جامعه عشایری یکی از سه ترکیب اجتماعی جمعیت ایران، متشکل از سه جامعه متمایز شهری، روستایی و عشایری است که تعریف خاص خود را نیز دارد. این جامعه خوداتکا و خودبسنده ساختاری قبیله ای دارد که زندگی مردم آن به واسطه دامداری تامین می شود.
۵۹ درصد مساحت کل کشور در حیطه زندگی مردمان عشایر است اما آنها از نظر آماری جمعیت کمی دارند. آمار جمعیت مردمان عشایر یک میلیون و ۲۵۰ هزار نفر است که حدود ۲۲۰ هزار خانوار می شود.
وزارت آموزش و پرورش درصدد است، با توجه به اهمیت تحصیل دانش آموزان عشایر دفتر توسعه عدالت آموزشی و آموزش عشایر گام‌های بلندی برای ارتقا و توسعه عدالت آموزشی دانش‌آموزان مناطق عشایری و محروم کشور بردارد.
همچنین دفتر توسعه عدالت آموزشی و آموزش عشایر با هدف گسترش ارزش‌های انقلاب و اجرای برنامه‌های مناسب آموزشی، مذهبی و رفع مشکلات آموزشی و پرورشی دانش آموزان مناطق عشایری قرار است در راستای عدالت آموزشی اقدامات گسترده ای انجام دهد.
در حال حاضر دفتر توسعه عدالت آموزشی و آموزش عشایر در ۲۳ استان کشور فعال است که وظیفه تحت پوشش قرار دادن دانش آموزان عشایر را به عهده دارند.
بسط و توسعه عدالت و رفع محرومیت آموزشی به واسطه گسترش انواع مدارس در مناطق کمتر توسعه یافته و عشایری از دیگر اهداف این دفتر است که با نیازسنجی، شاخص سازی و شناسایی ابعاد مولفه های آموزش و پرورش مناطق کمتر توسعه یافته یعنی محروم، مرزی، روستایی و عشایری در راستای رفع موانع و مشکلات آموزشی این مناطق فعالیت می کند.
اهمیت توجه به عدالت آموزشی دانش‌آموزان مناطق کمتر توسعه یافته، عشایری و محروم سبب شد تا خبرنگار گروه دانشگاه و آموزش ایرنا با محمدرضا سیفی مدیرکل دفتر توسعه عدالت آموزشی و آموزش عشایر وزارت آموزش و پرورش که قرار است در سال تحصیلی ۹۹-۹۸ با ساختار نو به فعالیت ادامه دهد، به گفت و گو بپردازد که در ادامه می خوانید:
ایرنا: آمار دانش آموزان و مدارس عشایر چقدر است؟
بیش از ۱۸۵ هزار نفر آنها دانش آموز هستند که در ۶ هزار و ۱۳۲ مدرسه با ۱۲ هزار و ۵۲۷ کلاس درس تحصیل می کنند. ۱۳۰ هزار نفر از دانش آموزان عشایر در دوره ابتدایی تحصیل می کنند.
همچنین ۴۷ درصد این دانش آموزان دختر هستند. از میان ۱۱۵ میلیون دانش آموز کشور ۱.۹ درصد دانش آموزان عشایر هستند که چون موقعیت خاصی دارند، باید به آنها توجه ویژه شود.
امسال ۲.۵۱ درصد تعداد دانش آموزان دختر عشایری رشد داشته است، هر چند که به ظاهر این درصد زیاد نیست اما با توجه به ترک تحصیل فراوانی که داشته ایم، در مناطق محروم این یک اقدام پسندیده است.
تاکنون توانسته ایم حدود ۹۷ درصد دانش آموزان لازم التعلیم در دوره تحصیلی ابتدایی را در راستای تحقق عدالت آموزشی جذب کنیم، اما کیفیت تحقق عدالت آموزشی وقتی محقق می شود که عنصر معلم توانمند را داشته باشیم.
چهار هزار و ۱۶۷ هنرآموز عشایر در کشور وجود دارد که در ۷۹ هنرستان کاردانش و ۱۱ هنرستان فنی و حرفه ای مشغول تحصیل هستند.
تعداد کلاس های عشایری نیز ۱۲ هزار و ۵۲۷ کلاس است که از این تعداد ۶ هزار و ۶۴۱ کلاس چند پایه داریم و در مجموع تعداد مدارس ۶ هزار و ۱۳۲ مدرسه است که از این تعداد ۸۲۳ مدرسه چادری، ۴۵ مدرسه کپری، هزار و ۳۱۱ کانتینری و ۲۲۸ مدرسه شبانه روزی است.
دانش آموزان عشایر مدارس ثابت، سیار و نیمه سیار دارند که با توجه به کوچ پدر و مادرها در انواع مدرسه تحصیل می کنند.
مدارس سیار مدارسی هستند که با کوچ دانش آموز ان مکان آن تغییر می یابد و مدارس نیمه سیار هم هستند که پدر و مادر کوچ کرده اند اما دانش آموز منتظر است که یک مقدار از زمان بگذرد و بعد به مناطق کوچ می روند.
در حال حاضر ۱۶۹۹ مدرسه نیمه سیار و سیار است که مدارس کانکسی و چادری هم شامل آنها می شود و در مناطق کوهستانی و صعب العبور دانش آموزان را تحت پوشش قرار می‌گیرند.
ایرنا: پیش تر گفته شده بود که از میان دانش آموزان روستایی، تعدادی تحت پوشش مدارس عشایر قرار می گیرند، لطفا در این خصوص توضیح دهید.
در نتیجه بازدیدهای میدانی که از اول مهر ماه سال گذشته انجام شد، در روستاهای استان‌های هرمزگان، بوشهر و مازندران حدود سه هزار دانش‌آموز شناسایی شدند که در مدارس روستایی تحصیل می کردند اما قرار است که از سال آینده در مدارس تحت پوشش تعلیمات عشایر تحصیل کنند.
همچنین ۱۷ هزار دانش آموز عشایر سیستان و بلوچستان حدود دو دهه بود که از چتر حمایتی اداره کل آموزش و پرورش عشایری دور مانده بودند، سال گذشته با حمایت وزیر بازدید میدانی انجام شد و قرار است از امسالاین ۱۷ هز ار نفر به چرخه مدارس عشایری بازگردند.
این موضوع باعث می شود که سرانه مدارس عشایری سه برابر مدارس معمولی باشد. ممکن است که کم و کاستی برای دانش آموزان عشایر وجود داشته اما این قانون امکان بهره مندی دانش آموزان از مزایای عشایر را میسر می کند.
این مهم است که دانش‌آموزان عشایری تحت پوشش باشند و از مزایای آن نیز بهره مند شوند. طبق ماده ۱۵ اساسنامه مدارس عشایری سرانه اعتباری دانش‌آموزان مدارس باید به صورت ویژه پرداخت شود و سه برابر مدارس عادی در اولویت باشد.
طبق این ماده، افرادی که در این مدارس کار می کنند، دولت باید اقداماتی مانند حق اسکان و سختی کار را برای آنها فراهم کند.
ایرنا: تعداد معلمان عشایر و شرایط آنها چگونه است؟
در حال حاضر تعداد ۱۷ هزار معلم عشایر وجود دارد که از این تعداد هزار و ۶۱۰ نفر کارمند ادارات هستند.
معلم عشایری باید شرایطی متفاوت داشته باشد چراکه با دانش آموزی سروکار دارد که از بسته های آموزشی شهری بهره مند نیست. بطور مثال معلمی که در شمال تهران به تدریس مشغول است، با دانش آموزانی سروکار دارد که پدر و مادری باسواد دارند و از امکانات فرهنگی مانند سینما و موزه بهره مند هستند.
اما دانش آموز عشایری، در موقعیتی قرار گرفته که یک سرباز معلم به آنها تدریس می کند و این موضوع با عدالت آموزشی مغایرت دارد، باید به جایی برسیم که معلمان با سطح دانش بهتری به مناطق محروم و روستایی فرستاده شوند.
به هر حال دانش آموزان عشایری دوزبانه و در مناطق محروم هستند، از طرفی هم از کیفیت آموزشی خوبی هم برخوردار نیستند. اخیرا طرح معلم چند پیشه را برای تحقق عدالت اجتماعی عنوان کردیم، یعنی معلمی که در کنار آموزش رسمی خود به صورت خودکار توانمند باشد و دوره های مختلف علمی را آموزش ببیند، بطور مثال بتواند علاوه بر معلمی، بهیار سلامت و همچنین مروج کشاورزی هم باشد، همچنین نگهبان آثار باستانی هم باشد و اطلاعات مناسبی درباره مراتع داشته باشد تا بتواند نقش مهمی در میان دانش آموزان عشایر ایفا کند. با این طرح کیفیت آموزش بهبود می یابد.
برای رسیدن به نتایج مثبت، یک سری دوره ها برای هزار و ۷۶۰ معلم عشایر برگزار شده که نتایج مثبتی هم به همراه داشته است.
همچنین برای هزار و ۲۵۰ معلم چند پایه آموزش ضمن خدمت قرآن معلمان چند پایه برگزار کردیم.
در حال حاضر شرایط نیز به گونه ای است که ۷۲ درصد معلمان عشایر دارای مدرک تحصیلی لیسانس هستند.
ایرنا: دفتر توسعه عدالت آموزشی و آموزش عشایر برای تامین امکانات آموزشی دانش آموزان عشایر چه اقداماتی انجام داده است؟
در سه سال گذشته ۴۰۰ سرویس بهداشتی برای دانش آموزان عشایر تاسیس شده و اتفاق خوب دیگری که افتاده تعداد مدارس عشایری کانتینری که در سال ۹۴، ۷۷۴ تا بود به ۱۳۳۵ مدرسه افزایش یافته است.
تغییر وضعیت مدارس عشایری به سمت کانتینری یعنی مدارس خشت و گلی و چادری و کپری ارتقا یافته است.
بر اساس ماده ۴ اساسنامه عشایری، به علت کوچ دانش آموزان عشایری که باید در مدارس سیار و نیمه سیار باشند، اختلاف بین استان‌های خوزستان و لرستان و از سوی دیگر کرمانشاه و ایلام به دلیل مسئله کوچ دانش آموزان عشایری وجود داشت. در نهایت امسال نیازهای دانش‌آموزان توسط استان مبدا مرتفع می شود.
اقدام دیگر دفتر در سال گذشته تشکیل هسته اولیه مجمع خیرین مدرسه ساز عشایر در استان اردبیل بود، در واقع استان اردبیل را به عنوان محور انتخاب کردیم اولین اقدام این است خیرین عشایری کار فرهنگی انجام دهند و هیچ مدرسه عشایری نباشد که مشکل ساختمان داشته باشد.
پس از رفع مشکل کرونا قرار است که در اولین فرصت جلسه عمومی مجمع خیرین مدرسه ساز عشایری را با محوریت خیرین مدرسه ساز استان اردبیل تشکیل دهیم.
در کل دفتر توسعه عدالت آموزشی و آموزش عشایر را تشکیل داده ایم تا تمرکز این دفتر بر آموزش و پرورش عشایر باشد، باید طوری اقدام شود که نابرابری های ممکن بین پسران و دختران و مناطق محروم و مناطق برخوردار برطرف و عدالت آموزشی محقق شود.
از وزیر آموزش و پرورش تقاضا دارم که در زمینه تحقق عدالت آموزشی و پیش رفتن به سمت اساسنامه دفتر توسعه عدالت آموزشی و آموزش عشایر اقدام کند و گام بردارد. عدالت آموزشی باید تحقق یابد. وقتی ساختاری به وجود می آید، باید مورد حمایت نیز واقع شود.
نظر شما