کتاب «فرهنگ جامع اصطلاحات و ضرب المثل های سمنانی» شامل اصطلاحات عامیانه، کنایات و ظرافت های ادبی است و در ۵۷۸ صفحه و با گردآوری ۲ هزار و ۶۷۳ ضرب المثل و اصطلاحات گویش سمنانی منتشر شده است.
در این کتاب، مولف ضرب المثل های گویش سمنانی را جمع آوری و با درج آوانویسی زبانی به همراه یک لوح فشرده صوتی تلفظ دقیق کلمات و جملات را بیان می‌کند.
گویش باستانی سمنان از دیدگاه زبان شناسی بسیار دارای اهمیت است و پژوهشگران بزرگی در دنیا از جمله آرتور کریستین سن دانمارکی و در ایران منوچهر ستوده به پژوهش درباره این گویش پرداخته اند به طوری که کتابی با عنوان «گویش سمنان» از سن در سال ۱۹۱۵ میلادی در کپنهاک دانمارک منتشر شد.
بخشی از کتاب
زبان سمنانی بر طبق تحقیقاتی که محققین زبان شناس در این زمینه بعمل آورده اند دارای ریشه ای کهن و دیرینه است. این گویش جزو دسته زبان های مادی و پارتی است و این امر می تواند از مهم ترین بنیان های فرهنگ این خطه و مایه افتخار و مباهات هر فرد سمنانی باشد.
زبان شناسان جهان با توجه به قدمت گویش محلی سمنانی و واژه های شکیل و استعارات شگفت انگیز آن تحقیقات زیادی در این زمینه انجام داده اند و پژوهشگرانی چون کریستین سن، هونوم شنیدلر، مستر جیمز باست، مستر کری، ویلهم گیگر، بریکتو و لیلا توشی شویلی از افرادی هستند که در آثار پژوهشی خود به این گویش پرداخته اند.
نمونه ای از ضرب المثل های کتاب
«اُوین واری مِشو، ری واری اِشتَ»
مثل آب می رود، همچو ریگ ایستاده است
کنایه به فردی است که سعی و کوشش زیاد می کند اما از کارش نتیجه نمی‌گیرد.
«ای خِرابَ حموم، صِ جومه‌داری دارِ؟»
یک حمام خرابه صد جامه دار دارد؟
«ری تَئی لَلَکُن دارِ»
ریگ به کفش داره
درباره نویسنده
خسرو عندلیب سمنانی متخلص به «گویا» فرزند علی اکبر در شهریورماه ۱۳۲۲ در سمنان متولد شد و در سال ۱۳۹۱ در ۶۹ سالگی دارفانی را وداع گفت. وی که از سال ۱۳۴۴ دبیر زبان انگلیسی بود، هفته نامه ای استانی تحت عنوان «گویا» را در سال ۱۳۵۸ به صورت نیمه رنگی به راه انداخت که فقط ۱۸ شماره متوالی از آن انتشار یافت.
از کتاب های منتشر شده وی می توان به «میرغضب قرن بیستم»، «مغول ها آمدند»، «پکه پور»، «بنیادهای هویتی سمنان»، «پیشینه طب سنتی در سمنان» و تعدادی آثار پژوهشی و ارزشمند دیگر اشاره کرد.
زبان سمنانی در ۳۰ بهمن ۱۳۹۴ با شماره ثبت ۱۱۱۴ به ثبت ملی رسید.
