سکوت نمی‌کنم، پس هستم

در چند روز گذشته انتشار فیلم کوتاهی از یک دوربین مداربسته که نشان می‌داد زنی جوان توسط مردی ناشناس و رهگذر در خیابان مورد ضرب و شتم قرار می‌گیرد خیلی‌ از افراد را متأثر کرد تا جایی که موجی از بازنشر این فیلم کوتاه راه افتاد و کلیپ مورد نظر برای پیدا شدن فرد خاطی که بی‌هدف زن جوان را مورد ضرب و جرح قرار داده بود، در فضای مجازی دست به دست می چرخید تا اینکه در نهایت مراجع قضایی به پخش این کلیپ واکنش نشان دادند.

کمی بعد در ۲۳ اسفند ماه دادستان عمومی و انقلاب شهر ری در پی انتشار این فیلم در فضای مجازی اعلام کرد: «این فیلم قدیمی و متهم در تاریخ چهارم آذرماه ۹۸ بازداشت و تحویل مرجع قضایی مربوطه شده است».

دادستان در ادامه با اشاره به اینکه شخصی که از جزئیات این پرونده مطلع بوده با سوء نیت و باهدف ایجاد التهاب در جامعه در شرایط کنونی اقدام به انتشار این کلیپ در فضای مجازی کرده افزود: تحقیقات تکمیلی در خصوص انتشار این کلیپ در فضای مجازی توسط پلیس فتا انجام خواهد شد.

در این میان اگر بخواهیم از سوء نیت منتشر کننده این فیلم فاکتور بگیریم اما نقطه عطف این ماجرا همبستگی و واکنش مردم به رفتار خشونت آمیز فرد خاطی بوده است. منظور از نقطه عطف، در واقع منفعل نبودن جامعه نسبت به رفتارهای خشونت آمیز فردی نسبت به فردی دیگر، حساس شدن دستگاه قضا و پیگیرد قانونی مجرمان است.

افرادی که با رفتارهای ناهنجار و غیر اجتماعی اقدام به آسیب رساندن به دیگران و پایمال کردن حقوق انسانی آنها می کنند.

بدون شک این افراد در دسته مجرمان بوده و با بی‌تفاوت نسبت به خشونت هایی که اعمال می‌کنند، امنیت یک خانواده یا جامعه را زیر سؤال می برند. در این میان فرقی ندارد قربانی و فردی که مورد آزار قرار گرفته یک زن بوده یا یک مرد. کودک بوده یا سالخورده. همه افراد به یک قِسم نیاز به امنیت و حقوق برابر دارند.

در چرخه خشونت اما زنان سهم بیشتری دارند. طوری که گاه در چهارچوب خانه یا خارج از آن مورد آسیب و آزار و اذیت رفتارهای مزدورانه و قلدرانه جنس مخالف خود قرار می گیرند. واکنش‌هایی که حتی ممکن است امنیت جانی وی را تهدید و به خطر اندازد.

به گفته دکتر زهرا افتخارزاده مدیرعامل مؤسسه آتنا(ارتقاء کیفیت زندگی زنان آتنا) تنها علاج برای مقابله با انواع رفتارهای خشونت آمیز و پایان دادن به چرخه خشونت علیه زنان در خانه، محل کار یا محیط های بیرون، این است که «سکوت نکنیم».

محدودیت با تهدید و ضرب و جرح

مدیرعامل مؤسسه ارتقاء کیفیت زندگی زنان آتنا انواع خشونت علیه زنان را به چهار دسته کلی تقسیم می کند. «اولین نوع خشونت، فیزیکی است. شامل ضرب و جرح، کتک زدن، خفه کردن، سوزاندن و...متأسفانه در مراجعات خیلی از خانم‌ها به خانه امن آتنا ما شاهد افرادی هستیم که اغلب قربانی خشونت های فیزیکی در خانه شده اند».

وی ادامه می دهد: دسته دیگری از خشونت ها روانی و کلامی است. از جمله تحقیر، توهین و فحاشی و…که هدف از این کار تضعیف روحیه فرد و فشار روانی بر روی اوست. تحقیر و توهین‌های مداوم از طریق گفتار و کلام مثل بی احترامی کردن، بهانه جویی، بداخلاقی باعث ایجاد فشار روانی بر روی فرد(زن) شده و بدون شک این رفتارها در گذر زمان تأثیر مخربی به همراه دارد.

اما نوع دیگری از خشونت ها اقتصادی است. برخی از آقایان اقدام به ایجاد محدودیت‌های مالی و اقتصادی برای زن یا زنان زندگی‌شان (همسر، خواهر، مادر، دختر) خود کرده یا اجازه خروج از خانه را به وی نمی‌دهند یا فعالیت‌های مالی و اقتصادی آنها را به اشکال مختلف سلب می‌کنند که آین نیز نوع دیگری از خشونت است.

«شکل دیگر خشونت جنسی است. بی توجهی به رضایت و خواست طرف مقابل در ارتباط جنسی یا تقاضاهای نامعقول و نامتعارف و در واقع هرگونه عمل جنسی که در آن اجبار باشد و رضایت طرف مقابل در آن در نظر گرفته نشود، خشونت جنسی است. مثل محدود کردن اجازه بارداری یا محدود کردن زن در استفاده از روش زهای پیشگیری نیز می‌تواند جزئی از این نوع خشونت باشد».

مبارزه‌ای از جنس فرهنگی

افتخار زاده بیان می کند: در واقع در تقسیم‌بندی انواع خشونت های خانگی می‌توان همه این نوع اشکال خشونت را مورد توجه قرار داد. اما بر اساس موقعیت رخ دادن خشونت می‌توان دسته بندی دیگری نیز انجام داد. خشونت خانگی که در چهارچوب خانه و توسط پدر، همسر، برادر یا فرزند پسر رخ می‌دهد یا در بیرون از خانه. در واقع نوع دیگری از خشونت این است که همین خشونت ها می‌تواند در موقعیتی مثل محل کار یا فضای بیرون از خانه و در خیابان رخ دهد.

نوع دیگری از خشونت که متأسفانه در جامعه ما رایج است و خیلی از خانم‌ها فارغ از طبقه و شرایط اقتصادی و اجتماعی تجربه‌اش کرده اند، آزار خیابانی است. مثل خشونت های کلامی از جمله متلک گویی، خشونت های جنسی که حتی ممکن است در مواردی به آزار و اذیت ختم شود یا حتی خشونت هایی که سیستم جهت کنترل رفتار زن در قالب گشت های ارشاد اعمال می‌کند و به این طریق سعی دارد زن را با تهدید یا خشونت تحت کنترل درآورد.

«وقوع این اتفاق‌ها باعث می‌شود هر فردی به خودش اجازه دهد وارد حریم خصوصی فرد دیگری شده و تذکر کلامی دهد که گاه در مواردی این رفتارها به خشونت های کلامی، تهدید، توهین یا خشونت فیزیکی می انجامد».

افتخارزاده با بیان این جملات درباره خشونت خیابانی ادامه می دهد: فکر می‌کنم یک بخشی از مبارزه با این نوع خشونت ها، مبارزه فرهنگی است. در گام اول لازم است که خود زنان در مقابل این خشونت ها سکوت نکرده و برخورد کنند. بخش دیگری اما ترویج و اطلاع رسانی است.مثل وقتی که در قالب پویش و در شبکه اجتماعی عده‌ای از زنان از تجربیات ناخوشایند خشونت های خیابانی تعریف کردند و مابقی را به برای پیوستن به این نوع پویش ها دعوت کردند تا سکوت خود را شکسته و مرد و زن کنار هم در زمان اعمال خشونت مداخله کرده و بی‌تفاوت نباشند.

به گفته مدیرعامل مؤسسه آتنا، این کمک می‌کنند که بخش بزرگی از جامعه با خشونت های عریانی که در خیابان نسبت به زنان اعمال می‌شود آگاه شوند و این خشونت ها هیچ ارتباطی به نوع پوشش فرد ندارد بلکه تلاشی است در جهت تهدید کردن حضور زنان در اجتماع. «هدف این خشونت ها راندن زنان از حیطه اجتماعی و فضای مدنی است».

بی‌تفاوت نباشیم

وی در بخش دیگری از صحبت‌هایش با اشاره به کلیپ پخش شده از حمله یک مرد به زن عابر در خیابان ادامه می دهد: درست است که پس از وقوع این رفتار خشونت آمیز زن جوان واکنش نشان داده اما نکته قابل تأمل عابرین دیگری هستند که شاهد این صحنه اند اما سکوت کرده و ترجیح می‌دهند مداخله نکنند. در این میان وظیفه رسانه است که جامعه را آگاه که خودشان را موظف بدانند تا در زمان خشونت نسبت به یک زن در اماکن عمومی و خیابان‌ها واکنش نشان داده و خودشان را مسئول بدانند.

اهمیت نقش دولت در مبارزه با خشونت علیه زنان

این درحالیست که بخش عمده‌ای از وظیفه «ان جی او» ها این است که «ما مردم چه کاری در این باره می‌توانیم انجام دهیم؟».

این فعال مدنی در این باره می افزاید: اما موضوعی که در این مبحث مغفول مانده نقش مهم دولت و سیستم در مبارزه با خشونت علیه زنان یا کودکان است اما ما دچار خلاء در این زمینه هستیم. برای مثال لایحه جامع منع خشونت علیه زنان نتیجه‌ای در برنداشت و به جایی نرسید. همچنین قانون مدونی نیز در این رابطه وجود ندارد. به همین دلیل مردم با مطالبه خود می‌توانند کمک به تصویب قوانینی در این خصوص شوند.

به گفته افتخارزاده، صحبت درباره انواع خشونت علیه زنان باید بحث داغ روز باشد و به مناسبت‌ها اختصاص نیابد. فشار اجتماعی و صحبت مکرر در این باره می‌تواند به وضع قوانینی برای تأمین امنیت جانی، روانی و جنسی و جسمی زنان و دختران این مرز و بوم بیانجامد و در نتیجه آن زمان می‌توانیم شاهد جامعه سالم تری باشیم.

سوء‌استفاده در محل کار

خشونت های اقتصادی، روانی، کلامی و جنسی بخشی از خشونت ها در محل کار هستند. «در محیط کار کمتر شاهد خشونت فیزیکی هستیم اما تیکه انداختن، تحقیر کردن بر اساس جنسیت، اشارات و حرف‌هایی بر اساس جنسیت انجام شده و به فرد فشار روانی وارد می‌کند بخشی از خشونت های روانی و کلامی در محیط کار هستند. «گرفتن دستمزد نابرابر برای زنان در ازای انجام کار برابر با مردان، ایجاد شرایط ناعادلانه در محیط کار نوعی از خشونت علیه زنان است».

افتخارزاده ادامه می دهد: خشونت جنسی نیز نوع دیگری از خشونت در محیط کار است. در محیط کار به خاطر موقعیتی که افراد بالادست دارند گاه ممکن است به خود اجازه دهند که خواسته‌ای نامتعارف و نامعقول از همکار یا کارمند زن داشته یا اقدام به سوء‌استفاده جنسی به اشکال مختلف کنند.

این درحالیست که خشونت علیه زنان لزوماً در خانه و توسط افراد نزدیک اعمال نمی‌شود و گاه این خشونت ها در روابط دوستی زن و مرد یا ازدواج سپید نیز شاهدش هستیم. «فرد وارد رابطه‌ای می‌شود و پس از آن وابستگی عاطفی شکل می‌گیرد و رابطه منجر به این می‌شود که دختر مورد سوء‌استفاده مالی قرار گرفته و جنس مخالفش از او پول بگیرد یا مورد سوء‌استفاده جنسی و… قرار گیرد. این درحالی است که فرد هیچ تعهدی در رابطه با دختر ندارد و در مواردی احساسی و عاطفی سعی می‌کند دختر را تحت فشار قرار دهد تا مطابق خواسته وی عمل کند».

واکنش نشان دهید

به گفته مدیرعامل مؤسسه آتنا همه انواع خشونت می‌تواند در همه طبعات اجتماعی و حتی در بیرون از فضای خانه یا محل کار شکل بگیرد. «در مواردی که به خانه امن ما مراجعه می‌کنند تمام این انواع خشونت را می‌بینیم و البته مواردی که به ما مراجعه می‌کنند موارد حاد هستند که اغلب تمام این موارد چهار خشونت را شامل می شود. یعنی فرد در مراجعه اولیه مورد خشونت فیزیکی قرار گرفته. نمونه‌ای از شکل کلاسیک و سنتی خشونت که وی را درحالی مشاهده می‌کنید که صروت بدنش در اثر ضرب و جرح کبود و زخمی شده است اما وقتی شروع به صحبت از مشکلاتش می‌کند، متوجه می‌شویم فرد مورد خشونت های دیگر مثل کلامی و روانی یا اقتصادی و مالی و جنسی نیز قرار گرفته است.

«فرد خشونتگر اولین هدفش این است که اعتماد به نفس زن را نشانه برود و شخصیت اش را خرد و وی را برده خواسته‌ها و رفتارهای قلدرانه اش کند. ولی وقتی همه تلاش‌ها برای مشاوره و زوج درمانی و برگشتن فرد به زندگی‌اش اینبار به دور از رفتارهای خشونت آمیز صورت می‌گیرد ، شاهد این هستیم که گزارش ها از فرد خاطی و خشونت گر و مراجعه فرد قربانی برای احقاق حقوقش باعث نتیجه بازدارنده دارد و باعث می‌شود فرد خشونت گر در رفتارهایش دقت کند و خشونت به عنوان یک ابزار برای پیشبرد اهدافش علیه زنان استفاده نکند».

به گفته افتخارزاده، مهم است که زنان در مواجهه با رفتارهای خشونت آمیز در داخل و خارج از خانه سکوت نکنند و از طریق مسیرهای قانونی و درست، حقشان را مطالبه کرده و به چرخه خشونت پایان دهند.

«فرد خشونت دیده باید در مقابل خشونت واکنش نشان دهد. در واقع یک زن باید انواع خشونت را بشناسد، مصادیق آن را ببیند و در مقابل خشونت سکوت نکند. اگر در مقابل اولین خشونت سکوت کند و نظاره‌گر باشد به طور قطع مصادیق و نشانه‌های بیشتر و شدیدتری از خشونت را تجربه خواهد کرد. پس برای اینکه این چرخه تکرار نشود و تداوم پیدا نکند باید سکوتش را بشکند و واکنش نشان دهد».

از: فاطمه شیری