سایه «کرونا» بر مدیریت سیل در خوزستان

فرهاد ایزدجو جمعه در گفت وگو با ایرنا اظهار داشت: مخازن سدهای دز و کرخه به گونه ای تنظیم شده که ظرفیت خالی کافی برای کنترل سیلاب های متعارف را داشته باشند، در عین حال نیاز آبی پایین دست را در حد معمول تامین کنند.

وی خاطرنشان کرد: حجم خالی مخازن حوضه کارون برای کنترل سیلاب بسیار مناسب و بیش از ۳.۶ میلیارد مترمکعب است.

وی همچنین درباره نگرانی از وقوع سیل در پایین دست رودخانه‌های دز و کرخه، گفت: آخرین گزارش هواشناسی برای ۱۶ روز آینده، وقوع سه سامانه بارشی نه چندان قوی را در این مدت پیش‌بینی کرده که در صورت تحقق و عدم تغییر در این پیش بینی‌ها، نگرانی از بابت کنترل سیل وجود ندارد و جریان آب خروجی از سدهای دز و کرخه متناسب با تاب‌آوری رودخانه‌ها تنظیم می‌شود تا خسارتی در پایین دست به دنبال نداشته باشد.

ایزدجو افزود: در صورتی که بارش‌ها طبق پیش بینی‌ها اتفاق بیفتد، خروجی سد دز روی ۷۰۰ مترمکعب درثانیه و خروجی سد کرخه به پایین دست ۴۵۰ مترمکعب درثانیه ثابت خواهد ماند که متناسب با تاب‌آوری این رودخانه‌هاست.

وی با بیان اینکه تمام پتانسیل سازمان آب و برق خوزستان در خصوص مهار سیلاب های احتمالی بسیج و بکار گرفته شده است، به بازدید اخیر خود از سیل‌بندهای پایین دست رودخانه دز اشاره کرد و گفت: چند نقطه از سیل‌بندها تخریب شده بود که توسط دستگاه های اجرایی متولی اکنون در حال اجراست و پیش‌بینی می‌شود تا پایان اسفند ماه به وضعیت مناسب برسند.

ایزدجو با تاکید بر تسریع در ساخت سیل‌بندهای حوضه‌های دز و کرخه اظهار داشت: به دستور استاندار، تقویت سیل‌بندها باید با سرعت پیش برود، زیرا احتمال وقوع سیل همیشگی است و در صورت سهل‌انگاری، اقدامات دیرهنگام نتیجه بخش نخواهد بود.

وی تصریح کرد: در صورتی که بارندگی‌های شدید و متوالی رخ دهد، به طوری که وقت کافی برای تخلیه سد دز وجود نداشته باشد، احتمال افزایش خروجی این سد، تا یک هزار و ۵۰۰ مترمکعب درثانیه وجود دارد، اما با پیش بینی‌های فعلی هواشناسی، شاهد این اتفاق نخواهیم بود.

خطر سیل در آهودشت

مدیرعامل سازمان آب و برق خوزستان گفت: با توجه به محدودیت مخزن سد دز برای کنترل سیل، پخش سیلاب در پایین دست این رودخانه، حتی در سال‌هایی که بارش‌ها نرمال است، احتمال ۴۰ درصدی دارد و مناطق شعیبیه، بامدژ و آهودشت همیشه در معرض سیل هستند.

وی با اشاره به کمبود اعتبارات امسال برای ساخت سیل‌بندها، گفت: دستگاه‌های متولی متناسب با مبلغ بودجه در حال کار هستند؛ به طور نمونه در پایین دست حوضه دز، در بخش شعیبیه شوشتر نسبتاً خوب کار شده، سیل‌بندهای منطقه بامدژ در اهواز احتیاج به کار بیشتری دارد و سرعت کار در بخش آهودشت شوش اخیرا بهبود یافته اما نیاز به شتاب بخشی بیشتری دارد.

ایزدجو نسبت به آبگرفتگی در منطقه آهودشت در صورت تعلل در انجام اقدامات پیشگیرانه هشدار داد و تصریح کرد: دو زهکش  متعلق به شرکت کشت و صنعت میان آب (از جمله زهکش بزرگ K۲) در منطقه آهودشت به رودخانه دز متصل می‌شود که باید تمهیدات لازم برای جلوگیری از ورود جریان در زمان سیلاب به آنها توسط این شرکت انجام شود، اما متاسفانه به رغم پیگیری‌های صورت گرفته از سوی فرماندار شوش و امور آب منطقه غرب سازمان آب و برق خوزستان، تاکنون اقدامی صورت نگرفته، این در حالیست که در صورت تعلل، آبگرفتگی اراضی اطراف این زهکش ها بسیار محتمل است.

وی تاکید کرد: باید به این نکته توجه داشت که سیل یک پدیده غیرقطعی است بنابراین هیچکس نمی‌تواند با قاطعیت درباره آن نظر بدهد، زیرا همیشه امکان دارد با سیلاب‌های کم نظیر و یا بی‌نظیر همچون بهار امسال، روبه رو بشویم.

کاهش تاب‌آوری رودخانه دز

این مقام مسئول در ادامه گفت: با توجه به تخریب سیل‌بندها، امسال تاب‌آوری رودخانه‌ها (حداکثر ظرفیت عبوردهی سیل بدون ایجاد خسارت) نسبت به پارسال کاهش یافته، بنابراین سعی می‌شود که تخلیه سدها به گونه‌ای باشد که خروجی در حد تاب‌آوری رودخانه‌ها باشد تا آبگرفتگی در پایین دست رخ ندهد.

وی افزود: رودخانه دز در سال گذشته، تحمل عبوردهی یک هزار و ۱۰۰ مترمکعب در ثانیه را داشت و مشکلی برای روستاها و شهرهای پایین دست بوجود نمی‌آمد اما با تخریب سیل بندها، ظرفیت آبگذری این رودخانه امسال کاهش یافته و در حد عبور ۷۰۰ مترمکعب در ثانیه است.

ایزدجو اضافه کرد: با اقداماتی که اکنون در راستای ترمیم و بازسازی سیل‌بندها در حال اجراست، پیش‌بینی می‌شود تا پایان اسفند ماه، تاب‌آوری رودخانه دز تا دبی یک هزار مترمکعب در ثانیه افزایش یابد.

وی ادامه داد: روستاهایی که در بستر سیلابی رودخانه‌ها قرار دارند باید جابه‌جا می شدند، اما به دلیل مسائل اجتماعی و تصمیم مقامات مسئول مساله جابه‌جایی روستاها منتفی شده و به جای آن، ساخت سیل‌بند در اطراف روستاها و افزایش تراز خانه‌های جدید، در دستورکار قرار گرفته تا احتمال آبگرفتگی کاهش یابد.

شلتوک کاری، ممنوع

مدیرعامل سازمان آب و برق خوزستان همچنین شرایط آبی حوضه مارون- جراحی را نامطلوب دانست و گفت: آورد این رودخانه در سال آبی جاری، نسبت به متوسط درازمدت کاهش ۵۰ درصدی داشته است.

وی تصریح کرد: در صورت ادامه این شرایط، ممنوعیت کشت تابستانه در حوضه مارون اعلام می‌شود و سهمیه آب تنها به باغات اختصاص می‌یابد.

ایزدجو افزود: بر اساس پیش بینی‌ها در تابستان آینده در حوضه‌های کارون، دز و کرخه مشکلی برای تامین کشت‌های معمول نخواهد بود اما برای کشت‌های پرمصرف همچون برنج محدودیت اعمال می‌شود و امکان کشت شلتوک و تکرار شرایط پارسال وجود ندارد.

وی اضافه کرد: تابستان امسال نیاز آبی کشت‌های نرمال برای همه حوضه ها بجز مارون تامین می‌شود اما در هیچکدام از حوضه‌های آبی نمی‌توان انتظار کشت‌های پرمصرف را داشت و آب مورد نیاز کشت‌های شلتوک را نمی توانیم تامین کنیم.

بر اساس این گزارش، با توجه به شیوع کرونا در کشور از جمله خوزستان، نگرانی هایی از بابت احتمال وقوع سیل در این استان و اسکان سیل زدگان در اردوگاه های اضطراری مطرح شده است.

به گفته، فرهاد ابول‌نژادیان سرپرست دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز تا ظهر روز ۲۲ اسفند، تعداد بیماران کرونا در خوزستان به ۱۵۸ نفر رسیده که از این تعداد تا کنون ۳۰ نفر (بیش از یک پنجم آنها) فوت کرده‌، ۵۹ نفر بهبود یافته و ۶۹ نفر بستری هستند. آنطور که این دانشگاه گزارش کرده پیک بیماری کرونا در خوزستان از ۲۰ اسفند آغاز شده و تا ۲۶ اسفند ادامه دارد.

همزمان کارشناسان و مسئولان سازمان آب و برق خوزستان نسبت به احتمال تکرار سیل در این استان به ویژه در پایین دست رودخانه دز هشدار داده اند.

فراز رابعی معاون مطالعات پایه و طرح های جامع منابع آب سازمان آب و برق خوزستان ۲۱ اسفند ماه، از افزایش خروجی سدهای کرخه و دز بر اساس حداکثر ظرفیت ایمن پایین دست رودخانه‌ها خبر داده و از ساکنان حاشیه این رودخانه‌ها به ویژه در مناطق پایین دست درخواست کرد که ضمن خودداری از نزدیک شدن به رودخانه‌ها، احتیاط لازم را رعایت کنند.

به گفته وی، افزایش خروجی سدها با هدف ایجاد آمادگی مخازن آنها برای بارش‌های بهاره انجام شده و بر همین اساس خروجی سد دز از به ۷۰۰ مترمکعب درثانیه و خروجی سد کرخه به ۴۵۰ مترمکعب درثانیه افزایش یافته است.

روستاهای ۶ شهرستان دزفول، شوش، شوشتر، اهواز، دشت آزادگان و هویزه از افزایش خروجی سدهای دز و کرخه متاثر می‌شوند.

پیش از این حسینی مدیر دفتر حفاظت و مهندسی رودخانه‌ها و سواحل سازمان آب و برق خوزستان گفته بود: سیل‌بندهای برخی از روستاهایی که در سیل بهار امسال دچار آبگرفتگی شده بودند به طور کامل استحکام بخشی و ترمیم نشده است، این مساله احتمال وقوع دوباره سیلاب در این روستاها را با افزایش دبی رودخانه‌های دز و کرخه بوجود آورده است. در صورت تاخیر در ترمیم‌ها با توجه به افزایش دبی رودخانه‌های کرخه و دز، احتمال تکرار آبگرفتگی در پایین دست وجود دارد اما در صورت ترمیم و استحکام بخشی سیل‌بندها مشکلی نخواهیم داشت.

به گفته وی، بیشترین مشکل سیل‌بندها در پایین دست رودخانه کرخه در دهستان آهودشت در شوش و برخی روستاهای دشت آزادگان و هویزه و در پایین دست رودخانه دز در منطقه بامدژ شهرستان اهواز وجود دارد.

از سوی دیگر حاجی‌زاده مدیر کل مدیریت بحران خوزستان ۲۰ اسفند در نشست  وضعیت تاب آوری رودخانه‌ها و وضعیت سدهای استان گفته است که یکی از دلایل تکمیل نشدن سیل‌بندها، نبود پیگیری جدی از سوی متولیان امر است که به رغم تاکید استاندار در جلسات متعدد موجب شد ترمیم سیل بندها تاکنون به طور کامل اجرا نشود.

در فروردین ماه پارسال خروجی سد کرخه به بیش از ۲ هزار مترمکعب برثانیه و خروجی سد دز به بیش از سه هزار مترمکعب بر ثانیه رسید.

در پی طغیان رودخانه‌های کرخه، کارون و دز ۲۱ شهرستان دچار سیلاب شدند. ۱۳۳ روستا به زیر آب رفت و ۳۷۴ روستا به صورت جزیی و کلی تخلیه شدند. به گفته وزیر کشور ۴۰۰ هزار نفر در خوزستان تحت تاثیر سیل بهار امسال بودند.