آمریکا را در نوردیده است. این روند به‌گونه‌ای است که طبق پیش‌بینی‌های جمعی از اقتصاددانان، حتی اگر سرمایه‌گذاری در ماه ژانویه به جایگاه پیشین خود بازگردد، بازهم خبری از سودی بزرگ نخواهد بود.

فارغ از بازار بورس، بسیاری از رویدادهای جهانی هم دستخوش این تغییرات است. نمایشگاه صنعت خودرو امسال در «ژنو» که از مهم‌ترین رویدادهای مربوط به صنایع خودروسازی و بازرگانی است، به دستور مقامات سوئیس و برای پیشگیری از شیوع کرونا لغو شد.

باید در نظر داشت که تاثیرات اقتصادی کرونا تنها مربوط به یک یا چند کشور خاص نبوده و دیر یا زود بخش‌های زیادی از جهان را درگیر خواهد کرد. از این‌رو لازم است تا در کنار اقدامات لازم برای کنترل ویروس کرونا، تمهیدات لازم برای آینده تغییرات اقتصادی و اجتماعی را هم مد نظر داشت.

جهت دهی به برنامه‌های بودجه سازمان‌ها و ادارات دولتی و یا تدوین نقشه راه برای سرمایه‌گذاران داخلی جهت راه‌اندازی کسب و کارهای اینترنتی، از جمله مواردی است که با توجه به شرایط بوجود آمده می‌توان بدان توجه ویژه داشت.